تحلیل معنایی برخی افعال لُری ممسنی بر مبنای رویکرد معنی‌شناسی قالب‌بنیاد

محورهای موضوعی : زبان، گویش ها و ادبیات لری

مریم محمدی ¹ (دانشجوی دکتری زبان‌شناسی همگانی،دانشکدۀ علوم انسانی،واحد مرودشت،دانشگاه آزاد اسلامی،مرودشت،ایران)
آمنه زارع ² (استادیار گروه زبان شناسی،دانشکده علوم انسانی،واحد مرودشت،دانشگاه آزاد اسلامی،مرودشت،ایران.)
محمد حسین شرف زاده ³ (استادیار گروه زبان شناسی،دانشکده علوم انسانی،واحد مرودشت،دانشگاه آزاد اسلامی،مرودشت، ایران)
اسماعیل جدیدی ⁴ (استادیار گروه زبان های خارجی،دانشکده علوم انسانی،واحد مرودشت،دانشگاه آزاد اسلامی،مرودشت،ایران)

تاریخ دریافت : 1400/03/24 تاریخ پذیرش : 1400/08/12 تاریخ انتشار : 1400/08/12

کلید واژه: فارسی معیار, فیلمور, قالب‌های معنایی, معناشناسی قالبی, گونۀ لری ممسنی,

چکیده مقاله :

معناشناسیِ قالبی را اولین‌بار چارلز فیلمور (۱۹۸۲م.) مطرح کرد. این نظریه مدّعی است که معانی واژه‌ها، در نظامی از دانش جای دارد که ریشۀ آن در تجربۀ اجتماعی و فرهنگی بشر واقع شده است. اصطلاح قالب به‌مثابۀ شیوه‌ای جهت تحلیل‌های معنایی زبان طبیعی است. افعال به‌عنوان مهم‌ترین سازه‌های زبانی در بیشتر حالاتِ یک رویداد حضور دارند و نقش مهمی در تغییر معنایی بر عهده ‌گرفته‌اند. هدف از این پژوهش، ارزیابی میزان کارایی این نظریه در گونۀ لری ممسنی و ارائۀ قالب‌های معنایی برخی افعال در این‌گونه است. در این پژوهش، ۳۲ فعل از میان 336 فعلِ جمع‌آوری‌شده در لری ممسنی، با روش توصیفی - تحلیلی بررسی شده است. با ارائۀ قالب‌های معنایی این افعال، یافته‌ها حاکی از آن‌اند که میان قالب‌های معنایی این افعال با قالب‌های معنایی افعال متناظر آن در زبان فارسی معیار، تفاوت فاحشی وجود دارد. تصور بر آن است که ریشۀ این تمایزات، از تجربیات نهفتۀ فردی و اجتماعی جوامع نشئت می‌گیرند. این افعال، در محدودۀ کاربردشان، از خوانش‌های معنایی بیشتری در مقایسه با فارسی معیار برخوردارند و بر مفاهیم بیشتری دلالت می‌کنند؛ به‌عبارت‌دیگر، معنای این افعال در زبان فارسی معیار، در گذر زمان دچار تحوّل معنایی شده و از مؤلّفه‌های معنایی‌شان کاسته شده است.

چکیده انگلیسی:

Frame Semantics was first proposed by Charles Fillmore (1982), and it states that word meaning is constructed within a system of knowledge deeply rooted in the socio-cultural experiences of humans. In this theory, the conception of 'Frame' is deemed to be an approach towards semantic analysis of natural languages. "Verbs”, as the most important construction of the languages, are presented in the utmost states and occurrence of the events and they play an important role in semantic change. The aim of this study is to evaluate the efficiency of Frame Semantics in Lori Mamasani and to provide the semantic frames of certain verbs of this dialect. The data in this study consists of 32 verbs out of 128 verbs collected from Lori Mamasani which were examined through descriptive-analytical approach. Analyzing the semantic frames of these verbs, our findings suggest that there are significant differences between the semantic frames of these verbs with their corresponding verbs in the standard Persian. We argue that these differences originate from social and individual experiences of societies. These verbs, in their utility range, have more meaning inferences and more concepts compared to the standard Persian. In other words, they have undergone semantic variation and they have lost their meaning components in the standard Persian over time.

