دلالت در نظریه فیلم ویوین سابچک: بازخوانی از منظر پدیدارشناسی مرلوپونتی

محورهای موضوعی :  پژوهشهای معرفت شناختی

زهرا مهربان پژوه ¹ , شهلا اسلامی ^{2 *}

1 - دانشجوی دکتری فلسفه هنر، واحد علوم و تحقیقات دانشگاه ازاد اسلامی تهران ایران
2 - استادیار گروه فلسفه واحد علوم و تحقیقات دانشگاه ازاد اسلامی تهرا ن ایران

تاریخ دریافت : 1403/12/14 تاریخ پذیرش : 1404/05/04 تاریخ انتشار : 1404/09/01

کلید واژه: ویوین سابچک, موریس مرلوپونتی, سینما, دلالت, ادراک, بیان,

چکیده مقاله :

ویوین سابچک از نظریه‌پردازان زن سینمای آمریکا است که با تاثیر از مرلوپونتی کتاب خود به نام «خطاب چشم: پدیدارشناسی تجربه فیلم» را نگاشت و رویکردی وجودی-پدیدارشناختی را به سینما اتخاذ کرد. سابچک با الهام از مرلوپونتی به سینما ظرفیت دلالتی می‌دهد و در ساختار دلالت سینمایی دو عنصر آگاهی متجسد و گوشت را وارد می‌کند. صحبت از گوشت در سینما ما را به حوزۀ هستی‌شناسی سینما می‌برد و دلالت را با وجود یکی می‌انگارد. دلالت با دو مدالیتۀ تجربۀ وجودی یعنی ادراک و بیان شکل می‌گیرد. ادراک و بیان از حالات وجود مجسم در جهان است که در ساختار آینه‌ای گوشت معکوس می‌شوند و معنا در ضخامت این تجربۀ وجودی شکل می‌گیرد. از نظر سابچک، دوربین به مثابۀ ادراک و پروژکتور به مثابۀ بیان در سینما ظرفیت دلالتی سینما و به تعبیری ظرفیت وجودی آن را افزایش می‌دهند. بدین شکل که حرکت بصری دوربین تبدیل به کوگیتویی می‌شود که انتخاب‌گر است و بیان پروژکتور از دل معانی کهنه معنایی نو پدیدار می‌کند. این اعمال دوربین و پروژکتور در سینما به هیچ وجه مکانیکی نیست و ما را به سمت تجربۀ وجودی‌ سوق می‌دهد.

چکیده انگلیسی:

Vivian Sobchack is one of the female theorists of American cinema, who wrote her book "The Address of the Eye: Phenomenology of Film Experience" under the influence of Merleau-Ponty and adopted an existential-phenomenological approach to cinema. Inspired by Merleau-Ponty, Sobchack gives cinema a capacity of signification and introduces two elements of embodied consciousness and flesh in the structure of cinematic significance. Talking about flesh in cinema takes us to the ontology of cinema and considers the signification to be one with existence. Signification is formed by two modalities of existential experience, i.e., perception and expression. Perception and expression are states of embodied existence in the world that are reversed in the mirror structure of flesh, and meaning is formed in the thickness of this existential experience. According to Vivian Sobchack, the camera as a perception and the projector as an expression in the cinema increase the signifying capacity of the cinema and, in a sense, its existential capacity. In this way, the visual movement of the camera becomes a cogito that makes a choice, and the expression of the projector emerges a new meaning from the heart of the old meanings. These actions of camera and projector in cinema are not mechanical in any way and lead us towards existential experience.

منابع و مأخذ:

درانتی، ژان فیلیپ .(1393). زیبایی‌شناسی اگزیستانسیالیستی. هدی ندایی‌فر، تهران: ققنوس.
سویینی، کوین. و. .(1388). تداوم ديد: ظهور دوبارۀ نظريه¬هاي پديدارشناختي فيلم. مراد فرهادپور، ارغنون، شمارۀ 23.
شایگان‌فر، نادر .(1396). تجربۀ هنرمندانه در پدیدارشناسی مرلوپونتی. تهران: هرمس.
کاربن، مارو .(1399). بدن¬مندی و تفکر بصری امروز. علی¬اصغر تقوی، تهران: فراهنر.
کارمن، تيلور؛ هنسن، مارک بي. ان. .(1391). مرلو¬ـ¬پونتی ستایشگر فلسفه. هانیه یاسری، تهران: ققنوس.
-------- .(1390). مرلو¬ـ¬پونتی. مسعود علیا، تهران: ققنوس.
محمدعلی خلج، محمدحسین .(1398). بدن پدیده‌شناختی مرلوپونتی و برخی چالش‌های تفسیری. شناخت، دورۀ 12، شمارۀ 2، 49-69. مرلوپونتی، موریس .(1375). اولویت ادراک و پیامدهای فلسفی آن. مراد فرهادپور، فصلنامۀ فرهنگ، شمارۀ 18. —— .(1394). جهان ادراک. فرزاد جابرالانصار، تهران: ققنوس. —— .(1401) . پدیدارشناسی و علوم انسان. سیدرضا وسمه‌گر، تهران: شب‌خیز.


Merleau-ponty, Maurice (1964) Sense and Nonsense. Hubert L. Dreyfus; Patricia Allen Dreyfus, Northwestern University Press.
—— (1964) The Primacy of Perception. Northwestern University Press.
—— (1968) Visible and Invisible. Alphonso Lingis, Northwestern University Press.
—— (2012) Phenomenology of Perception. Donald A. Landes, Routledge.
Silverman, Hugh T. (1980) Merleau-ponty and Interrogation of Language. Research in Phenomenology, vol. 10.
Sobchack, Vivian (1992) The Adress of the Eye: A Phenomenology of Film Experience. New Jersey: Princeton University Press.
Waldenfels, Bernhard (1980) Perception and Structure in Merleau-ponty. Research in Phenomenology, vol. 10.