ارایه الگوی بومی توسعه صنعت بانکداری کشور : تحلیل کیفی مبتنی بر نظریه‌پردازی داده بنیاد
محورهای موضوعی : مهندسی مالیفضل الله هادی زاده 1 , فاضل محمدی نوده 2 , مجتبی افشاریان 3
1 - گروه مدیریت، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران.
2 - گروه مدیریت، واحد لاهیجان، دانشگاه آزاد اسلامی، لاهیجان، ایران.
3 - گروه مدیریت، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران.
کلید واژه: صنعت بانکداری, الگوی بومی, نظریه داده بنیاد.,
چکیده مقاله :
هدف اصلی مشخص نمودن ویژگی¬های صنعت بانکداری است تا بتوان با لحاظ شرایط بازارهای موازی و متغیرهای کلان اقتصادی، توسعه ی صنعت بانکداری کشور را مدلسازی نمود. این پژوهش به صورت کیفی و با تکنیک گراندد تئوری اجرا شده و دادهها از طریق مصاحبه نیمه‌ساختاریافته جمعآوری گردید. در این راستا، هشت مصاحبه با خبرگان و مدیران در حوزه‌ی بانکداری و علوم مالی با توجه به موضوع پژوهش انجام شده و سپس براساس رویکرد نظام¬مند نظریه¬ای استراوس و کوربین در سه فاز اصلی کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی، الگوی بومی توسعه صنعت بانکداری کشور ارائه گردید. نتایج حاصل از کدگذاری مصاحبه‌ها، نشان می دهد توسعه صنعت بانکداری شامل سه مولفه‌ی اصلی ثبات نظام بانکداری، بانکداری نوین و بانکداری جامع میباشد. عوامل علّی عمدتا در دو گروه عوامل داخلی و عوامل خارجی جای میگیرد. عوامل داخلی عموما بر ریسک‌ها، مسائل ساختاری، بانکداری دیجیتال و ارزش پول ملی تاکید دارد. در حالی‌که عوامل خارجی بر تعامل با بانک‌های خارجی (تحریم‌ها و اصلاح سیاست‌های بین‌المللی) اشاره دارد.
The main goal of the present study is to specify the features of the banking industry so that a model based on parallel markets and macroeconomic variables can be designed to improve the national banking sector. For this qualitative study, grounded theory modeling was used. The data was collected through a semi-structured interview. In this study, eight interviews with experts in the banking and financial sectors were conducted. Then based on the Strauss and Corbin's grounded theory, which has three main steps known as open, axial, and selective coding, an indigenous model for developing the national banking sector was presented. The results obtained from the interviews showed that banking sector development includes three key components which are stability in the banking system, modern banking system, and universal banking system. The casual factors mainly include internal factors and external factors. Generally speaking, internal factors focus on risk, structural elements, online banking, and the value of domestic currency. However, external factors focus on interaction with foreign banks (sanctions and international reform policies).
Abunuri, A., Sajjadi S. S., & Mohammadi, T. (2013). The relationship between the inflation rate and the interest rate of Iranian banking deposits. in Persian# # Ahmadian, A. (2014). Bank inflow modeling in the framework of stochastic dynamic general equilibrium model for Iran. Economic Policy, 7(14), 77-103. in Persian# # Alexander, K. (2014). Stability and sustainability in banking reform: are environmental risks missing in Basel III?.# # Altman, E. L. (1968). Financail Ratios, Disarmament Analysis and the prediction of corporate Bankruptcy. The Journal of finance, 23(4), 598-609.# # Bocken, N., Short, S., Rana, P., & Evans, S. (2013). A value mapping tool for sustainable business modelling. Corporate governance, 13(5), 482-497.
Camilleri, S. J., Scicluna, N., & Bai, Y. (2019). Do stock markets lead or lag macroeconomic variables? Evidence from select European countries. The North American Journal of Economics and Finance, 48, 170-186.# # Creswell, J. W., & Clark, V. L. P. (2017). Designing and conducting mixed methods research. Sage publications.# # Danaei Fard, H., and Kazemi, S. H. (2015). Social Research Methods: Qualitative and Quantitative Approaches (Volume 1), Publications of Mehraban Nash Book Institute, Third Edition, Tehran. in Persian.# # Del Gaudio, B. L., Porzio, C., Sampagnaro, G., & Verdoliva, V. (2021). How do mobile, internet and ICT diffusion affect the banking industry? An empirical analysis. European Management Journal, 39(3), 327-332. doi: https://doi.org/10.1016/j.emj.2020.07.003.
Han, R., & Melecky, M. (2013). Financial inclusion for financial stability: Access to bank deposits and the growth of deposits in the global financial crisis. World bank policy research working paper, (6577).
He, Y., Chen, C., & Hu, Y. (2019). Managerial overconfidence, internal financing, and investment efficiency: Evidence from China. Research in International Business and Finance, 47, 501-510.
Highley, T. A., & Theado, C. K. (2022). Valuing the Local within the Global: A Discourse Analysis of Professional Development in a US-Kurdish Transnational University Partnership. Journal of Global Education and Research, 6(1), 47-66. doi:10.5038/2577-509X.6.1.1140
Jiang, L., & Wu, T. (2023). Banking market structure and industrial structure: A transnational empirical study. Finance Research Letters, 54, 103785.
Kenny, S., Lennard, J., & Turner, J. D. (2021). The macroeconomic effects of banking crises: Evidence from the United Kingdom, 1750–1938. Explorations in Economic History, 79, 101357. https://doi.org/10.1016/j.eeh.2020.101357.
Khan, W. A., & Sattar, A. (2014). Impact of interest rate changes on the profitability of four major commercial banks in Pakistan. International journal of accounting and financial reporting, 4(1), 142-154.
Mohebi, S., Shahrashtani, H., & Hejbar Kiani, K. (2017). Financial shocks and the role of monetary policy in Iran's economy assuming the existence of an interbank market in a DSGE model. Economic Policy and Research Quarterly, 25(81), 123-153, in Persian.
Namdari, Z.. Delgoshai, Y., & Abbasi, L. (2021). Identifying the professional development components of educational managers in the banking industry. Islamic lifestyle based on health, 4, 144-152, in Persian.
Pedram,M., Mousavi, M. H., & Abbasi Aghda, S. (2016). Asymmetric effects of interest rate on the stock price index of Iran. Management and Accounting Studies, 5(2), 162-171. in Persian
Petrov, A., Mushkin, Y., & Fumagalli, F. (2015). P&L Forecasting-the new horizon of stress testing, and beyond. McKinsey & Company.
Qolizadeh, Fallah Shams, Mirfiez, & Afshar Kazemi. (2021). Designing a quick warning system of financial crisis in Tehran Stock Exchange with decision tree approach. Investment Knowledge, 10(40), 35-55, in Persian Rahimi. R., Sarraf.F., Jafari., Bijan Safavi. M. (2022). Modeling and identification of nonfragile variables affecting credit risk in Tejarat Bank with an emphasis on fintech technologies. Journal of Advances in Finance and Investment. 3(9) , 135-170.
Ravangerd, Rohangi, & Ebrahimi. (2023). Challenges of establishing digital banking in the banking industry. Scientific Journal of International Business Management, 6(1), 201-225. in Persian.
Rezaipour, M., Najarzadeh, & Zulfiqari. (2012). Investigating the behavior of long-term depositors towards bank interest rate changes. Economic Research and Policy Quarterly, 20(63), 155-170, in Persian.
Roy, D. (2003). Dynamics of bank deposits: developing states in India. Berghahn Books. Strauss, A. L., & Corbin, J. (2008). Pesquisa qualitativa: técnicas e procedimentos para o desenvolvimento de teoria fundamentada. Artmed.
Weibull, W. (1939). A statistical theory of strength of materials. IVB-Handl. Yip, A. W., & Bocken, N. M. (2018). Sustainable business model archetypes for the banking industry. Journal of cleaner production, 174, 150-169.
Zhao, Q., Tsai, P. H., & Wang, J. L. (2019). Improving financial service innovation strategies for enhancing china’s banking industry competitive advantage during the fintech revolution: A Hybrid MCDM model. Sustainability, 11(5), 1419. doi:10.3390/su11051419.
