اثر متقابل رژیم‌های آبیاری و منابع مختلف نیتروژن بر عملکرد و کارایی مصرف آب در گندم
محورهای موضوعی : بوم شناسی گیاهان زراعیکلید واژه: پروتئین, شاخص برداشت, تبخیر, تشت تبخیر کلاس A, عمق آبیاری, نیاز آبی, وزن هزار دانه,
چکیده مقاله :
امروزه با افزایش روزافزون جمعیت و نیاز به غذا و محدودیت منابع آب، افزایش عملکرد در واحد حجم آب مصرفی اهمیت یافته است. برای تعیین نیاز آبی محصول گندم و اثر متقابل آن با نیتروژن روی کارایی مصرف آب، تحقیقی در قالب طرح فاکتوریل با طرح پایۀ بلوک‌های کامل تصادفی و با چهار تکرار از سال 79- 1376 در دشت تبریز به اجراء درآمد. آبیاری‌ها از تیمار I1 تا I4 به‌ترتیب زمانی که نسبت عمق آب آبیاری به تبخیر انباشته از تشت کلاس A به 4/0، 6/0، 8/0 و 1 می‌رسید، انجام می‌گرفت. نیتروژن به مقدار 140 کیلوگرم در هکتار در تیمارهای N1 تا N3 به ترتیب از منابع کودی سولفات آمونیم، اوره و نیترات آمونیم مصرف گردید. نتایج به دست آمده نشان داد که اختلاف عملکرد بیولوژیک و دانه بین تیمار I1 و بقیۀ تیمارها از نظر آماری معنی‌دار بود ولی بین تیمارهای دیگر اختلاف معنی‌داری وجود نداشت. تیمار I1 با 89/1 کیلوگرم بر متر مکعب بیشترین و تیمار I4 با 09/1 کیلوگرم بر متر مکعب، کمترین کارایی مصرف آب را به خود اختصاص دادند. متوسط سه سالۀ حجم کل آب مصرف شده در طول دورۀ رشد (آبیاری و بارندگی) از تیمار I1 تا I4 به ترتیب برابر 4556، 5776، 6685 و 7713 مترمکعب در هکتار اندازه‌گیری شد. از نظر وزن هزاردانه، شاخص برداشت و درصد پروتئین دانه‌ها اختلاف بین تیمارهای آبیاری معنی‌دار نبود. تأثیر تیمارهای کودی تنها بر وزن هزاردانه معنی‌دار بوده و بر دیگر اجزای عملکرد تأثیر معنی‌داری نشان ندادند. منبع کودی نیترات آمونیم با 91/41 گرم بیشترین و اوره با 03/41 گرم کمترین وزن هزاردانه را داشتند.
Nowadays increase of population and need for food and limitation of water resources have caused that the worth of this vital liquid to be cleared up more than ever. A field experiment was conducted at Tabriz plain during 1997-2000 to determination the water requirement of wheat and interaction between applied water and sources of N fertilizer on water use efficiency (WUE). The experiment was carried out in factorial randomized complete block design with 4 irrigation levels (I1 to I4) based on Irrigation Depth per Cumulative Pan Evaporation (ID: CPE) ratios of 0.4, 0.6, 0.8 and 1.0 in combination with 3 sources of N (N1 to N3) comprising ammonium sulfate, urea and ammonium nitrate and with 4 replications. Results indicated that there was significant difference between I1 and other treatments on both biomass and grain yield, but there was no difference between I2, I3 and I4. WUE was different between treatments significantly. Treatment I1 producing 1.89 kgmand treatment I4 with 1.09 kgmhad maximum and minimum WUE respectively. Mean consumed water in 3 years (irrigation plus rainfall) for I1 to I4 was calculated to be 4556, 5776, 6685 and 7713 m3ha-1 respectively. There were no significant differences between treatments in 1000 kernel weight, harvest index (HI) and protein content of seeds. Sources of N had no significant effect on WUE and yield component except 1000 kernel weight. Interaction of irrigation levels and N sources concerning yield components and WUE was not significant.
1- دانافر، ی.1371. بررسی نیاز آبی و مناسب ترین زمان آبیاری گندم در مراغه (عجبشیر). مرکز اطلاعات و مدارک علمی کشاورزی، نشریۀ شمارۀ 291/71.
2- رضوی، ر. 1374. تعیین میزان حساسیت گندم به آب در مراحل مختلف رشد. مرکز اطلاعات و مدارک علمی کشاورزی، نشریۀ شمارۀ 451/74.
