فقر معرفت شناختی و روان شناختی در اندیشة پاولف و مکتب رفتار

محورهای موضوعی :  پژوهشهای معرفت شناختی

عزیزالله سالاری ¹ (استادیار دانشگاه صدا وسیما)

تاریخ دریافت : 1396/02/17 تاریخ پذیرش : 1396/05/25 تاریخ انتشار : 1396/05/25

کلید واژه: روان‌شناسی, رفتار, فیزیولوژی, بازتاب شرطی, پاولف, واتسون, محرّک شرطی,

چکیده مقاله :

نظریة پاولف و مکتب رفتار، به عنوان یکی از روش‌های آموزش ـ به ویژه در روان‌شناسی یادگیری ـ و نیز یکی از شیوه‌ها و راه‌های پرورشی، مورد توجه و قابل تأمل است و می‌توان از رهاورد آن برای بخش‌هایی از تعلیم و تربیت، بهره‌های ارزشمندی گرفت. اگر این مشرب درمعرض نقّادی ما قرار می‌گیرد، ازآن‌روست که افکار و افعال آدمی را تماما در قالب محرّک‌ها، بازتاب‌ها، محیط و نیز فرآیند فیزیولوژیک انسان تحلیل و تعقیب می‌کنند. آنجاست که هم این روند و هم مبانی آن که همان فلسفه پوزیتیویسم و ماتریالیسم و نیز آموزه‌های داروینی و دکارتی است، مورد نقد و چالش قرار می‌گیرد. ما با این نظریه، به منظور یک تکنیک علمی سر ناسازگاری نداریم،محل نزاع ما دیدگا‌ه‌های فلسفی،شناخت شناسی و روان شناختی و انسان است که صاحب‌نظران آنان، چنین نظریه‌ای را از دل آن استخراج کرده‌اند. همچنین با آن جهان‌بینی و معرفتی است که به دلایل ناصواب، به حذف روان‌شناسی و معنویت و نظام ارزش‌ها و باورهای قدسی آ‌دمیان پای می‌فشارند و به آن رنگ و بوی حیوانی می دهند. فقر اصالت و استقلال در اندیشه و معرفت انسان،‌ فقر خودشناسی، تفکر و هنر، مغایرت با حقایق عقلی، جبرگرایی محیطی و فیزیولوژیک، انکار پدیده‌های روانی و نیز ناباوری‌ به کیان اخلاق و ارزش‌ها، نقدهایی است جدی بر مکتب شرطی.

چکیده انگلیسی:

The theory of Pavlov and Behaviorism has been considered as one of the learning and training methods- specifically in educational psychology- and can be used in educational systems. This school is criticized, for it reduced the human behavior and thoughts in its analysis to stimuli, reflections, environment and the physiological process. This is why, this trend and its principles which are taken from positivism, materialism, Darwinism and Descartes’s doctrines have been criticized. We are not against this theory as a specific technique; the disputable point is physiological, epistemological, psychological and anthropological approaches which have been concluded by them, with the worldview and epistemology that insist on eliminating psychology, spirituality, moral values and scared human beliefs as well which lead to the material interpretations. The lack of authenticity and independent thought and knowledge, the lack of self- knowledge, art, the conflict with rational facts, environmental and physiological determinism, denial of psychic phenomena, also disbelief in morality and values are some serious critics on conditional psychology.

منابع و مأخذ:

استونسن، لسلی؛ (1368). هفت نظریه دربارة طبیعت انسان. ترجمه دکتر بهرام محسن‌پور، تهران: رشد.

الف‌گری، جفری؛ (1362). پاولف. تهران: خوارزمی.

پاولف، ایوان؛ (1360). کارهای اساسی پاولف. ترجمه مصطفی مفیدی، تهران: پای­ژه.

همو؛ (1372). بازتاب‌های شرطی. ترجمه دکتر یوسف کریمی و جواد قهرمانی، تهران: رشد.