Designing a native model for the development of the country's banking industry: a qualitative analysis based on foundational data theorizing
Fazullah Hadizadeh
PhD student in financial management, Department of Managment, Rasht branch, Islamic Azad University, Rasht, Iran
Dr. Fazel Mohammadi Nodeh Corresponding Author
Assistant Professor, Department of Management, Lahijan Branch, Islamic Azad University, Lahijan, Iran
Dr. Mojtaba Afsharian
Assistant Professor, Department of Management, Rasht Branch, Islamic Azad University, Rasht, Iran
Abstract
The main goal of the present study is to specify the features of the banking industry so that a model based on parallel markets and macroeconomic variables can be designed to improve the national banking sector. For this qualitative study, grounded theory modeling was used. The data was collected through a semi-structured interview. In this study, eight interviews with experts in the banking and financial sectors were conducted. Then based on the Strauss and Corbin's grounded theory, which has three main steps known as open, axial, and selective coding, an indigenous model for developing the national banking sector was presented. The results obtained from the interviews showed that banking sector development includes three key components which are stability in the banking system, modern banking system, and universal banking system. The casual factors mainly include internal factors and external factors. Generally speaking, internal factors focus on risk, structural elements, online banking, and the value of domestic currency. However, external factors focus on interaction with foreign banks (sanctions and international reform policies).
Keywords: banking industry, indigenous model, grounded theory
Introduction
The continuing importance of the financial sector emphasizes the need to study the business models in this sector. Financial services are provided not only by financers and customers but they are also provided by others like stakeholders (Bocken et al, 2013, p484). As a service sector, commercial banks play an important part in allocating funds for economic activities and also significantly promoting national economic growth. Moreover, banks play an important part in providing finance for economic sustainability (Alexander, 2014, p2). Although banking operations may indirectly affect society to a lesser degree, they can directly impact society to a great extent. In fact, there is an opportunity to make the most of the banking services to fulfill social needs in each country through innovating sustainable business models (Yip and Bocken, 2018, p152).
In recent years, the monetary and banking research institutes have designed some statistical models. However, legally speaking, no model for conducting research on national financial institutions has been defined yet. The lack of a financial health monitoring system in the national banks has fluctuated financial health rating in recent years, and consequently, has cut down the welfare of all the stakeholders, depositors, shareholders, and borrowers’ facilities. In order to monitor and improve the national economy, there needs to be a financial health monitoring system that can be affected by external shocks and consequently reduce them. In addition to monitoring the financial health of a bank with retrospective information, this system must be able to monitor the future status of financial health and the factors that will probably worsen its status (He et al, 2019, p503).
Indigenous models are significantly important to policymakers in the financial market because such models allow them to recognize risk and economic vulnerabilities, therefore they can create a preventive action plan to reduce financial crisis risk. Before 2008, when the economic models were not able to predict the financial risk on an international scale, indigenous models faced many challenges (Camilleri et al, 2019, p2).
In Iran, depositors mostly earn interest on corporate bonds, bank deposits, etc. Manufacturing operations are also dependent on how banks pay them money. The banking system in Iran can be even considered as the most important key factor that affects supply and demand. The banking system is important to such an extent that any failures in its functions will cause failures in other sectors and consequently, will lead to various failures. In other words, the banking system has two important economic roles. First, it coins money and arranges for payment, second, it brings investors and depositors together. So it can be concluded that the decisions that are made by the investors in state and private enterprises, as well as the decisions that are made by householders, are closely associated with the national banking system (Mohebi et al, 1396, p124). In fact, the amount of national savings plays an important part in economic growth and prosperity and it can pave the way for expanding productive capacity in the long run, so saving is an important source of investment (Ahmad Khan and Sattar, 2014, p144). Actually, for every dynamic economy to grow and develop, it needs a steady flow of investment, and in order to make an investment, first, one needs to save (Roy, 203, p1954).
This study was conducted using a mixed research method. This method which wasn’t common in the past combines both qualitative and quantitative modeling. The current study employed an interpretive naturalistic approach. Such an approach was implemented because it helps researchers to be able to study the statistical populations in a natural setting and consequently present an indigenous model. Based on the searches in national and international scholarly journals no similar research has been done so far, therefore, this is a novel research. Since there is not much theoretical basis, grounded theory methodology was used to choose variables to identify the research gap and enrich the literature on the topic.
The main issue that the current study will discuss is the national banking network which has seen a decline in deposits and a change from term deposit to demand deposit. This has made banks face depletion of resources and to compensate for this depletion, they have been forced to borrow from the central bank. Having a massive debt to the central banks shows how national banks are coping with an unfavorable situation in terms of liquidity risk (Ahmadian, 2015, p78). Meanwhile, the efficiency in parallel markets such as the stock market, exchange market, gold market, housing market, commodity market, and services market have a significant impact on depositors’ behavior. This study mainly aims to specify the features of the banking industry, so that based on parallel markets and macroeconomic variables we can design a model to improve the national banking system. Since the economic structure inside Iran is different from many other countries, without highlighting the differences first, using an economic model will not work effectively. Therefore, the presented model in this study is suitable for Iran. In this study, the researcher tried to answer the following questions:
Based on depositors' behavior, parallel markets, and macroeconomic variables, can an indigenous model be made to improve the national banking sector?
Literature review
Since the 1980s, economists have been less concerned about the banking crisis and economic depression, however, that was temporary. In 2008, the Global Financial Crisis drew economists' attention to the banking crisis, and banking sector development (Kenny et al, 2020, p2). After the crisis and financial problems began in the finance markets, banking supervisory authorities looked into the banking system carefully, and as a result, Basel Committee on Banking Supervision came into existence (Basel Committe, 2013).
During the Global Financial Crisis that was followed by financial instability in the world, large international and domestic banks drew too much attention.
Jiang and Wu (2023) did a study on the banking industry in developing countries. In their study, it was concluded that increasing market concentration in the banking industry had a negative correlation with the industrial structures in developing countries. Increasing market concentration to change industrial structure in developing countries is not a good thing to do, because banking sector development has a positive correlation with industrial structures. A study conducted by (Highley and Theado, 2022) indicated that pursuing local goals rather than international goals had an effective impact on banking sector development. The result of a study conducted by (Del Gaudio et al, 2020) showed that ICT had a positive impact on banking performance. Moreover, they concluded that financial stability in the banking industry along with ICT can lead to better performance.
A study done by (Kenn et al, 2020) revealed that the banking crisis was connected with a short-term decline and a massive drop in economic growth. While research background in the field showed that the (macroeconomic) variables were exogenous, their studies, however, showed that macroeconomic variables were highly endogenous.
Yip and Bocken (2018) did a study to discover suitable resilience business models for the service sector, particularly the banking sector. In fact, this study scrutinized the depositors’ approval of the business models that the banks in Hong Kong presented to them. To validate the business model for the banking sector, first, the data were collected through a literature review, as well as a semi-structured interview. Then, the data were analyzed to see if the depositors were able to approve the business model. Eight resilience business models for the modern banking industry were validated.
Hun & Melecky (2013) analyzed the impact of bank deposit access on deposit stability in the Global Financial Crisis in 2008. In their research, they used a panel logit model to analyze 95 European countries, American countries, and Asian countries. In the study, the negative deposit growth was considered as an indicator of bank run. Their research findings indicated that unrestricted access to deposit accounts by customers can negatively impact deposit growth or it may lead to a bank run.
Ravan Gard et al (2023) investigated the challenges of the banking industry using the grounded theory model. Their research findings showed that online banking in Iran is faced with five challenges which are legal obstacles, infrastructural obstacles, weak IT infrastructure, the lack of cooperation between organizations and their trading partners, and the lack of innovation.
By applying a grounded theory in their study, Namdari et al (2021) identified the factors that can develop management skills in the banking industry. They concluded that four strategies can be used to make banking performance better. These are organizational strategy, individual strategy, IT strategy, and environmental strategy.
Results
In a grounded theory, there are three stages of coding (Creswell and Clark, 2007).