3- سنجرخانی، م. 1348. روش های تجزیۀ فیزیکی خاک، مؤسسۀ تحقیقات خاک و آب، نشریۀ شمارۀ 498.
4- سیدحریری، ع. 1371. بررسی اثرات آب آبیاری و کود بر روی گندم. در مجموع مقالات پنجمین سمینار سراسری آبیاری و کاهش تبخیر، دانشگاه شهید باهنر کرمان، صفحات 2 الی 10.
5- عقدائی، م. 1372. تعیین نیاز آب و کود ارقام گندم (عدل و آزادی). مرکز اطلاعات و مدارک علمی کشاورزی، نشریۀ شمارۀ 255/71.
6- علی احیائی، م. و ع. ا. بهبهانی‌زاده. 1372. شرح روش های تجزیۀ شیمیایی خاک. چاپ اول، انتشارات مؤسسۀ تحقیقات خاک و آب، نشریۀ شمارۀ 893.
7- عنابی میلانی، ا. 1383. گزارش نهایی طرح تعیین و ارزیابی ضریب گیاهی در طول دوره رشد برای گندم در دشت تبریز. مرکز اطلاعات و مدارک علمی کشاورزی، نشریۀ شمارۀ 793/83، صفحات 19 الی 28.
8- فرشی، ع. ا.، م. ر. شریعتی، ر. جاراللهی، م. ر. قائمی، م. شهابی‌فر و م.م. تولایی. 1376. برآورد آب مورد نیاز گیاهان عمدۀ زراعی و باغی کشور، جلد اول، نشر آموزش کشاورزی.
9- مرادمند، ر. 1369. تعیین نیاز آبی ارقام گندم در ایستگاه چهار تخته (رقم امید). گزارش پژوهشی بخش تحقیقات خاک و آب مرکز تحقیقات کشاورزی استان چهارمحال و بختیاری. انتشارات مرکز تحقیقات کشاورزی استان چهارمحال و بختیاری، ایران.
10- ملکوتی، م. ج. 1375. کشاورزی پایدار و افزایش عملکرد با بهینه سازی مصرف کود در ایران. نشر آموزش کشاورزی، کرج، ایران.
11- مهدی‌زاده، ی. و ع. شاهرخ نیا. 1365. گزارش نهایی طرح مقایسۀ اثرات اوره با نیترات آمونیم در مناطق مختلف شیراز. ، مرکز تحقیقات کشاورزی استان فارس، شیراز، ایران.
12- Agarwal, S.K., and S.K. Yadav. 1978. Effect of nitrogen and irrigation levels on the growth and yield of wheat. Indian J. Agron. 23:137-143.
13- Asrar, G., and E.T. Kanemasu. 1985. Seasonal distribution of water use and photosynthetic efficiencies in winter wheat. Proc. Int. Conf. Crop Water Requirements, Paris. 11-14 Sept.
14- Bunyolo, A., K. Munyinda, and R.E. Karamanos. 1985. The effect of water and nitrogen on wheat yield on a Zambian soil. II. Evaluation of irrigation schedules. Commun. Soil Sci. Plant Anal. 16:43-53.
15- Camberato. J.J. 2001. Nitrogen in soil and fertilizers. SC Turfgrass Foundation News, Vol. 8, No. 1: 6-10.
16- http://virtual.clemson.edu/groups/.../twi/Soil_and_fertilizer_N.pdf
17- Choudhary, P.N., and V. Kumar. 1980. The sensitivity of growth and yield of dwarf wheat to water stress at three growth stages. Irrig. Sci. 1:223-231.
18- Doorenbos, J., and A.H. Kassam. 1979. Yield response to water. FAO Irrig. Drain. Pap. 33. FAO, Rome.
19- Ehlig, C.F., and R.D. LeMert. 1976. Water use and productivity of wheat under five irrigation treatments. Soil Sci. Soc. Am. J. 40:750-755.
20- Ferguson, R.B., E.J. Penas, C.A. Shapiro, and G.W. Hergert. 1994. Fertilizer nitrogen: Best management practices. Institute of Agriculture and Natural Resources, University of Nebraska-Lincoln. U.S.A.
21- Fischer, R.A. 1970. The effects of water stress at various stages of development on yield processes in wheat. Proc. Symp. Plant responses to climatic factors, Uppsala, Sweden. 15-20 Sept.
