وزن در منظومۀ ترکی‌آذربایجانی «اصلی و کرم»

محورهای موضوعی : زبان، گویش ها و ادبیات آذری

محمد رضی نژاد ¹ , نادر رسولی ² , محمدرضا طوسی نصرآبادی ³

1 - . استادیار گروه زبان‌شناسی همگانی دانشگاه محقق اردبیلی
2 - کارشناس ارشد زبان‌شناسی همگانی
3 - دانشجوی دکتری زبان‌شناسی همگانی دانشگاه پیام نور

تاریخ دریافت : 1395/02/06 تاریخ پذیرش : 1395/08/05 تاریخ انتشار : 1396/03/01

کلید واژه: وزن هجایی, وزن شعر, زبان ترکی آذربایجانی, اصلی و کرم,

چکیده مقاله :

مقالۀ حاضر به بررسی وزن در منظومۀ ترکی آذربایجانی اصلی و کرم می پردازد. این داستان شفاهی، سینه به سینه در زبان عاشیق‌های آذری نسل‌ها را طی کرده است. با بررسی وزن اشعار منظومۀ اصلی و کرم، روشن شد که اشعار این منظومه، وزن تکیه ای- هجایی دارند و بر اساس نظریۀ وزنی ‌هیز (1981) قابل تبیین می‌باشند. وزن اشعار براساس تساوی هجاها نیست بلکه بسته به مکث (دوراق)‌هایی است که در فواصل منظم از هجاها تکرار می‌شوند. این اشعار در دو قالب قوشما و گرایلی اند. موزون‌ترین زنجیرۀ هجایی آن‌ها، در قالب قوشما 3+4+4 است که شطرهای جفت آن به صورت 2+2 متقارنند. موزون‌ترین زنجیرۀ هجایی در قالب گرایلی 4+4 است که هردو شطر آن در تقارنند.

چکیده انگلیسی:

The present article aims to study the rhythms in Azeri-Turkish Manzumeh of Asli & Karam. Since it was an oral history, it was conveyed chest to chest by the words of Azeri Ashiqs from generation to generation. By studying the rhythm of poems in Manzumeh Asli & Karam, it is evident that the poems of this Manzumeh have a stress-syllabic rhythm which is explained based on Metrical Stress Theory of Hyes (1981). The rhythm of poems is not based on the equality of syllables; it is based on pauses which are repeated at regular intervals from syllables. These poems are classified in two forms: Ghoshma and Gerayli. Their most rhythmic syllabic chain is in the form of Ghoshma 4+4+3 in which pair colons are as symmetrical 2+2. The most rhythmic chain of stress units is included in Gerayeli 4+4 which has two symmetrical colons.

منابع و مأخذ:

- باباپور، زین‌العابدین، (1371)، تورکجه شعرین هجا وزنی. تهران.

- حسابگر، احمد، (1371)، نظام آوایی زبان ترکی. پایان­نامه­ ی کارشناسی‌ارشد زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه علامه طباطبایی.

- شمیسا، سیروس، (1379)، آشنایی با عروض و قافیه. تهران: انتشارات فردوس.

- صدیق زاده، علی، (1388)، مبانی آواشناختی وزن در شعر فارسی. ادبستان،(20)،69-73.

- ضیامجیدی،لیلا، (1388)، دو نوع وزن در اشعار ترکی شهریار:تحقیقی براساس نظریه‌ی وزنی(پایان نامه‌ی کارشناسی ارشد منتشر نشده). دانشگاه بوعلی سینا، همدان، ایران.

- طبیب­ زاده، امید، (1382)، تحلیل وزن شعر عامیانه فارسی (همراه سیصد قطعه شعر عامیانه و تقطیع آنها)، تهران، انتشارات نیلوفر.

- _______، (1388)، «ساخت وزنی و تکیه‌ی واژه در فارسی ؛ پژوهشی براساس نظریه‌ی تکیه‌ی وزنی»، مجله پژوهش‌های زبان شناسی، دانشگاه اصفهان، (اول)،63-78.

- طوسی نصرآبادی، محمدرضا، (1394)، «وزن در بایاتی‌های ترکی آذربایجانی»، نشریه زبانشناسی تطبیقی، سال پنجم، شماره نهم، بهار و تابستان1394،صص149-161.

- _______________و میرطلائی، مائده، (1394)، وزن اشعارعامیانه ترکی آذربایجانی، مطالعه موردی اشعاربایاتی وبئشلیک، همایش ملی بررسی ادبیات بومی ایران زمین، جهاد دانشگاهی واحد لرستان، 27اردیبهشت94.

- هیئت، جواد، (1380)، سیری در تاریخ و لهجه‌های ترکی، تهران: انتشارات پیکان.

- Hayes, B, (1981), A Metrical Theory of Stress Rules. PhD dissertation, MIT.