Stage one- open coding: In this stage, events, actions, and interactions are used to explain similarities and differences.
Stage two- axial coding: In this stage, a correlation between concepts that were generated in stage one is established.
Discussion
During the Global Financial Crisis, many banks crashed and suffered significant losses, and consequently, the situation led to a public debt explosion in many societies. Therefore, an indigenous model that can forecast banking risk is a must. Nowadays, banks are considered one of the economic drives in every country. To have a strong presence in competitive banking markets and increase market share, identifying key factors, and important issues regarding the indigenous model for banking sector development should not be ignored.
The results of the interviews in this study showed that grounded theory was a perfect model for this study whose main focus was banking sector development. Banking sector development includes three key components which are stability in the banking system, modern banking system, and universal banking system. The casual factors mainly include internal factors and external factors. Generally speaking, internal factors focus on risk, structural elements, online banking, and the value of domestic currency. However, external factors focus on interaction with foreign banks, sanctions, and international reform policies. From banking experts’ viewpoint, various factors such as parallel markets and macroeconomic variables can impact banking sector development. Also, from banking experts’ viewpoint, underlying factors have always impacted banking activities in the country. Islamic banking and usury interest rates have been also considered as important factors impacting the national banking sector development. Finally, some strategy and their effects were presented for the banking sector development. These strategies are central bank independence, financial reporting standards, corporate governance, capital adequacy management, and risk management. Banking sector development will obviously have some outcomes such as economic prosperity and growth and the lack of ownership (among employees).
In the study that was done by Jiang and Wu (2023), the banking industry was looked into, while in the current study, the politicization of economics, specialization in banking, and banking law were investigated. Highley and Theado (2022) emphasized the indigenous model strongly, so their study is aligned with ours. Del Gaudio et al (2020) showed that ICT had a positive impact on banking performance. In the current study, online banking has been regarded as one of the important domestic factors in the banking industry. The study by (Kenn et al, 2020) revealed that the banking crisis was connected with a short-term decline and a massive drop in economic growth. In their study, economic shocks were touched upon, and also economic-related risks were identified. Yip and Bocken (2018) presented an indigenous model for the banking industry in Hong Kong. In their study, they examined whether customers of the bank approved the model that they designed. In a study by Hun & Melecky (2013), negative deposit growth was considered as an indicator of a bank run. However, in the current study, the researcher emphasizes credit risk more. Ravan Gard et al (2023), and Namdari et al (2021) used a grounded theory model to identify effective factors that can impact the banking industry, therefore, in terms of methodology, their studies are aligned with this study.
ارائه الگوی بومی توسعه صنعت بانکداری کشور : تحلیل کیفی مبتنی بر نظریه‌پردازی داده بنیاد
فضل‌الله هادی‌زاده
دانشجوی دکتری مدیریت مالی، گروه مدیریت، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
دکتر فاضل محمدی نوده1
استادیار، گروه مدیریت، واحد لاهیجان، دانشگاه آزاد اسلامی، لاهیجان، ایران
دکتر مجتبی افشاریان
استادیار، گروه مدیریت، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
چکیده
هدف: هدف اصلی از این پژوهش مشخص نمودن ویژگیهای صنعت بانکداری است تا بتوان با لحاظ شرایط بازارهای موازی و متغیرهای کلان اقتصادی، توسعه ی صنعت بانکداری کشور را مدلسازی نمود.
روش شناسی پژوهش: این پژوهش به صورت کیفی و با تکنیک گراندد تئوری اجرا شده و دادهها از طریق مصاحبه نیمه‌ساختاریافته جمعآوری گردید. در این راستا، هشت مصاحبه با خبرگان و مدیران در حوزه‌ی بانکداری و علوم مالی با توجه به موضوع پژوهش انجام شده و سپس براساس رویکرد نظاممند نظریهای استراوس و کوربین در سه فاز اصلی کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی، الگوی بومی توسعه صنعت بانکداری کشور ارائه گردید.
یافته ها: نتایج حاصل از کدگذاری مصاحبه‌ها، نشان می دهد توسعه صنعت بانکداری شامل سه مولفه‌ی اصلی ثبات نظام بانکداری، بانکداری نوین و بانکداری جامع میباشد. عوامل علّی عمدتا در دو گروه عوامل داخلی و عوامل خارجی جای میگیرد. عوامل داخلی عموما بر ریسک‌ها، مسائل ساختاری، بانکداری دیجیتال و ارزش پول ملی تاکید دارد. در حالی‌که عوامل خارجی بر تعامل با بانک‌های خارجی (تحریم‌ها و اصلاح سیاست‌های بین‌المللی) اشاره دارد.
اصالت / ارزش افزوده علمی: به استناد یافته های پژوهش حاضر، فعالان صنعت بانکداری، عوامل برشمرده شده در این پژوهش كه از نظر خبرگان و فعالین صنعت بانکداری بر توسعه ی صنعت بانکداری کشور تأثیرگذار هستند را موردتوجه قرار دهند.
کلمات کلیدی: صنعت بانکداری،الگوی بومی، نظریه داده بنیاد.
طبقه بندی موضوعی: JEL,E50,C5,D21
[1] نویسنده مسئول: آدرس ایمیل mnfazel2@liau.ac.ir:
1-مقدمه
اهمیت فزاینده بخش خدمات مالی نشان دهنده ضرورت بررسی مدل‌های تجاری این بخش اقتصادی است. خدمات مالی توسط تامین‌کننده ها و مشتری ها و نیز توسط شبکه فعالیت‌هایی که شامل تعداد زیادی از ذینفعان است ایجاد میشود (Bocken et al, 2013, p484). بانک‌های تجاری، به عنوان صنعت خدمات، نقش تعیین کننده‌ای در تخصیص منابع مالی برای فعالیت‌های اقتصادی دارند که نه تنها متضمن رشد امروز، بلکه در تأمین مالی پایدار برای آینده اقتصادی کشور تأثیرگذار می‌باشند. (Alexander, 2014, p2). ممکن است تأثیر مستقیم عملیات بانکی در جامعه کم باشد، اما تأثیرات غیرمستقیم آن زیاد است. استفاده از قدرت بانکها برای رفع نیازهای جامعه از طریق فن‌آوری پایدار در مدل تجارت، یک فرصت محسوب می شود. (Yip and Bocken, 2018, p152).
در سال‌های اخیر نهاد ناظر و پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی اقدام به طراحی مدل‌های آماری و تحلیلی برای پیش‌بینی سلامت مالی بانکها کردند اما از لحاظ قانونی هنوز الزامات نهادی این تحقیقات پژوهشی به منظور پیاده‌سازی در موسسات مالی کشور تبیین نشدند. فقدان یک سیستم مناسب پایش سلامت مالی بانک‌های کشور موجب نوسانات شدید رتبه سلامت مالی بانک‌های کشور و در نهایت کاهش رفاه ذینفعان آنها شامل تسهیلات‌گیرندگان، سهامداران و سپردهگذاران گردید. وجود یک سیستم نظارتی و پایش مالی که قابلیت تاثیر‌پذیری از شوکهای بیرونی و کمی کردن آنها را داشته باشد، برای پایش وضعیت و بهبود اقتصاد کشور الزامی است. در این سیستم باید به اطلاعات گذشته، پیش‌بینی وضعیت آتی و بهبود وضعیت سلامت مالی بانک ها توجه شود (He et al, 2019, p503)
مدل‌های بومی ارزش قابل توجهی برای سیاستگذاران بازارها دارد و به آنها اجازه شناسایی تهدیدها و آسیب پذیری های اقتصادی و اقدامات پیشگیرانه برای کاهش خطرات بحران های مالی را میدهد. چالش طراحی مدل بومی موثر، زمانی افزایش یافت که مدل‌های پیش از سال 2008 نتوانستند شدت و گستره بین‌المللی این بحران جهانی را پیش‌بینی کنند (Camilleri et al, 2019, p2).