22- Gifford, R.M., and L.T. Evans. 1981. Photosynthesis, carbon partitioning, and yield. Annu. Rev. Plant Physiol. 32:485-509.
23- Grove, J.H. 2000. Nitrogen management for no-tillage wheat following corn or full-season soybeans. http://www.ca..uky.edu/ukrec/RR1999-2000/99-00pg25.pdf
24- Hanks, R.J., and R.B. Sorensen 1984. Harvest index as influenced in spring wheat by water stress. p. 205-209. In W. Day and R.K. Atkins (ed.) Wheat growth and modeling. NATO ASI Series A: Life Sciences Vol. 86. Plenum Press, New York.
25- Jalota, S.K., S.S. Prihar, B.A. Sundhu, and K.L. Khera. 1980. Yield, water use, and root distribution of wheat as affected by presowing and postsowing irrigation. Agric. Water Manage. 2:289-297.
26- Jensen, M.E., and W.H. Sletten. 1965. Evapotranspiration and soil moisture-fertilizer interrelations with irrigated winter wheat in the southern High Plains. U.S. Dept. Agric. Conserv. Res. Rep. 4.
27- Kumar, A., D.K. Sharma, and H.C. Sharma. 1995. Water and nitrogen needs of wheat (Triticum aestivum) in sodic soil. Indian J. Agricultural Sciences 65 (5): 323-327.
28- Lal, R.B. 1985. Irrigation requirement of dwarf durum and aestivum wheat varieties. Indian J. Agron. 30:207-213.
29- Miller, D.E. 1977. Deficit high-frequency irrigation of sugerbeets, wheat, and beans. p. 269-282. In Proc. Conference Water Management for irrigation and drainage. Am. Soc. Civ. Eng., Reno, NV. 20-22 July 1977.
30- Miller, D.E., and A.N. Hang. 1982. Deficit, high-frequency sprinkler irrigation of wheat. Soil Sci. Soc. Am. J. 46:386-389.
31- Murdock, L. Nitrogen fertilization of wheat. University of Kentucky.
33- Musick, J.T., and K.B. Porter. 1990. Wheat. In B.A. Stewart and D.R. Nielsen (ed.) Irrigation of agricultural crops. Agronomy 30:597-638.
34- Passioura, J.B. 1977. Grain yield, harvest index, and water use of wheat. J. Aust. Inst. Agric. Sci. 43:117-120.
35- Poostchi, I., I. Revohani, and K. Razmi 1972. Influence of levels of spring irrigation and fertility on yield of winter wheat (Triticum aestivum L.) under semiarid conditions. Agron. J. 64:438-440.
36- Prihar, S.S., K.L. Khera, E.S. Sandhu, and B.S. Sandhu. 1976. Comparison of irrigation schedules based on pan evaporation and growth stages in winter wheat. Agron. J. 68:650-653.
37- Rao, Y.G., and R.B.L. Bhardwaj. 1981. Consumptive use of water, growth and yield of aestivum and durum wheat varieties at varying levels of nitrogen under limited and adequate irrigation situations. Indian J. Agron. 26:243-250.
38- Sander, D.N. 1996. How to apply fertilizer to wheat.Published by Cooperative Extention, Institute of Agriculture and Natural Resources, University of Nebraska- Lincoln. http://ianrpubs.unl.edu/FieldCrops/g889.htm
39- Schneider, A.D., J.T. Musick, and D.A. Dusek. 1969. Efficient wheat irrigation with limited water. Trans. ASAE 12:23-26.
40- Schopor, R.P., and P. Carson. 1981. Nitrogen management. South Dakota State University. http://www.abs.sdstate.edu/abs/plantsci_pubs/fs752.htm
41- Shimshi, D., S. Gairon, J. Rubin, M. Khilfa, and Y. Khilmi. 1981. Field crops: Wheat. p. 7-15. In J. Shalhevet et al. (ed.) Irrigation of field and orchard crops under semiarid conditions. Int. Irrig. Inf. Cent. (Israel) Publ. 1.
42- Singh, A. 1978. Response of late sown wheat to N fertilization and irrigation management in western Rajasthan. Indian J. Agron, 23:44-48.
43- Singh, N.T., A.C. Vig, R. Singh, and M.R. Choudhary. 1979. Influence of different levels of irrigation and nitrogen on yield and nutrient uptake of wheat. Agron. J. 71:401-404.
_||_