واکاوی مفاهیم صوفیانه در اشعار مولوی کُرد
محورهای موضوعی : زبان، گویش ها و ادبیات کردی و لکی
علی فتح الهی
1
(دانشیار گروه زبان و ادبیات عرب، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم‌آباد)
شمس السادات حسینی
2
(دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عرب، دانشگاه لرستان)
کلید واژه: تصوف, مولوی کرد, خاندان نقشبندی, شعر صوفیانه,
چکیده مقاله :
سید عبدالرحیم مولوی (1221-1300ه.ق) با تخلص شعری (مه عدوومی) شاعر برجسته و نامی کُرد زبان در سدۀ نوزدهم میلادی است. وی در میان متفکران کُرد دارای جایگاهی خاص بوده و به ویژه در علم کلام ید طولایی داشته است. مولوی، مرید طریقت نقشبندی بوده. او قصاید بسیاری را در مدح شیخ سراج الدین و شیخ بهاءالدین سروده است. بیشتر اشعار مولوی مملو از ارادت نسبت به پیر و مرشد و اخلاص در طریقت است. مولوی به زبان های کُردی، فارسی و عربی مسلط بوده و آثاری را درهر سه زبان به رشته تحریر در آورده است. بهترین اشعار وی، سروده های صوفیانۀ اوست. این پژوهش با روش تحلیلی- توصیفی نشان می دهد که مولوی کُرد شاعری توانا و صوفی مسلک است. او همانند بسیاری از عارفان بر معرفت و عشق ورزی تأکید دارد. مسأله زهدورزی یا تعلّق نداشتن مولوی کُرد به مادیات و همچنین کاربرد مفاهیم عرفانی و مصطلاحات زمینی نزد مولوی، مبتنی بر اصولی فلسفی و عرفانی است.
Sied Abdo al Rahim Molavi is one of the best and well-known figure in the nation of Kord people so trhat his poem is distinguish with pen name of Mah Adoomi. His positin between caliber and capable Kord people is fixed and it is due to his ability in the realm of Kalam and his work show this and prove his ability in this field of science. His relation and cooperation with the sect of Naghshbandieh is clear and it has been proved. He composed a lot of his poetry in the honore of Seraj aj din and Shikh e Bahai. Most his poetry shows the co-relation between the student and their teacher in the realm of mysticism. His poetry in the language of Persian and Arabic and Kordish crystalize that he had ability in this languages. It could be said that his ritual work and concept are not just his content of poetry but also mystical poetry so that searching and analyzing of this is more important and this is the main point of this paper.
- پیرهمیرد، (1935)، ئارهزوویهکی پهسهند، گهلاویژ، ژ3، بهغداد.
- توکلی، محمد رئوف، (1381)، تاریخ تصوف در کردستان، انتشارات توکلی، چاپ دوم، تهران.
- جاف، خهسرهو، ( 1989)، تاویک لهگهل ستایش و خهلسهکانی مهولهویدا، میهرهجانی مهولهوی، کتیبی ژماره(1)ی گوفاری (روشننبیری نوی)، گوماری عیراق وهزارهتی روشنبیری و راگهیاندن دهزگای روشنبیری بلاوکردنهوهی کوردی کتیبی زنجیره (241)، بغداد، 142-159.
- زهروان،(1394)، معرفی چاپ تازه دیوان مولوی، فصلنامه علمی کشکول، اسناد و نسخههای خطی مناطق کردنشین، سال اول، شماره یکم، مهاباد ص154- 158.
- سجادی، علاءالدین، (1971)، میژووی ئهدهبی کوردی، بهغداد، چاپی دووهم.
- سنهایی، سوران، (1370)، رسالهی عشق(لهمهولهوی ناسیدا)،ئینتشاراتی سهلاحهدینی ئهییووبی، چاپی یهکهم، ارومیه.