در کشور ایران، سپردهگذارن به سپرده‌گذاری بانکی و ابزارهای مالی موجود در بازار پول نظیر اوراق مشارکت و صندوق های سرمایه گذاری و ... متکی هستند. وضعیت بنگاههای تولیدی در اقتصاد واقعی نیز وابسته به چگونگی پرداخت های شبکه بانکی می باشد. سیستم بانکی در اقتصاد ایران مهمترین مجاری ارتباطی میان عرضه و تقاضای منابع پولی می باشد به گونه ای که هرگونه نقصان و ناکارآمدی عملکرد آن، زمینهی بروز اخلال در سایر بخشها و ایجاد شوکهای گوناگون را فراهم میسازد. درواقع سیستم بانکی دو عملکرد مهم اقتصادی را به عهده دارد: نخست خلق پول و اداره ساز و کار پرداختها و دوم مسئولیت به هم رساندن سرمایهگذران و پس اندازکنندگان. لذا می‌توان نتیجه گرفت که تصمیمات سرمایهگذاران بنگاههای دولتی و خصوصی و تصمیمات مصرفی خانوارها به فعالیت سیستم بانکی کشور ارتباط نزدیکی دارد (محبی و همکاران، 2017، ص124). سطح پس انداز یک جامعه در فرآیند رشد و توسعه اقتصادي اهمیت ویژه‌اي دارد و می تواند در بلندمدت زمینه ساز توسعه ظرفیت‌هاي تولیدي یک اقتصاد باشد، زیرا پس‌انداز از اصلی‌ترین منابع تأمین سرمایه گذاري است (Ahmad Khan and Sattar, 2014, p144). بنابراین هر اقتصاد پویایی براي تداوم رشد و توسعه خود نياز به جریان دائمی سرمایه‌گذاري دارد و براي سرمایه‌گذاري در اقتصاد، پس‌انداز لازم است (Roy, 203, p1954).
این پژوهش با روش داده بنیاد انجام می شود. در گذشته پژوهشی با پارادایم گرندد تئوری انجام نگردید و صرفا بر اساس مدل‌های کمی صورت گرفت. در مطالعهی حاضر روابط میان مقولهها و عوامل، برپایه رویکردهای تفسیری و طبیعت گرایانه صورت می گیرد تا از این رهگذر ویژگی های خاص جامعه آماری به لحاظ قلمرو مکانی و زمانی مورد نظر قرار گیرد و در نهایت الگوی بومی ارائه گردد. با توجه به جستجوی‌های انجام شده در منابع معتبر داخلی و خارجی، موضوع حاضر برای بار اول انجام میگیرد. لذا مبانی نظری قوی اندکی وجود دارد. بنابراین از نظریه داده بنیان در انتخاب متغیرها استفاده خواهد شد تا به شکاف تئوری موجود و غنی بخشیدن به ادبیات موضوع کمک شود.
مسئله اصلی مقاله حاضر این است که شبکه بانکی کشور در سالهاي اخير با روند کاهشی در رشد سپرده و تغيير سبد سپرده بانکها از سپرده مدتدار به سپرده فرار بوده، این موضوع بانک ها را با کاهش منابع مواجه ساخته که براي جبران کمبود منابع، مجبور به استقراض از بانک مرکزي شدند. همچنین افزایش شدید بدهی به بانک مرکزي، بيانگر وضعيت نامساعد بانک هاي کشور از منظر ریسک نقدینگی و منابع میباشد (احمدیان، 2014، ص 78). این در حالی است که بازدهی بازارهای موازی همانند بازار سهام، بازار ارز، بازار طلا، بازار مسکن و بازار کالا و خدمات بادوام تاثیر زیادی بر رفتار سپردهگذاران می گذارد. لذا هدف اصلی از مطالعه حاضر، مشخص نمودن ویژگیهای صنعت بانکداری است تا بتوان با لحاظ شرایط بازارهای موازی و متغیرهای کلان اقتصادی، توسعه‌ی صنعت بانکداری کشور را مدلسازی نمود. با توجه به تفاوت ساختار و مولفههای اقتصاد ایران با بسیاری از کشورها، استفاده از این شاخصها و ابزارها بدون در نظر گرفتن این تفاوتها و ویژگیها موثر نخواهد بود. بنابراین الگوی ارائه شده بر اساس شرایط جامعهی آماری از حیث شرایط مکانی و زمانی می باشد. با توجه به مسئله تبیین شده، محقق درصدد پاسخ به این سوال است که پیش نیازها و پس نیاز های توسعه صنعت بانکداری کشور کدام است؟
2-مبانی نظری و پیشینه پژوهش
از دهه 1980 حرفه اقتصاد کمتر نگران بحرانهای بانکی و در نتیجه رکود اقتصادی بود. این فراموشی موقتی زمانی از بین رفت که بحران مالی جهانی در سال 2008، توجه اقتصادانان را به بحرانهای بانکی و توسعه صنعت بانکداری و همچنین پیامدهای اقتصادی آن جلب کرد (Kenny et al, 2020, p2). پس از این بحران و مشکلات ایجاد شده در بازارهای مالی در قانونگذاری و نظارت بر بانکداری، به مساله اندازهی بانک اهمیت ویژه داده شد و به دنبال آن قانونگذاری کمیته بازل بر اساس طبقهبندی بانک ها و اهمیت سیستماتیک آنها صورت پذیرفت (Basel Committe, 2013). در دوره‌ی بحران مالی که با بی ثباتی مالی شدیدی در عرصه بین‌المللی همراه شد، با توجه به این موضوع که بانکها درصورت ورشکستگی، اثر چشمگیری بر اقتصاد بین‌المللی و اقتصاد داخلی وارد مینمایند، لذا همه توجهات به بانک‌های بزرگ در عرصه بین المللی و در حوزه اقتصاد داخلی معطوف شد. در واقع شکست صنعت بانکداری بر بخش زیادی از اقتصاد تاثیر دارد و با افزایش ارتباط میان بانک ها و موسسات مالی با عموم فعالیت ها، اثرات ورشکستگی بانک ها به دیگر فعالان بازارهای مالی بیشتر شده و در نهایت بر اقتصاد حقیقی تاثیر دارد (شاهچرا و نوربخش، 2019، ص2). بانكهاي اروپايي با تمركـز بر پيشبيني درآمد از روشهـاي مختلـف، تلاش کردند تا بتوانند چشمانداز بهتری نسبت به آينده داشته باشند. يكي از روشهاي پيش بيني درآمد استفاده از تركيب سپردهها است. بانك با جذب سپرده، اعطای درصدي از سپردهها به صورت تسهيلات يا سرمايهگذاري آنها كسـب درآمـد ميكند. با وجودی که پيشبيني درآمد مهم‌ترين عامـل تعيـين بودجـه محسوب ميشود، لکن مطالعات اندكي در زمينة كنترل درآمد انجام گردید كـه آن هم بيشتر در حوزة مديريت بوده و از ديدگاه متغيرهاي كلان و خـرد اقتصـادي بـه آن پرداختـه نشد (Petrov et al, 2015, p2). بر اساس شواهد تجربی یکی از دلایل بروز بحرانهای اقتصادی بحران بانکی به شمار می‌رود. بانکها نیز مانند هر بنگاه اقتصادی، می‌توانند به‌صورت انفرادی یا گروهی با مشکل ورشکستگی مواجه شوند؛ اما تأثیر ورشکستگی بانکها بسیار فراتر از ورشکستگی بنگاههای تجاری می باشد (Qun et al, 2019, p11). چرا که از یک‌سو سرمایۀ سهامداران و از سوی دیگر پس‌اندازهای سپردهگذاران از دست می رود. به طور معمول بحرانهای بخش بانکی مشابه آنچه در سال‌های 2008-2007 در امریکا رخ داد، با ظهور مشکل در یک یا چند بانک شروع میشود و با سرایت به بانک‌های دیگر و تحت تأثیر قراردادن بازارهای مالی، به سرعت بر کل اقتصاد تاثیر می گذارد. بحرانهای بانکی با کاهش اعتماد به عملکرد نهادهای مالی داخلی، همراه و باعث کاهش پس‌اندازهای داخلی و افزایش خروج سرمایه میشوند. ابداعات و مقررات‌زدایی در بخش بانکی باعث پیچیده‌تر و پر ریسک تر شدن عملیات بانکی نسبت به گذشته شد. این موضوع چالش‌هایی را برای بخش نظارت بر عملکرد بانکها ایجاد کرد (Weibull, 2015). در واکنش به این موضوع ناظران صنعت بانکداری به توسعه روش‌ها و ابزارهای جدید برای نظارت و ارزیابی بیشتر بانکها پرداختند. توجه به این موضوع می‌تواند به ارتقای کیفیت و توسعه سیستم‌ها در جهت ایجاد تغییرات اساسی کمک کند (Altman et al, 2018, p3). از جمله تئوری‌های مختلفی که در مورد بررسی عوامل مؤثر بر حجم سپرده‌های بانکی وجود دارد، می‌توان به تئوری‌های مربوط به پس‌انداز نظیر تئوری‌های کلاسیک‌ها و نئوکلاسیک‌ها، کینز، نظریه دوره عمر فیشر و آندو – مدیلیانی و فرضیه درآمد دائمی فریدمن اشاره کرد. اقتصاددانان کلاسیک و نئوکلاسیک پس‌انداز را چشم پوشی از مصرف حال به منظور افزایش مصرف آینده می‌دانند و بر این اعتقادند که پاداش عمل پس‌انداز، نرخ بهره است. به عبارت دیگر، نرخ بهره عامل اصلی پس انداز کردن است و از آنجا‌که درآمد در سطح اشتغال کامل ثابت درنظرگرفته میشود اثری بر پس‌انداز ندارد. به اعتقاد آنان افزایش پس‌انداز در سایه قانون عرضه و تقاضا باعث افزایش سرمایه‌گذاری و در نتیجه توسعه اقتصادی میشود (برانسون، 2008، ص241).