منابع و مأخذ:

• اقتداری، احمد. (1359). خوزستان، کهگیلویه و ممسنی، تهران: انجمن آثار ملی.


• انصاری، سید جلیل. (۱۳۹۳). فرهنگ کلمات و اصطلاحات لری، ممسنی: فریاد کویر.


• ایمانی، زلفا و متولیان نائینی، رضوان. (۱۳۹۹). «بررسی قالب‌های معنایی و روش‌های بیان جهت در فعل‌های حرکتی فارسی: آمدن و رفتن»، مطالعات زبان‌ها و گویش‌های غرب ایران، 8(3)، 11-1.


• حسابی، اکبر. (1394). «قالب‌های معنایی خوردن از نظر معناشناسی قالبی»، زبان و زبان‌شناسی، 10(2)، 26-1.


• دبیرمقدم، محمد.(۱۳۷۸). زبان‌شناسی نظری: پیدایش و تکوین دستور زایشی، تهران: انتشارات سخن.


• دهقان، مسعود و کرمی، عطیه.(۱۳۹۸). «قالب‌های معنایی فعل شکستن بر اساس انگارۀ معناشناسی قالبی»، پژوهش‌های زبان‌شناسی تطبیقی، 9(2)، 43-21.


• راسخ مهند، محمد. (1388). گفتارهایی در نحو، تهران:  نشر مرکز.


• رحمتی‌نژاد، لیلا و عاصی، سید مصطفی و قلی‌فامیان، علی‌رضا و قیومی، مسعود. (۱۳۹۸). «تحلیل معنایی فعل «گفتن» در چارچوب نظریۀ معناشناسی قالبی: یک بررسی پیکره‌بنیاد»، جستارهای‌ زبانی، 10(4)، 89-55.


• رضایی، عزیز اله. (۱۳۸۸). تاریخ، جغرافیا و فرهنگ مردم ممسنی، ممسنی: فریاد کویر.


• رضایی باغ بیدی، حسن. (1381). دستور زبان پارتی (پهلوی اشکانی)، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی: نشر آثار.


• عزیزی، بهنام. (۱۳۹۱). فرهنگ اصطلاحات لری، شیراز: همارا.


• کشاورزی، سودابه و صیادکوه، اکبر و باهنر، شهرام. (۱۳۹۷). «گردآوری و بررسی واژگان و اصطلاحات کم‌کاربرد دامداری در گویش لری دهستان ‌دشت ‌‌‌روم»، فصلنامۀ ادبیات و زبان‌های محلی ایران زمین، 8(3)، 100-85.


• موسوی، سید حمزه و عموزاده، محمد و رضایی، والی. (۱۳۹۴). «بررسی واژۀ دیدن براساس معناشناسی قالبی»، جستارهای زبانی، 6(7)، 236-219.


• یعقوبی، روح‌الله. (۱۳۹۷). «بررسی خلأ واژگانی زبان فارسی معیار در مقایسه با برخی افعال مرکّب و عبارات فعلی گویش موسیرزی»، فصلنامۀ ادبیات و زبان‌های محلی ایران‌‌زمین، 8(3)، 126-101

- Fillmore, C. J. (1977a). “Scenes-and-frames Semantics”. Linguistics Structures Processing. Amsterdam: North-Holland.

- Fillmore, C. J. (1982). “Frame semantics”. The Linguistic Society of Korea : Linguistics in the Morning Calm. Pp. 111-137.

- Fillmore, C. J. (1985). “Frame and the semantics of understanding”. Quaderni di semantica. 6(2), Pp. 222-254.

- Larson, M. L. (1984). “Meaning-based translation. Lanham”, MD: University press of America, 153.

- Minsky, M. (1975). “A framework for representing knowledge”. Winston. Pp. 211-277.

-Palmer, M., Gildea, D. & Xue, N. (2010). “Semantic role labeling”. Synthesis lectures on Human Language Technologies. 3(1). Pp. 1-103.

- Petruck, M. (1996). “Frame Semantics”. Handbook of Pragmatics, 2.

-Vendler, Z. (1975). “verbs and times”. The Philosophical Review. Pp. 60-143.