بررسی تحلیلی آموزه‌های تعلیمی در ضرب‌المثل‌های لهجۀ جهرمی
محورهای موضوعی : زبان، گویش ها و ادبیات مناطق مرکزی (اصفهان، فارس، تهران، سمنان و غیره))
بهرام شعبانی
1
(استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه جهرم.)
کلید واژه: ضرب المثل, لهجۀ جهرمی, آموزه‌های تعلیمی,
چکیده مقاله :
در این پژوهش، با هدف آشنایی بیش تر با فرهنگ عامیانۀ مردم جهرم، آموزه های تعلیمیِ ضرب‌المثل‌های لهجۀ جهرمی با تکیه بر سیصدوپنجاه مثل، بررسی گردیده است. ضرب المثل ها نخست به روش میدانی و با گوش دادن به سخنان تعدادی از افراد بومی و کهنسال و کمک گرفتن از افرادی که مجموعه ای از ضرب المثل ها را در اختیار داشته اند و نیز با مراجعه به منابع مکتوبی که برخی نمونه ها در آن ثبت گردیده، گردآوری و به روش توصیفی- تحلیلی به اختصار تحلیل شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که این مثل ها در گذر زمان بر اساس بینش، خوی جمعی و واقعیت های زندگی مردم این منطقه و به زبانی آهنگین، حکیمانه و برساخته از واژه های فارسی، پدید آمده و بازتابی از موضوعات گوناگون و گاه متناقضِ مرتبط با زندگی مردم جهرم است. همچنین آموزه های گوناگونی همچون لزوم هوشیاری در شناخت افراد، رعایت سنخیت در کارها، اهمیت دادن به کار و تربیت فرزند، آینده نگری، وظیفه شناسی، صبر، دقت در معاملات، اعتماد به نفس و نه گفتن در جای لازم و نکوهش رفتارهایی چون ادعا، تازه به دوران رسیدگی، ناسپاسی، بی اصالتی، خسّت، تنبلی، تن پروری، افشای راز، تکبّر، پرگویی و رفتار دوگانه با بسامدهای متفاوت از این ضرب المثل ها قابل یادگیری است.
The purpose of this study was to analyze the wisdom and instructions in the local proverbs used by people in Jahrom, which express Jahrom's popular culture. Three hundred and fifty proverbs were collected through recoding the speeches of a number of native elders and from other existing masses. Then, experts categorized and analyzed the proverbs. The results show that these parables have evolved over time based on the collective insights of this region’s people; mostly, relying on the facts and paradoxes of life and reflecting a variety of subjects. A variety of ethics found in different frequencies can also be learned from these proverbs related to the individual and social domains. The results of the research show that these proverbs have emerged over time based on insight, collective nature and realities of people’s life in this region in a melodic and wise manner using Persian words, reflecting critically on the people’s lives in Jahrom. There are also various teachings such as the need to be cautious in recognizing people, observing consistency in work, diligence and child rearing, foresight, conscientiousness, patience, accuracy in transactions, self-confidence, tact, and condemnation of such behaviors as assertiveness, attitudes, rudeness, incompetence, laziness, excess, pride, revelation of secrets, boastfulness, talkativeness, and hypocrisy were detected in the quantities with different frequencies.
کتاب ها
- پارسا، سید احمد(1394)، بررسی و تحلیل علمی و ادبی امثال و حکم پارسی، چاپ اول، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- حقایق جهرمی، حسین(1375)، کتاب جهرم، بیجا: وحید.
- دهخدا، علی اکبر(1387)، گزیدۀ امثال و حکم، به کوشش محمد دبیرسیاقی، چاپ سوم، تهران: خجسته.
- رستگار فسایی، منصور(1381)، فردوسی و هویت شناسی ایرانی، چاپ اول، تهران: طرح نو.
- شریعتمداری، علی(1377)، اصول و فلسفۀ تعلیم و تربیت، چاپ یازدهم، تهران: امیرکبیر.
- شریفی، محمد(1390)، فرهنگ ادبیات فارسی، چاپ چهارم، تهران: فرهنگ نشر نو، معین.
- طوفان، جلال(1381)، شهرستان جهرم، چاپ سوم، شیراز: کوشا مهر.
- عقیلی، سیدعبدالرسول(1393)، آتشبیار، جهرم: مصلی.
- عقیلی، سیدعبدالرسول(1393)، با نسیم تارُونه، جهرم: نشر بونیز.
- فرزیننیا، صمد(1390)، فرهنگ فارسی جهرمی (واژه ها، اصطلاحات، ضربالمثل ها، باورها و آیین ها). شیراز: دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز.
- لوئیس، فرانکلین(1385)، مولانا دیروز تا امروز شرق تا غرب، ترجمۀ حسن لاهوتی، چاپ دوم، تهران: نامک.
- محجوب، محمدجعفر(1393)، ادبیات عامیانۀ ایران، به کوشش حسن ذوالفقاری، چاپ پنجم، تهران: چشمه.
مقالات
- جبّاره ناصرو، عظیم و کوهنورد، رقیه(1396)، «جایگاه زن در فرهنگ عامۀ شهرستان جهرم»، فرهنگ و ادبیات عامه. سال 5، ش 18، صص 131- 152.
- رضایی، مهدی و زارعی فرد، رها(1390)، «درآمدی بر بررسی تاریخی واژههای جهرمی»، ادبیات و زبان های محلی ایران زمین، دورۀ 1، ش 2، صص 69- 94.
- شعبانی، بهرام(1394)، «نگاهی به مجموعه شعر محلیِ جهرمی با نسیم تارونه» اثر سید عبدالرسول عقیلی»، ادبیات و زبان های محلی ایران زمین، سال پنجم، ش 3، صص 61- 82.
منابع شفاهی
- حیدر توانایی، هفتاد و هفت ساله از جهرم.
- عبدالرضا نیک اندیش، شصت و هفت ساله از جهرم.
- عبدالکریم عادل پور، شصت و پنج ساله از جهرم.
_||_