پژوهش ژیانگ و وو (2023) نشان داد که تمرکز بازار صنعت بانکداری در کشورهای در حال توسعه رابطه منفی با ساختار صنعتی دارد. ایشان اذعان داشتند افزایش تمرکز بازار در صنعت بانکداری برای تغییر ساختار صنعتی کشورهای در حال توسعه مناسب نیست و سطح توسعه صنعت بانکداری با ساختار صنعتی همبستگی مثبت دارد.
پژوهش هیقلی و تئودو (2022) حاکی از این است که ارزش‌گذاری اهداف بومی در مقایسه با اهداف بین المللی نقش موثری در توسعه صنعت بانکداری دارد.
نتایج پژوهش دل گایدیو و همکاران (2020) حاکی از نقش مثبت ICT در بهبود عملکرد بانک است. آنها نشان دادند ثبات مالی در صنعت بانکداری با استفاده از فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات، منجر به بهبود عملکرد بانک میشود.
در مطالعه کنی و همکاران (2020) مشخص شد که بحران بانکی با افت کوتاه مدت و شدید رشد اقتصادی همراه می باشد. در عین حال که سوابق موضوع بیانگر برونزا بودن متغیرها بود، لیکن آنها نشان دادند، متغیرهای کلان اقتصادی درونزا می باشد.
ییپ و باکن (2018) با هدف کشف مدل‌های تجاری برای تاب‌آوری در صنعت خدمات، به ویژه صنعت بانکداری در کشور هنگ کنگ به بررسی پذیرش سپردهگذاران نسبت به مدل‌های تجاری پایدار در بانکها پرداختند. آنها با استفاده از مصاحبههای نیمه‌ساختاریافته، هشت مدل کسب و کار پایدار را برای صنعت بانکداری تدوین و اعتبارسنجی نمودند.
رحمان رحیمی و همکاران (2022) بر اساس رویکرد مارکوف سویچینگ به طراحی مدل بهینه برای ریسک اعتباری در بانک تجارت پرداختند. نتایج پژوهش آنها حاکی از آن است که ریسک اعتباری در حالت رکود اقتصادی حساسیت بالاتری نسبت به متغیرهای توضیح دهنده خود دارد و شاخص های مرتبط با فین تک بر سطح ریسک اعتباری در بانک تجارت تأثیر معناداری دارد.
هان و ملکی (2013) اثر دسترسی به سپرده بانکی بر ثبات رشد سپرده در بحران مالی سال 2008 را با استفاده از مدل پانل لاجیت برای 95 کشور اروپایی، آمریکایی و آسیایی مورد بررسی و ارزیابی قرار دادند. در این پژوهش رشد منفی سپرده به عنوان شاخص هجوم بانکی در نظر گرفته شد. نتایج پژوهش آنها حاکی از این است که درصد افزایش دسترسی مشتریان به سپرده بانکی باعث رشد منفی سپرده یا وقوع اتفاق هجوم بانکی میشود.
روانگرد و همکاران (2023) با استفاده از نظریه داده بنیاد به بررسی چالش‌های صنعت بانکداری پرداختند. آنها نشان دادند شرایط علي چالش‌های بانکداری دیجیتال در ایران شامل چهار مقوله موانع قانوني و حقوقي، موانع زیرساختي و ضعف در زیرساخت‌های فناوری، عدم تمایل سازمان به همکاری با شرکای بیروني و بالعکس و عدم ارائه ایده‌های نوین کسب و کار است.
نامداری و همکاران (2021) با استفاده از نظریه داده بنیاد به شناسایی مولفههای توسعه حرفه‌ای مدیران آموزشی در صنعت بانکداری پرداختتند. نتیجه پژوهش آنها نشان داد که می‌توان چهار مقوله سازمانی، فردی، فناورانه و محیطی را از طریق زیرمقوله‌ها و شاخص‌های شناسایی شده برای بهبود عملکرد بانک درنظر گرفت.
مطابق با یافته های پژوهش آزاده و همکاران (2022) چهار استراتژی مدیریت دارایی و مصارف بانک، جذب منابع مالی و سودآورسازی، توانمندسازی مدیریت بانک و توسعه زیرساخت های بانکداری و نیز منتخب ترکیبی شناسایی و شبیه سازی شدند.
نتایج پژوهش قلیزاده و همکاران (1399) نشان داد که با کاهش شاخص قیمت و بروز بحران در دوره گذشته، احتمال وقوع بحران افزایش می‌یابد. لیکن کاهش نرخ ارز، افزایش قیمت طلا و کاهش قیمت نفت بر بروز بحران در دوره جاری تاثیر معنی‌داری ندارد.
شاهچرا و نوربخش (1397) ضمن بررسی و تعریف اصطلاح ورشکستگی غیر ممکن در بین بانک‌های کشور به مطالعه رابطه آن با سپرده پرداختند و نشان دادند که بانک‌های بزرگ موفق تر از بانک‌های کوچک در جذب منابع مالی از طریق سپردهها در شبکه بانکی کشور عمل می کنند.
نتایج پژوهش آل مرزان و وصلی (1396) حاکی از این است که نرخ سود سپردهها روی سپرده‌گذاری کوتاه‌مدت و بلندمدت، همچنین تغییرات شاخص سهام بر سطح سپرده‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت تاثیر دارد؛ اما تغییرات نرخ ارز در سطوح سپرده‌های بانکی و سودآوری تاثیر ندارد.
پدرام و همکاران (1396) در مطالعه خود نشان دادند که افزایش نرخ بهره واقعی تا قبل از حدآستانه (3درصد) اثر مثبت بر قیمت سهام می گذارد، ولی با گذشتن از حد آستانه، اثر منفی بر قیمت سهام می گذارد.
نتیجه مطالعه ابونوری و همکاران (1392) حاکی از این است که در بلند مدت بین نرخ سود اسمی و نرخ تورم رابطه مثبت معنادار وجود دارد. به این معنا که نرخ تورم دلیل تغییرات همسو در نرخ سود اسمی یا همان نرخ سود سپردهها است. آنها با مطالعه موردی شعب بانک سپه تهران نشان دادند که بین نرخ تورم و انواع سپردهها رابطه‌ی معکوس وجود دارد که این موضوع رابطه مستقیمی با رشد درآمد ملی دارد.
