مفهوم شناسی تأویل عرفانی«خلیفه الهی»
محورهای موضوعی : نشریه پژوهشنامه معارف اهل بیت علیه السلام
فاطمه رحمانی سید شکری
1
(یژوهشگر و دانش آموخته دکترای علوم قرآن و حدیث، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.)
کلید واژه: هبوط, آدم, تأویل عرفانی, خلیفه, ارض, علم اسماء, سجده,
چکیده مقاله :
پژوهش حاضر، بیان معنای تأویل عرفانی واژه خلیفه در سوره بقره می باشد . نظر به اهمیت بررسی واژگان و اصطلاحات قرآنی، این پژوهش پس از بررسی معنای لغوی این واژه، با تدبر در آیات 30الی39سوره بقره به دریافت مفهوم عرفانی خلیفه الهی اقدام نموده و با استفاده از مفاهیم واژگان و عبارات کلیدی موجود در آیات مذکور، به نظر میرسد به معنای عرفانی این لقب درانسان دست یافته است. درهمین راستا، ساختار وجودی آدم و رسالتش نیز مفهوم یابی شده است. دراین تحقیق، تأثیر تعلیم حقیقی الاسماءکلها در ساختار انسان مورد بررسی قرار گرفته است. نتیجه به دست آمده این است که: تجلی کامل اسماء الهی دروجو دنوع انسان؛ شاید عامل اصلی برای تحقق صفت خلیفه الهیدر او باشد. وقوع این امر، فرمانبرداری قوای همه عالم را از انسان، در پی خواهد داشت که در قا لب سجده ملائکه برآدم درقرآن از آن تعبیرشده است. عینیت این ویژگی در شخصیت اولیاء الهی (در رأس آنها اهل بیت علیهم السلام) درعالم مُلک ،به تدریج خود را آشکار می سازد؛ پس هدف از هبوط آدم به ارض (که عالم ماده و تدریج است) نمایش کسب مقامخلیفت الهی به شکل تدریجی آن است که در نهایت، سبب رسیدن اولیاء الهی به مقامات عالیۀ مظاهرک امل اسماء الهی خواهد شد و قرب کامل به الله را به دنبال خواهد داشت.آنگاه است که امامت در آنها به منصه ظهور می رسد؛پس وظیفه اصلی خلیفه الهی در امر امامت ،خود را نشان میدهد. در حقیقت ائمه علیهم السلام کسانی هستندکه اسما و صفات رب العالمین در معنای اتم و اکمل خود، در آنها از قوه به فعل درآمده است. و این معنای تأویل عرفانی علم الاسماءکلها است. در مورد دیگر انسان ها، به تناسب ایمان و عمل آنها، و همچنین به میزان پیروی آنها از اهل بیت علیهم السلام-که مصداق حقیقی انسان کامل هستند-خداوند مرتبه ای ازمراتب کمال انسانی و خلیفـه الهی بودن را به آنان عطا می فرماید که خود عاملی است برای بهره مندی ازمراتب قُرب الهی واولیاء مقرب.
This research is a paraphrased explanation of the word "Caliph" (Khalifeh) in Sura Baqarah. Keeping in mind the importance of investigation in Qurʾanic words and phrases, the author has come to perceive the true meaning of "Divine Caliph" after studying lexical meaning of the word through prudence and thinking over verses 30-39 of Sura Baqarah in the Qurʾan. It is done by using true meaning of existing keywords and phrases in the above mentioned verses and it looks like that she has reached the true meaning of this title in human being. To this end, existential structure of Ādam and his mission has also been purported. In this study the effect of real teaching of Asmāʾullāh in humans’ structure has been studied. The result is perfect manifestation of Allah's names (attributes) in human being. The main factor in proving the attribute of "Divine Caliph" to be true is the perfect manifestation of Allah's attributes in human being accordance of which will be followed by the obedience of all the world forces to human being. That is shown in the form of angels bowing to Ādam as stated in Qurʾan. In fact, Imams (as) are whom that names and attributes of "Lord of all the world" (Rabb al-ʿĀlamīn) have been put in practice in them in full sense and this is the conceptual meaning of "Then He gave Ādam knowledge of the nature and reality of all things and everything."
_||_