بررسی ارقام مختلف سویا و شاخص‏های تأثیرگذار بر عملکرد در کاشت دیرهنگام در منطقه زنجان

محورهای موضوعی : بوم شناسی گیاهان زراعی

سعید واعظی ‏راد ¹ , اسماعیل زنگانی ² , فرید شکاری ³

1 - کارشناس ارشد زراعت دانشگاه آزاد اسلامی واحد زنجان
2 - کارشناس ارشد دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان
3 - استادیار زراعت دانشگاه زنجان

تاریخ دریافت : 1387/09/19 تاریخ پذیرش : 1388/02/29 تاریخ انتشار : 1388/02/01

کلید واژه: کشت تأخیری, عملکرد روغن, سویا, عملکرد پروتئین,

چکیده مقاله :

سویا از دانه‌های روغنی و پروتئینی با ارزش بوده که با توجه به نیاز کشور به هر دو منبع، اهمیت و سطح زیر کشت آن هر سال در حال افزایش است. با توجه به مشکلاتی که در کشت به موقع گیاهان زراعی و از جمله سویا وجود دارد آزمایشی به منظور بررسی امکان کشت و سازگاری ارقام سویا در کاشت دیرهنگام، به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در منطقه زنجان در سال 1384 اجرا گردید. در این آزمایش از 5 رقم سویا (زان، کلارک، سحرگواهی شده، هابیت و اس. آر. اف) استفاده شد. در مرحله گل دهی (R1 ) شاخص محتوی کلروفیل، دمای کانوپی و ارتفاع بوته مورد ارزیابی قرار گرفت و در مرحله رسیدگی فیزیولوژیکی (R8) عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیکی، عملکرد روغن و پروتئین، اجزای عملکرد دانه، درصد روغن و پروتئین دانه و شاخص برداشت مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بین ارقام اختلاف معنی‌داری در بیشتر صفات وجود دارد. بیشترین عملکرد دانه، عملکرد روغن و پروتئین، شاخص برداشت و محتوای کلروفیل برگ مربوط به رقم هابیت بود. بین ارقام از نظر دمای کانویی، درصد روغن و پروتئین دانه تفاوت معنی‌داری مشاهده نگردید. در بین اجزای عملکرد دانه، تنها وزن 100 دانه متمایزکننده ارقام بود. بررسی نتایج مربوط به همبستگی صفات نشان داد که شاخص محتوای کلروفیل، شاخص برداشت و وزن 100 دانه از عوامل اصلی تأثیرگذار بر عملکرد دانه و عملکرد روغن و پروتئین بوده و می‌تواند در گزینش ارقام مدنظر قرار گیرد. هم چنین رقم هابیت با داشتن طول دوره رشد مناسب و سازگار با فتوپریود و دما در منطقه با توجه به نتایج حاصله می‌تواند به عنوان رقم مناسبی در تحقیقات تکمیلی و در کشت کرپه یا زراعت های مضاعف مورد استفاده قرار گیرد.

چکیده انگلیسی:

Soybean, Glycine max L. is one of the valuable oil and proteinous grain plants and it’s sowing area is expanding annually because of need to both oil and protein sources in our country. Because of some difficulties in on-time cultivation of soybean, an experiment was carried out to investigate the adaptation possibility of the plant in delayed sowing. A randomized complete block design (RCBD) was conducted at research field of Zanjan university with three replicates. In this study, five soybean cultivars including Zan, Clark, Certificated Sahar, Habit and SRF were examined. Indices of chlorophyll content, canopy temperature and bush height were evaluated at flowering stage (R1). Grain and biological yield, oil and protein yield, oil and protein percent of grains, and index of harvest were also studied at physiological maturation stage (R8). Results showed significant differences of cultivars in most characteristics. The highest grain, oil and protein yields, harvest index and leaf chlorophyll were related to Habit cultivar. There were no significant differences among cultivars in canopy temperature, and oil and protein percentage of grain. hundred seed weight was the most important trait to distinct cultivars. The results of correlation studies between traits revealed that the chlorophyll content index, harvest index, and hundred seed weight were the most effective factors on grain oil and protein yield and might be regarded in cultivar selection. Based on the results, Habit cultivar showed more suitale growth period lenth and better adaptation to photoperiod and temperature of the studied region and so could be a suitable option to supplemental researches in delayed sowing and double planting studies.                                                                                                                         

منابع و مأخذ:

1-   آلیاری، ه.، ف. شکاری و ف. شکاری. 1379. دانه‌های روغنی. انتشارات حمیدی تبریز، 220 صفحه.