پژوهش رضایی‌پور و همکاران (1391) نشان داد که رابطه تعادلی بلندمدت بین نرخ بهره و حجم منابع مالی بانکها معنادار بوده و افزایش نرخ بهره بر حجم منابع مالی بانکها اثر مثبت دارد.
3-روش شناسی پژوهش
از آنجا که مقاله‌ی حاضر در پی ارائه الگوی بومی توسعه صنعت بانکداری کشور است و میخواهد بر اساس دیدگاه خبرگان صنعت بانکداری، رهنمودهای موثقی در نظام بانکداری ارائه دهد، یک پژوهش کاربردی به شمار میآید. از سوی دیگر، با توجه به دانش افزایی ناشی از ارائه الگوی بومی برای نظام بانکداری کشور و بررسی اثرات شرایط علّی، زمینهای و دخیل، این پژوهش جهت‌گیری توسعهای نیز دارد. محقق قصد دارد با به‌کارگیری استراتژی نظریه داده بنیاد، اقدام به کشف مولفهها، پیشایندها و پیامدهای مدل بومی نماید.
در این پژوهش که با استراتژی نظریه داده بنیاد انجام میشود، پژوهشگر، به جای یک جامعه آماری بزرگ، با یک موقعیت خاص سر و کار دارد. جامعهی آماری در مطالعهی حاضر، اساتید دانشگاه علوم بانکداری و مهندسی مالی و همچنین مدیران عالی بانک‌های تجاری کشور هستند. در مطالعه حاضر، با هشت نفر از اساتید دانشگاه و مدیران عالی در صنعت بانکداری کشور مصاحبه صورت گرفت و تا رسیدن به اشباع مقولهها ادامه یافت. به عبارت دیگر هنگامی که تحقیق به یک نقطه بازده نزولی در حوزه جمعآوری دادهها رسید، این اطمینان حاصل شد که پژوهش به کفایت لازم رسیده است. در مطالعهی حاضر از روش نمونه‌گیری نظری جهت تعیین تعداد نمونهی آماری استفاده گردید. پس از استخراج کدهای باز در هر مصاحبه، و مقایسه با کدهای مصاحبه جدید، مشخص شد در مصاحبه هشتم، تمامی کدها تکراری شده اند. بنابراین به مصاحبه خاتمه داده شد. در این مطالعه، محقق تمامی مصاحبه‌ها را هدایت نمود. اتخاذ این رویه باعث شد تا محقق بتواند اطلاعات حاصل از مصاحبههای پیشین را در مصاحبههای بعدی به کار گیرد. اطلاعات جمعیت شناختی مصاحبه‌شوندگان به شرح ذیل میباشد:
جدول 1. مشخصات افراد مصاحبه شونده
Table 1. Characteristics of the interviewees
سمت | مدت اشتغال در صنعت بانکداری | تحصیلات | سن | تخصص | ردیف |
بانکداری | 23 | فوق لیسانس | 48 | بانکداری | 1 |
بانکداری | 21 | دکتری | 46 | مالی | 2 |
بانکداری | 23 | دکتری | 47 | مدیر یت مالی | 3 |
بانکداری | 22 | فوق لیسانس | 45 | حسابداری | 4 |
بانکداری | 21 | دکتری | 45 | مالی | 5 |
بانکداری | 20 | فوق لیسانس | 44 | بانکداری | 6 |
بانکداری | 24 | فوق لیسانس | 48 | اقتصاد | 7 |
بانکداری | 22 | فوق لیسانس | 46 | مالی | 8 |
به منظور تحلیل دادهها در نظریه دادهبنیاد، هر قسمت از دادهها، بلافاصله بعد از گردآوری آن قسمت (به طور موازی) مورد تحلیل قرار میگیرد. سپس محقق رهنمودهـایی را از تحلیل دادههای اولیه، برای دسترسی به دادههای بعدی دریافت میكند. این رهنمودها از مقولههای توسعه نیافته، خلأهای اطلاعاتی و یا افرادی که نسبت بـه پدیده بصیرت کافی دارند، حاصل می شود. پس از كسب این رهنمودها، پژوهشگر برای گردآوری داده های دیگر وارد محیط پژوهش میشود. فرآیند زیگزاکی در گردآوری و تحلیل دادهها تا رسیدن به اشباع طبقات ادامه می‌یابد (دانایی فرد و اسلامی، 1390)
نمودار 1. مدل فرایند اجرای گراندد تئوری
Diagram 1. Grounded theory implementation process model
آخرین مرحله در تحلیل دادهها نگارش و تدوین تئوری است. قبل از این مرحله، پژوهشگر سه مرحله کدگذاری (باز، محوری، انتخابی) و یاداشت برداری را انجام می دهد. در این مرحله تصویر پژوهش برای پژوهشگر از همیشه روشن‌تر است. در نهایت محقق باید آنچه که از این تصویر میبیند را برای مخاطب تفسیر کند. هر چند که ممکن است لازم شود پژوهشگر دو سه دفعه یا بیشتر کار خود را از نو بازخوانی و بازنویسی کند، تا قادر شود که افکار خود را به طور دقیق تشریح کند (Strauss and Corbin, 2008).
4-تجزیه‌وتحلیل دادهها
در رویکرد نظاممند نظریه پردازی داده بنیاد سه گام از کدگذاری وجود دارد (Creswell and Clark, 2007).
گام اول-کدگذاری باز: در این نوع کدگذاری، وقایع، اقدامات و تعاملات با یکدیگر برای بررسی شباهتها و تفاوتها مقایسه شده و برچسب مفاهیم به خود می گیرند.
گام دوم-کدگذاری محوری: هدف از این مرحله برقراری رابطه بین مفاهیم تولید شده در مرحله کدگذاری باز است. با بررسی مفاهیم و قرارگیری مفاهیم نزدیک و همجنس حول یک طبقه، مقوله محوری آن استخراج و در جدول (2) قابل مشاهده است.
جدول 2. مقولات نهایی استخراج شده
Table 2. Final extracted categories
کدگذاری محوری | ||||
- | ریسک اعتباری | ریسک‌ها | عوامل داخلی | شرایط علّی |
- | ریسک نقدینگی | |||
- | ریسک عملیاتی | |||
- | ریسک بازار | |||
- | سایر ریسک ها | |||
سیاست‌زدگی تصمیمات اقتصادی | نرم افزاری | مسائل ساختاری | ||
قوانین و مقررات | ||||
تخصص‌گرایی | ||||
- | سخت افزاری | |||
- | - | بانکداری دیجیتال | ||
- | - | ارزش پول ملی | ||
- | تحریم ها | تعامل با بانک‌های خارجی | عوامل خارجی | |
پذیرش آیین‌نامه‌های بین المللی | اصلاح سیاست‌های بین المللی | |||
- | - | - | ثبات نظام بانکداری | توسعه صنعت بانکداری |
- | - | - | بانکداری نوین | |
- | - | - | بانکداری جامع | |
- | - | - | اندازه بانک | |
- | - | - | استقلال بانک مرکزی | استراتژی |
- | - | - | استاندارد گزارشگری | |
- | - | - | حاکمیت شرکتی | |
- | - | - | کنترل کفایت سرمایه | |
- | - | - | شناسائی و کنترل ریسک | |
- | - | - | بانکداری اسلامی | شرایط زمینهای |
- | - | - | بازارهای موازی | شرایط دخیل |
- | - | - | چرخه اقتصادی | |
- | - | - | رشد و رونق اقتصادی | پیامد |
- | - | - | عدم بنگاهداری بانکها | |
شرایط علّی: شرایطی هستند که مقولۀ اصلی را تحت تاثیر قرار می‌دهند و به وقوع یا گسترش پدیده مورد نظر میانجامند (دانایی فرد و امامی، 1386). در مطالعهی حاضر، دو گروه اصلی به عنوان شرایط علّی شناسائی شده اند:
- عوامل داخلی : از جمله سازه‌های این مقوله عبارتند از: ریسک‌ها، مسائل ساختاری، بانکداری دیجیتال و ارزش پول ملی. مصاحبه‌شوندگان به پنج گروه ریسک اشاره کردند که عبارتند از ریسک اعتباری، ریسک نقدینگی، ریسک عملیاتی، ریسک بازار و سایر ریسک‌ها. در این میان ریسک اعتباری تقریبا در تمامی مصاحبه‌ها مورد اشاره قرار گرفت، که نشان می دهد از منظر مصاحبه شوندگان بسیار حائز اهمیت است. پس از آن به ترتیب ریسک‌های نقدینگی، عملیاتی و بازار از درجه اهمیت بالایی برخوردار می باشد. از دیدگاه مصاحبه‌شوندگان، مسائل ساختاری از دو منظر سخت‌افزاری و نرم افزاری قابل تقسیم است. اهمیت و وزن مسائل نرم‌افزاری بسیار بیشتر از وجه سخت افزاری است. جنبه‌ی نرم افزاری شامل سیاست‌زدگی تصمیمات اقتصادی، قوانین و مقررات و تخصص‌گرایی است. اغلب مصاحبه‌شوندگان بر این باورند که تصمیم اقتصادی در حوزه بانکداری سیاست‌زده است. بانکداری مدرن با بهره‌مندی حداکثری از بانکداری دیجیتال از دیگر سازه‌های عوامل داخلی مطرح شد.
