توصیف و تحلیل حذف همخوان در گویش بختیاری در چارچوب واج شناسی بهینگی

محورهای موضوعی : سایر زبان ها، گویش ها و ادبیات حاضر در ایران

غلامحسن اورکی ¹ , الخاص ویسی ² , منصوره شکرآمیز ³

1 - دانشجوی دکتری زبان شناسی همگانی ،دانشگاه آزاد اسلامی ،واحد اهواز ،اهواز ، ایران و گروه زبان شناسی همگانی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.
2 - دانشیار گروه زبان شناسی همگانی و زبان‌های خارجی، دانشگاه پیام نور، ایران.
3 - استادیار گروه زبان شناسی همگانی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.

تاریخ دریافت : 1395/01/25 تاریخ پذیرش : 1395/08/12 تاریخ انتشار : 1396/09/01

کلید واژه: بهینگی, محدودیت, فرایند واجی حذف, گویش بختیاری,

چکیده مقاله :

فرایند حذف، ناظر بر فرایندی است که طی آن یک واحد از زنجیرۀ گفتار کاسته می شود. حذف یک واج غالباً در آغاز، میان و یا پایان واژه روی می‌ دهد.حذف کامل عناصر آوایی، اعم از همخوان و واکه، یکی از رایج ترین پدیده‌ها در زبان‌ های دنیا است. با توجه به اهمیّت این موضوع ، پژوهش حاضر با هدف تحلیل و توصیف این فرایند در گویش بختیاری منطقۀ جغرا‌فیایی ایذه به نگارش درآمده است. گردآوری داده‌های زبانی به روش میدانی صورت گرفته، سپس این داده‌ها به شیوۀ توصیفی- تحلیلی بررسی شده‌اند. بدین منظور، سی ساعت از مکالمات گروهی پانزده نفر از گویشوران بومی در گروه سنّی شصت تا هفتاد سال ضبط گردید. پس از آن، داده‌ های زبانی استخراج، دسته بندی و آوانویسی شدند. با بررسی داده‌ ها در چارچوب نظریۀ بهینگی، مهم‌ ترین محدودیت‌ های حاکم بر صورت‌ های بهینه، در طی عملکرد فرایند حذف در گویش بختیاری مشخص شده است. بررسی‌ ها نشان می دهد، در طی عملکرد فرایند حذف، صورت‌های بهینه در گویش بختیاری با رعایت شرایط محدودیت نشان‌ داری و دریافت کمترین جریمه از محدودیت پایایی در سطح برون‌داد، برگزیده شده‌اند و به این ترتیب در این گویش محدودیت‌ های نشان‌ داری که در تعیین برون‌داد بهینه نقش اساسی دارند، در سلسله مراتب محدودیت‌ ها بر دیگر محدودیت‌ ها تسلّط دارند.

چکیده انگلیسی:

    Omission refers to the elision of a segment during the production of a speech sound. Deletion of a segment usually occurs in initial, medial, or final positions of a word. Complete deletion of a segment included a consonant or a vowel regarded as one of the most common universal processes in phonology. Considering this fact, the present research aims at investigating the "deletion" process in Bakhtiyari dialect in Izeh. To get this end, the required data collected by field study via recording the sample data from speakers (age range between 60 to 70 years). Collected data were classified and transcribed. Descriptive –analytical method was used to analyze them within the theoretical framework of optimality. The results of our analysis showed dominating constraints on the optimal candidates during analyzing the process of segment deletion in Bakhtiyari dialect. In the process of omission, the optimal candidates selected in Bakhtiyari dialect by observing the "markedness constraints" and receiving the least penalization from the faithful limitation in the surface level. Thus, in this dialect, markedness constraints play the fundamental role in determining the optimal output dominates over the other constraints.

منابع و مأخذ:

 

کتاب‌ها

- آرلاتو، آنتونی، (1384). درآمدی بر زبانشناسی تاریخی؛ مترجم : یحیی مدرسی؛ تهران‌: پژوهشگاه علوم انسانی.                                                                                       

- اشمیت رودیگر، (1383). راهنمای زبان‌های ایرانی،  مترجمان: آرمان بختیاری [ودیگران]، چاپ اول، جلد دوم، تهران: ققنوس.                                                                                                                             

 - افشار سیستانی، ایرج، (1372). مقدمه ای بر شناخت ایل‌ها، چادر نشینان و طوایف عشایری ایران، جلد دوم، تهران: انتشارات نسل دانش.                                                                                                                       

- امان اللهی بهاروند، سکندر، (1370). قوم لر: پژوهشی درباره پیوستگی قومی و پراکندگی جغرافیایی لرها در ایران، تهران: نشر آگه.                                                                                                                                           

- بی جن خان، محمود، (1389).واج شناسی نظریه بهینگی؛ چاپ  سوم، تهران : سمت.                                                                                                            

- حق شناس، علی محمد (1378) .آواشناسی (فونتیک)؛ چاپ  ششم، تهران : نشر آگه.                                                                  

- دبیرمقدم، محمد، (1383). زبان‌ شناسی نظری؛ پیدایش و تکوین دستور زایشی، تهران: سمت

- مشکوة الدینی، مهدی(1377 ). ساخت آوای زبان فارسی، چاپ چهارم، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.

- معین، محمد، (1376) .فرهنگ فارسی، جلد پنجم، چاپ یازدهم، تهران: مؤسسۀ انتشارات امیرکبیر.

 

مقالات

- جم، بشیر و ذلقی، احمد، (1392).«بررسی تبدیل واکه /U/ به / i / در گویش لری سیلاخوری در چارچوب نظریۀ بهینگی»، تهران: مجلۀ پژوهشهای زبانی، سال چهارم، شمارۀ دوم، صص:21-40

- ذوالفقاری، سیما، (1381).«گویش بختیاری:بقا یا زوال؟»، نامۀ انسان شناسی، صص 147-178.

- زعفرانلو، کامبوزیا، (1392). «مقایسۀ فرایندهای واجی همخوان‌های گویش لری بالاگریوه با فارسی معیار»، تهران: فصلنامۀ جستار‌های زبانی، دورۀ چهارم،  شمارۀ اول، صص 151-   179. 

-سلیمانی، آرزو و همکاران، (1392). «مقایسه فرایندهای واجی همخوان‌های گویش لری بالاگریوه با فارسی معیار»، فصلنامۀ جستارهای زبانی، دورۀ چهارم، شمارۀ اول، صص 151-179.

-طاهری، اسفندیار، (1385). «فعل در گویش لری»، تهران: مجله پژوهشی گویش شناسی،دورۀ سوم، شماره‌های 1و 2، صص  86-108.

-قربان پور دستکی، خدابخش، (1381). «ایران شناسی: بختیاری‌ها ؛ گذشته و حال»، فصلنامۀ علمی- پژوهشی مطالعات ملی، شمارۀ چهارم، صص  171-204.  

 

منابع لاتین                                                                                                           

- McCarthy, J, (2002); A thematic guide to optimality theory; Cambridge: Cambridge university press.

- Prince, A., & P. Smolensky.( 1993/2004) ;optimality theory; Constraint interaction is generative grammar .Blackwell.

 

 - Chomsky, N, and M. Hall (1986); the sound pattern of English; New York: Harper and Row.