پودوستینگ و اسپیرکین؛ (بی‌تا). نگاهی به ماتریالیسم تاریخی. ترجمه محمدتقی فرامرزی، تهران: آگاه،

پوپوف؛ (1360). نظریة فیزیولوژیک پاولف و روان‌شناسی. پیوست منتخب آثار پاولف، ج دوم، ترجمه و تنظیم: دکتر جلال کیا، بی­جا.

پولیت سر، ژرژ؛ (بی‌تا). اصول مقدماتی فلسفه،‌ بی­جا.

همو؛ (بی­تا). اصول فلسفه مارکسیسم. ترجمه راشد براوی، ج 1، بی­جا.

پی‌تر، آندره؛ (1360). مارکس و مارکسیسم. ترجمه شجاع‌الدین ضیائیان، تهران: دانشگاه تهران.

خوانساری، محمد؛ (1360). منطق صوری. تهران: آگاه.

راسل، برتراند؛ (1361). جهان‌بینی علمی. ترجمه سیدحسن منصور، تهران: آگاه.

ریخته‌گران، محمدرضا؛ (1382). پدیدارشناسی، هنر، مدرنیته. تهران: ساقی.

سروش، عبدالکریم؛ (1359). علم‌زدگی. تهران: هدایت.

سعدی، شیخ مصلح الدین؛ (1369). کلیات سعدی، بوستان. به اهتمام محمدعلی فروغی، تهران: امیرکبیر.

سیف، علی­اکبر؛ (1370). روان‌شناسی پرورشی. تهران: آگاه.

شریعتمداری، علی؛ (1361). علوم انسانی، اسلام و انقلاب فرهنگی. مقالة علوم انسانی، اصالت وحی و اصالت رأی، تهران: جهاد دانشگاهی.

همو؛ (1342). روان‌شناسی تربیتی. تهران: مشعل.

همو؛ (1361). اصول و فلسفه تعلیم و تربیت. تهران: امیرکبیر

شعاری‌نژاد، علی­اکبر؛ (1362). روان‌شناسی یادگیری. تهران: توس.

شولتز، دوان‌پی؛ (1370). تاریخ روان‌شناسی نوین. ترجمه علی اکبر سیف و... تهران: رشد.

صدر، سید محمدباقر؛ (1351). فلسفة ما. ترجمه سیدحسین مرعشی شوشتری، انتشارات کتابخانة صدر.

طباطبایی ،سید محمد حسینی؛ (1380). المیزان. ج 13ترجمه محمد باقر موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی

کسلر، آرتور؛ (1362). نقد آگاه. مقالة فقر روان‌شناسی، ترجمه نجف دریابندری، تهران: آگاه.

کمفورت، موریس؛ (1358). ماتریالیسم دیالکتیک. ترجمه س ـ ج، تهران: آگاه.

همو و...؛ (1358). زبان، تفکر و شناخت.ترجمه فیروز شیروانلو،تهران: توس.

کوشتوبانتز، خ؛ (1360). منتخب آثار پاولف.‌ج اول و دوم، ترجمه و تنظیم دکتر جلال‌کیا،‌ بی­جا.

کوشتویانس؛ (1356). برگزیدة کارهای پاولف. ترجمه محمدصادق پویازند، تهران: مازیار

کروچه، بندتو (1381). کلیات زیباشناسی.‌ ترجمة فؤاد روحانی، تهران: علمی و فرهنگی.

مان، نرمان. ل؛ (1355). اصول روان‌شناسی. ترجمه دکتر محمود صناعی، تهران: نشر اندیشه.

همو؛ (1353). اصول روان‌شناسی. ترجمه دکتر محمد ساعتچی، تهران: امیرکبیر.

مطهری، مرتضی؛ (1359). جامعه و تاریخ. ‌قم: دفتر انتشارات اسلامی.

همو؛ (1360). پاورقی‌های اصول فلسفه و روش رئالیسم. ج سوم، قم: صدرا.

مظفر، محمدرضا؛ (1400ق). ‌المنطق. بیروت: دارالتعارف.

نقره­کار، مسعود؛ (1360). مقدمه‌ای بر روان‌شناسی علمی، مختصری دربارة پاولف‌گرایی. تهران: چکیده