- عوامل خارجی : از مهمترین سازه‌های این مقوله تعامل با بانک‌های خارجی است که شامل دو بعد تحریم‌ها و اصلاح سیاست‌های بین المللی است. نقش تحریم‌ها در سال‌های اخیر پررنگ‌تر شده است و صنعت بانکداری در واردات آخرین تکنولوژی‌های روز دنیا با چالش مواجه است. از مهمترین اقدامات در خصوص اصلاح سیاست‌های بین المللی، به پذیرش آیین‌نامه‌های بین المللی اشاره شده است. الزامات بانک جهانی و صندوق بین المللی پول، FATF و سوئیفت از مهمترین سازه این مقوله معرفی گردید.
شرایط مداخلهگر: از دیدگاه خبرگان صنعت بانکداری، 2 مقوله تحت شرایط مداخلهگر قرار میگیرد. بازارهای موازی و چرخه اقتصادی وزن قابل توجهی در شرایط مداخلهگر دارند. بازارهای ارز، طلا و ملک، قدرت جذب نقدینگی بالایی دارد و از این منظر با سیستم بانکی کشور رقابت می‌کنند. از این‌رو، بازدهی بازارهای مذکور از اهمیت زیادی برخوردار می باشد.
شرایط زمینهای: از دیدگاه خبرگان در نظام بانکداری کشور، بانکداری اسلامی و بحث ربوی بودن بهره بانکی همواره در کشور مطرح بوده و در زمره شرایط زمینهای قرار دارد. همواره حلال بودن نرخ بهره‌ی بانکی مدنظر جامعه ایران بود. لذا این موضوع جنبه‌ی هنجاری دارد.
راهبردها (تعاملات): از دیدگاه خبرگان نظام بانکداری کشور، 5 استراتژی تحت راهبردها (تعاملات) قرار میگیرد. این راهبردها به شرح زیر میباشد. مهمترین راهبرد در حال حاضر شناسائی و کنترل ریسک و استقلال بانک مرکزی است. خبرگان صنعت بانکداری بر این باورند عدم استقلال بانک مرکزی، سیاست‌های پولی کشور را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد.
- استقلال بانک مرکزی
- استاندارد گزارشگری
- حاکمیت شرکتی
- کنترل کفایت سرمایه
- شناسائی و کنترل ریسک
پیامدها: از دیدگاه خبرگان نظام بانکداری کشور، 2 مقوله مهم تحت پیامدها قرار میگیرد؛ بنگاهداری بانکها یکی از مهمترین دغدغه‌های کارشناسان نظام بانکداری کشور است، آنها بر این باورند، توسعه صنعت بانکداری منجر به حل این مشکل خواهد شد و در نتیجه توسعه بازارهای پولی و رونق اقتصادی به همراه خواهد داشت.
- رشد و رونق اقتصادی
- عدم بنگاهداری بانکها
گام سوم-کدگذاری انتخابی:
در ادامه، مقولههای عمده در قالب یک مدل پارادیمی (مدل زمینهای) حول مقوله هسته به یکدیگر ارتباط داده میشوند. در واقع، مدل ترسیم شده به توصیف صوری مقوله و تحلیل و تبیین آن میپردازد.
نمودار 2 . مدل نهایی همراه با کدها
Diagram 2. Final model with codes
وزن و اهمیت مقولات استخراج شده نهایی
نتایج حاصل نشان داده است که مقوله محوری مدل، توسعه صنعت بانکداری است. توسعه صنعت بانکداری شامل چهار مولفه‌ی اصلی با وزن‌های متفاوت میباشد:
- ثبات نظام بانکداری (5)
- بانکداری جامع (3)
- بانکداری نوین (9)
- اندازه بانک (1)
همانطور که مشاهده میشود، وزن بانکداری نوین با عدد 9 نسبت به سایر مولفهها بیشتر است. لذا در توسعه صنعت بانکداری می‌بایست بعد از بانکداری به صورت دقیق مدنظر قرار گیرد.
عوامل علّی و به وجود آورنده توسعه صنعت بانکداری عمدتا به 2 فاکتور داخلی و خارجی مربوط میشود. منظور از عوامل داخلی ریسک‌ها، مسائل ساختاری، بانکداری دیجیتال و ارزش پول ملی است. همانطور که مشاهده می‌گردد، از میان عوامل داخلی، ریسک ها و مسائل ساختاری از اهمیت بالاتری برخوردار است و پس از آن، بانکداری دیجیتال از سوی کارشناسان بسیار مهم تلقی شده است. عوامل داخلی (119) شامل مولفههای زیر است:
- ریسک‌ها (57)
- مسائل ساختاری (40)
- بانکداری دیجیتال (16)
- ارزش پول ملی(6)
منظور از عوامل خارجی، تعامل با بانک‌های خارجی است، که به دو وجه تحریم‌ها و اصلاح سیاست‌های بین‌المللی اشاره شده است. همانطور که مشاهده می‌گردد، پذیرش آئین‌نامه‌های بین المللی از اهمیت بالاتری برخوردار است و پس از آن، تحریم‌ها از سوی کارشناسان بسیار مهم تلقی شده است. عوامل خارجی (27) شامل مولفههای زیر است:
- تحریم ها (5)
- اصلاح سیاست‌های بین المللی (12)
همچنین از دیدگاه خبرگان نظام بانکداری، عواملی مختلفی بر توسعه صنعت بانکداری دخیل است که شامل ابعاد زیر و با وزن‌های مختلف میباشد. در این میان اهمیت بازارهای موازی پررنگ‌تر است.
- بازارهای موازی (19)
- چرخه اقتصادی (2)
از دیدگاه خبرگان نظام بانکداری، همواره عوامل زمینهای در کشور بر فعالیت‌ها و توسعه صنعت بانکداری اثرگذار است. همانطور که مشاهده می‌گردد، موضوع ربوی بهره بانک یکی از مسائلی است که همواره در کشور مطرح بوده است.
- بانکداری اسلامی (3)
در نهایت راهکارهایی برای توسعه صنعت بانکداری ارائه شد و پیامدهای آنها تبیین گردید. از جمله مهمترین استراتژی‌های تبیین شده عبارتند از:
- استقلال بانک مرکزی (12)
- استاندارد گزارشگری (1)
- حاکمیت شرکتی (3)
- کنترل کفایت سرمایه (4)
- شناسائی و کنترل ریسک (18)
همانطور که مشاهده می‌گردد، از دیدگاه خبرگان نظام بانکداری، شناسائی و کنترل ریسک و نیز استقلال بانک مرکزی از مهمترین استراتژی‌های پیش‌روی صنعت بانکداری محسوب میشود.
طبیعتا توسعه صنعت بانکداری پیامدهایی به دنبال دارد. در ادامه مهمترین پیامدهای آن از دیدگاه خبرگان در نظام بانکداری ارائه شده است.
- رشد و رونق اقتصادی (6)
- عدم بنگاهداری بانک ها (6)
مدل توسعه صنعت بانکداری کشور
متغیرهای شناسائی شده در قالب مدل مفهومی در نمودار (3) نمایش داده شده است.
