توصیف دستگاه فعلی گویش اردکان فارس

محورهای موضوعی : زبان، گویش ها و ادبیات مناطق مرکزی (اصفهان، فارس، تهران، سمنان و غیره))

لطف الله یارمحمدی ¹ , جلال رحیمیان ² , حبیبب زبانگیرفرد ³

1 - استاد بازنشستۀ بخش زبان‌های خارجی و زبان‌شناسی دانشگاه شیراز.
2 - استاد بخش زبان‌های خارجی و زبان‌شناسی دانشگاه شیراز.
3 - دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد زبان‌شناسی همگانی دانشگاه شیراز.

تاریخ دریافت : 1397/07/14 تاریخ پذیرش : 1398/04/05 تاریخ انتشار : 1398/10/01

کلید واژه: دستگاه فعلی, زبان فارسی میانه, ساخت ارگاتیو, گویش اردکان فارس,

چکیده مقاله :

گویش اردکان فارس یکی از گویش‌های جنوب غربی ایران است که در بعضی از مناطق شهرستان سپیدان استان فارس از جمله مرکز آن؛ یعنی شهر اردکان رایج است. در این پژوهش سعی شده است با تجزیه و تحلیل داده‌های جمع آوری‌شده از طریق پرسشنامه و مصاحبه با گویشورانِ بالای 35 سال، به بررسی و توصیف موشکافانۀ دستگاه فعلی گویش اردکان فارس پرداخته شود و مباحث مصدر، ریشۀ فعل، افزونه‌های صرفی، زمان‌های مختلف، وجه، افعال سببی و مجهول بررسی گردد. از آن‌جا‌ که گویش اردکان فارس دارای ساخت ارگاتیو است در این پژوهش برای نشان دادن این ساخت، چگونگی صرف افعال لازم و متعدی در زمان‌های مختلف گذشتۀ ساده، گذشتۀ نقلی، گذشتۀ استمراری، گذشتۀ ملموس، گذشتۀ دور و گذشتۀ التزامی و کاربرد آن‌ها در جمله با هم مقایسه و به وجوه مختلف فعل در این گویش ازجمله وجه اخباری، وجه التزامی و وجه امری پرداخته شده است. همچنین طرز تشکیل افعال سببی و مجهول نیز بررسی گردیده است.

چکیده انگلیسی:

The dialect of Ardakan in Fars is one of the western-south dialects of Iran spoken in some of parts of Sepidan and especially in its center, Ardakan, in Fars province. This study examines the verb system of this dialect precisely by analyzing the data gathered through questionnaires and interviews with informants who are above 35 years old. In this research, topics such as infinitives, verb stems, verb endings, different tenses, moods, causative verbs, and passive voice are analyzed. In order to show how this dialect keeps the ergative structure, transitive and intransitive verbs in simple past, present perfect, past imperfective, past continuous, past perfect, and past subjunctive tenses and the use of them in sentences are compared. Then, different moods in this dialect such as indicative, subjunctive, and imperative moods are studied. At the end, it is analyzed the way causative verbs and passive voice are made.

منابع و مأخذ:

کتاب‌ها

- امیری اردکانی، محمد، (1381)، واژه نامۀ گویش اردکان فارس، اصفهان: انتشارات نصوح.

- کلباسی، ایران، (1362)، گویش کردی مهاباد، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

- کیا، صادق، (1336)، راهنمای گردآوری گویش‌ها، تهران: موسسۀ فولکلور.

مجلات

- اعظمی، ح، (1381)، «نگین کوهستان زاگرس»، ارائه شده در اولین کنفرانس در مورد سپیدان در دانشگاه آزاد اسلامی – واحد سپیدان.

- حاجیانی، فرخ، (1388)،«بررسی تطبیقی و تاریخی ساخت فعل ارگاتیو در گویش‌های اردکانی، دشتی، دشتکی، کلیمیان یزد و لاری»، مجلۀ آموزش مهارت‌های زبان دانشگاه شیراز، دورۀ اول، ش 1، پاییز 1388، ص58.

- کریمی دوستان، غلامحسین و تجلی، وحیده، (1394)، «بررسی حرف تعریف در گویش اردکان فارس در چارچوب نحو کمینه گرا»، نشریۀ پژوهش‌های زبان شناسی، سال هفتم، ش 2، پائیز و زمستان، صص 85 – 100

- کلباسی، ایران، (1367)، «ارگاتیو در زبان‌ها و گویش‌های ایرانی»، مجلۀ زبان‌شناسی، سال پنجم، ش2، صص 71 - 87 .

منابع لاتین

- Rahimian, J. (1995). Clause Types and Other Aspects of Clause Structure in Persian: A Study towards Comparison with English. Unpublished Ph.D. Dissertation, Queensland University.

- Shuy, R. W. et al (1968). Field Techniques in an Urban Language Study. Washington: Center for Applied Linguistics.

- Zabangirfard, H. (2004). A Linguistic Description of the Dialect of Ardekan of Fars. Unpublished M.A. Thesis, Shiraz University.