- عوسمان، رئووف، (1989)، شاعیریتیی مهولهوی، میهرهجانی مهولهوی، کتیبی ژماره(1)ی گوفاری (روشننبیری نوی)، گوماری عیراق وهزارهتی روشنبیری و راگهیاندن دهزگای روشنبیری بلاوکردنهوهی کوردی کتیبی زنجیره (241)، بغداد، 67-39.
- عهبدولکهریم، فاتیح، (1989)، مهولهوی و عهقیدهکانی، میهرهجانی مهولهوی، کتیبی ژماره(1)ی گوفاری (روشننبیری نوی)، گوماری عیراق وهزارهتی روشنبیری و راگهیاندن دهزگای روشنبیری بلاوکردنهوهی کوردی کتیبی زنجیره (241)، بغداد، 28-45.
- فروزانفر، بدیع الزمان، (1361) احادیث مثنوی، انتشارات امیر کبیر، تهران، چاپ سوم.
- فیضی، ئهمین، (1920)، انجمن ادیان کورد، اسطنبول.
- قادر محمد، د.انور، (1390)، غزلیات شاعر بزرگ کُرد مولوی به گویش گورانی(هورامی)، ترجمه دکتر جمال احمدی، انتشارات آراس، چاپ اول، سنندج.
- گوهرین، صادق، (1388)شرح اصطلاحات تصوف، انتشارات قلم، چاپ اول، تهران.
- لهیلان، (1989)، مهولهوی و ههلسوکهوتی له دهوروبهردا، میهرهجانی مهولهوی، کتیبی ژماره(1)ی گوفاری (روشننبیری نوی)، گوماری عیراق وهزارهتی روشنبیری و راگهیاندن دهزگای روشنبیری بلاوکردنهوهی کوردی کتیبی زنجیره (241)، بغداد، 64-66.
- موحهممهد ههورامی، عوسمان، (1989)، یادکردنهوهی میری شاعیران مهولهوی، میهرهجانی مهولهوی، کتیبی ژماره(1)ی گوفاری (روشننبیری نوی)، گوماری عیراق وهزارهتی روشنبیری و راگهیاندن دهزگای روشنبیری بلاوکردنهوهی کوردی کتیبی زنجیره (241)، بغداد، 181-202.
- مهلا کهریم، محمدی، (1989)، گهشتیک به ژیان و شیعری مهولهویدا، میهرهجانی مهولهوی، کتیبی ژماره(1)ی گوفاری (روشننبیری نوی)، گوماری عیراق وهزارهتی روشنبیری و راگهیاندن دهزگایروشنبیری بلاوکردنهوهی کوردی کتیبی زنجیره (241)، بغداد 218-252.
- مهلاسالح، حه کیم، (1376)، مهولهوی (لیکولینهوه، پشکنین، شیعری بلاونکراوه)، ئینتشاراتی سهلاحهدینی ئهییووبی، چاپی یهکهم، ارومیه.
- مهولهوی، سید عبدالرحیمی، (1382)، دیوان،کوکردنهوه، لیکولینهوه، لیکدانهوه له سهر نووسینی مهلا عبدالکریمی مدرّس، انتشارات کردستان، چاپی دووههم، سنندج.
- نهقشبهندی، شیخ ئهمین، (1989)، صوفیگهری مهولهوی، میهرهجانی مهولهوی، کتیبی ژماره(1)ی گوفاری (روشننبیری نوی)، گوماری عیراق وهزارهتی روشنبیری و راگهیاندن دهزگای روشنبیری بلاوکردنهوهی کوردی کتیبی زنجیره (241)، بغداد، 10-27.
- ئهمین حهبیب، موحهممهد، (1989)، گهشتیک به ئاسوی خهیالی مهولهویدا، میهرهجانی مهولهوی، کتیبی ژماره(1)ی گوفاری (روشننبیری نوی)، گوماری عیراق وهزارهتی روشنبیری و راگهیاندن دهزگای روشنبیری بلاوکردنهوهی کوردی کتیبی زنجیره (241)، بغداد، 46-63.
_||_