نمودار 3 . مدل توسعه صنعت بانکداری ایران
Diagram 3. Development model of Iran's banking industry
5-بحث و نتیجه گیری
در طول بحران مالی جهانی، تعداد زیادی از بانک ها با شکست مواجه شده و خسارات قابل توجهی به آنها وارد شد و هزینه شکست منجر به انفجار بدهی عمومی در بسیاری از اقتصادها گردید. بنابراین نیاز به توسعه یک الگوی بومی جهت شناسائی و پیش‌بینی خطرها و ریسک های عملکردی بانک ها لازم گردید. از سوی دیگر، امروزه بانك ها يكي از موتورهاي محرك اقتصادي هر كشور محسوب مي‌شوند. براي داشتن حضور قوي و موثر در بازارهاي رقابتي بانكي و كسب سهم بازاري بيشتر، شناسائی مولفه ها، پیشایندها و پیامدهای الگوی بومی توسعه صنعت بانکداری کشور، مطلبي است كه نبايد فراموش گردد.
نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل دادههای مصاحبه‌ها نشان داد که مقوله محوری مدل، توسعه صنعت بانکداری است. توسعه صنعت بانکداری شامل سه مولفه‌ی اصلی ثبات نظام بانکداری، بانکداری نوین و بانکداری جامع میباشد. عوامل علّی عمدتا در دو گروه عوامل داخلی و عوامل خارجی جای میگیرد. عوامل داخلی عموما بر ریسک‌ها، مسائل ساختاری، بانکداری دیجیتال و ارزش پول ملی تاکید دارد. این در حالی است که عوامل خارجی اشاره بر تعامل با بانک‌های خارجی (تحریم‌ها و اصلاح سیاست‌های بین‌المللی) دارد. همچنین از دیدگاه خبرگان در نظام بانکداری، عواملی مختلفی بر توسعه صنعت بانکداری دخیل است که شامل بازارهای موازی و چرخه‌ی اقتصادی می باشد. از دیدگاه خبرگان در نظام بانکداری، همواره عوامل زمینهای در کشور بر فعالیت‌های بانکداری اثرگذار است. بانکداری اسلامی و موضوع ربوی بودن بهره‌ی بانکی از شرایط زمینهای و مهم یاد شده است. در نهایت راهکارهایی برای توسعه صنعت بانکداری ارائه شد و پیامدهای آنها تبیین گردید. استراتژی‌های تبیین شده عبارتند از استقلال بانک مرکزی، استاندارد گزارشگری، حاکمیت شرکتی، کنترل کفایت سرمایه و شناسائی و کنترل ریسک. طبیعتا توسعه صنعت بانکداری پیامدهایی به دنبال دارد. این پیامدها عبارتند از رشد و رونق اقتصادی و عدم بنگاهداری بانکها.
در مطالعه ژیانگ و وو (2023) ساختار صنعتی مدنظر قرار گرفته است در حالی که مطالعه حاضر در خصوص مسائل ساختاری، سیاست‌زدگی تصمیمات اقتصادی، قوانین و مقررات و تخصص‌گرایی به عنوان عوامل موثر شناخته شده است. هیقلی و تئودو (2022) بر اهمیت مدل بومی تاکید داشته اند، لذا از این حیث با مقاله حاضر همسوئی وجود دارد. نتایج پژوهش دل گایدیو و همکاران (2020) نشان داده است که ICT نقش مثبتی در بهبود عملکرد بانک دارد. در مطالعه حاضر نیز بر بانکداری دیجیتال به عنوان یکی از جنبه‌های عوامل داخلی اشاره شده است. در مطالعهی کنی و همکاران (2020) مشخص شد که بحران بانکی با افت کوتاه مدت و شدید رشد اقتصادی همراه بوده است. در این مطالعه به شوکهای اقتصادی اشاره و ریسک‌های مربوط شناسائی شده است. ییپ و باکن (2018) سعی نموده است مدل بومی برای صنعت بانکداری هنگ کنگ ارائه دهد. در این مطالعه توانایی پذیرش مشتریان مدنظر قرار گرفته است. این موضوع تحت عنوان ریسک‌ها لحاظ گردیده است. در مطالعه هان و ملکی (2013) رشد منفی سپرده به عنوان شاخص هجوم بانکی در نظر گرفته شده است. در حالی که محقق در مقاله حاضر تاکید بیشتری بر ریسک اعتباری داشته است. روانگرد و همکاران (2023) و نامداری و همکاران (2021) از نظریه داده بنیاد جهت شناسائی عوامل موثر بر توسعه صنعت بانکداری استفاده کرده‌اند که از منظر متدولوژی با تحقیق حاضر همسو است.
با توجه به نتایج حاصل پیشنهاد میشود، با لحاظ اهميت ورشکستگی بانکها به ویژه ريسكهای بانكها و پايين بودن سطح اين نسبت در ميان بانكهاي ايران، شايسته است که بانكها نسبت به افزايش اين نسبت تا حداقل استاندارد اقدام نمايند. به این جهت، بانك مركزي ميتواند از طريق وضع جرايم و يا مقررات تشويقي به اجراي آيين نامه كفايت سرمايه در بانكها كمك نمايد. همچنین بايد فعاليتهاي كنترلي، بخش جدايي ناپذيري از فعاليتهاي روزانه يك بانك را تشكيل دهند. مقامات پولی کشور می‌توانند با برقراری ثبات سیاسی و داشتن دولتی یکپارچه و اثربخش از شدت اثرگذاری بیثباتی اقتصادی بر بانکها بکاهند و به منظور ارتقاء سطح کیفی قراردادها و به منظور کاهش میزان کژمنشی و کژگزینی لازم است که نگاه ویژهای به افزایش سطح سرمایه اجتماعی جامعه وجود داشته باشد.
تعارض منافع
هیچگونه تعارض منافع در این پژوهش وجود ندارد.
منابع
Ahmadian, A. (2014). Bank inflow modeling in the framework of stochastic dynamic general equilibrium model for Iran. Economic Policy, 7(14), 77-103. in PersianAzadeh, S., Aslizadeh, A., & Khakzar Bafruei, M. (2022). Dynamic analysis of the performance of the iranian banking system in uncertainty condition. Advances in Finance and Investment, 3(8), 60-31. doi:10.30495/afi.2022.1959948.1133
Branson, W.H. (2008). Macroeconomic Theory and Policy, Translator: Abbas Shakri, 3rd Edition.
Bocken, N., Short, S., Rana, P., & Evans, S. (2013). A value mapping tool for sustainable business modelling. Corporate governance, 13(5), 482-497.Del Gaudio, B. L., Porzio, C., Sampagnaro, G., & Verdoliva, V. (2021). How do mobile, internet and ICT diffusion affect the banking industry? An empirical analysis. European Management Journal, 39(3), 327-332. doi: https://doi.org/10.1016/j.emj.2020.07.003.
Chen, C., & Hu, Y. (2020). Managerial overconfidence, internal financing, and investment efficiency: Evidence from China. Research in International Business and Finance, 47, 501-510. DOI: 10.30699/ijf.2020.121887
Kenny, S., Lennard, J., & Turner, J. D. (2021). The macroeconomic effects of banking crises: Evidence from the United Kingdom, 1750–1938. Explorations in Economic History, 79, 101357.https://doi.org/10.1016/j.eeh.2020.101357.
Rahimi. R., Sarraf.F., Jafari, M., and Bijan Safavi. M. (2022). Modeling and identification of nonfragile variables affecting credit risk in Tejarat Bank with an emphasis on fintech technologies. Journal of Advances in Finance and Investment. 3(9) , 135-170. doi: 10.30495/afi.2023.1975352.1181
Roy, D. (2003). Dynamics of bank deposits: developing states in India. Berghahn Books.
Weibull, W. (1939). A statistical theory of strength of materials. IVB-Handl.
Yip, A. W., & Bocken, N. M. (2018). Sustainable business model archetypes for the banking industry. Journal of cleaner production, 174, 150-169. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2017.10.190