کاربرد حروف اضافه و ربطِ ساده در گویش لای‌زنگانی

محورهای موضوعی : زبان، گویش ها و ادبیات مناطق مرکزی (اصفهان، فارس، تهران، سمنان و غیره))

حسن رنجبر ¹ (کارشناس زبان و ادبیات فارسی)

تاریخ دریافت : 1394/11/13 تاریخ پذیرش : 1395/02/29 تاریخ انتشار : 1397/03/01

کلید واژه: گویش لای‌زنگانی, حرف اضافه, حرف ربط,

چکیده مقاله :

در حوزۀ پژوهش های مربوط به لهجه ها و گویش ها، مبحث حروف از جمله مباحثی است که کمتر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. با توجه به اهمیّت و ضرورت این مقولۀ دستوری، در پژوهشِ پیشِ رو به بررسی و تحلیل حروف اضافه و ربطِ ساده در گویش لای زنگانی پرداخته شده است. در این جستار علاوه بر گفت وگو با گویشوران کهنسال روستا، بسیاری از سروده های محلی، ضرب‌المثل‌ها و چیستان های پرکاربرد این گویش نیز بررسی شده است و تا حد امکان سعی گردیده تا برای کارکردهای هر یک از حروف، مثال هایی از این سروده های محلّی، مَثَل ها و چیستان ها ذکر شود. نتایجی که از این پژوهش به دست آمد نشان می‌دهد که در این گویش، حروفی چون از، به، در و بر هیچ کاربردی ندارد و گویشوران این گویش با این حروف بیگانه اند؛ دلیل این امر این است که در این گویش غالباً یک حرف به جای چند حرف به کار می رود؛ مانند حرف اَ a)) که به جای از، به، در و... به کار می رود. از دیگر نتایج این جستار می توان به پرکاربرد بودن برخی حروف مانند اَa))، خوذ (xoδe) به معنی با و تَه (/(ta تا (tâ) اشاره کرد که با فارسی معیار تفاوت دارند.

چکیده انگلیسی:

Among the conducted studies of accents and dialects, particles have been a neglected area for researchers. Regarding the importance of this syntactic topic, the current study tries to investigate and analyse simple prepositions and conjunctions in Layzangani dialect. Besides, this dialect has been explored by interviewing old speakers of the village, reviewing the frequent local songs, sayings and challenges. As much as possible, the usage of particles mentioned in the contexts has been illustrated. Useful findings of this study are: First, particles such as ‘az’ (from), ‘beh’ (to), ‘dar’ (in), and ‘bar’ (on) have no place in this dialect and the speakers of this dialect feel them being as foreign issues. The reason, indeed, is that these speakers often use one particle in place of several used ones; for instance, they use ‘a’ instead of ‘az’, ‘beh’, ‘dar’, and some other particles. Another finding is the frequent usage of the particles such as ‘a’, ‘xoδe’ (with), and ‘ta’/’tâ’ are different from the ones in standard Farsi.

منابع و مأخذ:

کتاب­ها

- ابوالقاسمی، محسن، (1376)، راهنمای زبان­ های باستانی ایران، جلد دوم: دستور و واژه ­نامه، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ ها (سمت).

- ابوالقاسمی، محسن، (1383)، دستور تاریخی زبان فارسی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ­ها (سمت)، چاپ چهارم.

- انوری، حسن، گیوی احمدی، حسن، (1387)، دستور زبان فارسی 2، چاپ چهارم، تهران: انتشارات فاطمی.

- بیهقی، محمد بن حسین، (1390)، تاریخ بیهقی، تصحیح علی­ اکبر فیاض و اهتمام محمدجعفر یاحقی، چاپ پنجم، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.

- خطیب رهبر، خلیل، (1372)، دستور زبان فارسی کتاب حروف اضافه و ربط، تهران: مهتاب.- خیامپور، عبدالرسول، (1389)، دستور زبان فارسی، تبریز: ستوده.

- فرشیدورد، خسرو، (1384)، فعل و گروه فعلی، تهران: سخن.

- فره­وشی، بهرام، (1388)، فرهنگ فارسی به پهلوی،چاپ چهارم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

- معین، محمد، (1385)، فرهنگ فارسی یک جلدی، گرد آوری عزیزالله علیزاده، چاپ سوم، تهران: راه رشد،.

-ناتل خانلری، پرویز، (1372)، دستور تاریخی زبان فارسی، به کوشش عفت مستشارنیا، تهران: توس.

- ناصرخسرو، (1388)، گزیدۀ اشعار ناصرخسرو، انتخاب و شرح دکتر جعفر شعار، چاپ بیست و نهم، تهران: نشر قطره.

- وفایی، عباسعلی، (1390)، دستور کاربردی متن ادبی، تهران: سخن.

2 . مقاله­ ها

-  رنجبر، حسن، (1394)، «کارکردهای پیشوند «وا» در افعال لای­ زنگانی و تأثیر آن در صرف فعل»، دومین همایش ملی ادب محلی و محلی سرایان ایران زمین.

- رنجبر، حسن، صیادکوه، اکبر، (1394)، «افعال کم کاربرد گویش لای­ زنگانی»، فصلنامۀ ادبیات و زبان­های محلی ایران زمین، دورۀ جدید، سال اول (سال پنجم پیوسته)، شمارۀ دوم (شمارۀ پیوسته: هشت).

- نمیرانیان، کتایون، رنجبر، حسن، حیدری، حسن، (1394)، «واژه­ ها و اصطلاحات دامداری در گویش لای­ زنگانی»، دومین همایش ملی ادب محلی و محلی سرایان ایران زمین.