2-   شاهباغی، ص. 1371. بررسی عملکرد ارقام سویا در شرایط آب ‌و هوایی ارومیه. مجله دانش‌کشاورزی، جلد 3،  ص. 59-45.

3-   شمس، ک.، ع. سیادت و ق. نورمحمدی. 1377. بررسی عملکرد و اجزای عملکرد سه رقم‌هاکور، ویلیامز و کلارک سویا تحت تأثیر تاریخ‏های مختلف کاشت. خلاصه مقالات پنجمین کنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران، کرج، ص.41.

4-   قلاوند، ا. 1377. بررسی تأثیر فواصل خطوط کشت و میزان‌های مختلف بذر بر عملکرد دانه سویا. مجله علوم زراعی ایران، جلد 1، ص. 53-48.

5-   نخ‌زری، ع.، ه. آبیاری و م. مقدم. 1373. اثر تاریخ کاشت‌های مختلف بر روی عملکرد و اجزای آن در ارقام زودرس و متوسط رس سویا. مجله دانش کشاورزی، جلد 4، ص. 114-98.

6. Copper, R. L. 1981. Development of short – statures soybean cultivars. Crop sciences 12: 233- 239.

7. Egli, D. B., Wiraiaga, R. A. and Ramseur, E. L. 1987. Variation in seed size in soybean. Agronomy Journal 79: 463: 467.

8. Elmore, R. W. 1990. Soybean cultivar response to tillage systems and planting date. Agronomy Journal 82: 69-73.

9. El-Samarral, S. M., Osman, H. E. and Mlah, H. R. 1992. Genotype-sowing date interaction in soybean in western Saudi Arabia. JKAU:Met.Enu.,Arid Land Agricultural Science 3: 11-18.

10. Horn, P. W. and Burnside, C. 1985. Soybean growth as influenced by planting date, cultivation, and weed removal. Agronomy Journal 11: 793-795.

11. Johnson, D. R. and Major, D. J. 1979. Harvest index of soybean as affected by planting date and maturity rating. Agronomy Journal 71: 538-541.

12. Malik, M. A., Farrukh saleem, M. and Faraz, R. A. 2006. Effect of sowing dates and planting on growth and yield of Mungbean. Journal of Agricultural Research. 44 (2): 101-109.

13. McWilliams, D. A., Berglund, D. R. and Endress, G. L. 2004. Soybean-growth and management. North Dakota state university, Fargo, North Dakota 58105.

14. Pecinovsky, K. and Benson, G. O. 2004. Soybean planting date studies. Iowa State University. Northeast Research and Demonstration Farm. ISRFO, 4-13.

15. Quresh, A. and Rahim, M. 1987. Harvest index, grain yield and biological yield of soybean as a affected by sowing dates and varieties. Pakistan Journal of Agricultural Research 8 (4): 387-393.

16. Seijoon, P., Wookhan, K. and Rakehun, S. 2000. Influence of different planting times on harvest index and yield determination factors in soybean. Korean. Journal of Crop Science 45: 97-102.

17. Speath, S. C., Randull, H. C. and Vendeland, S. 1984. Stability of soybean harvest index. Agronomy Journal 76: 482- 486.

18. Steele, C. C. and Grabau, L. J. 1997. Planting dates for early maturing soybean cultivars. Agronomy Journal 89:449-53.  

19. Widick, J. D. and Dunn, J. M. 2002. Adaptation of soybean cultivars to restrictive soil environments. AAED Reesarch Series 502: 83-84.