علم صوری یا ادراک مفهومی در فلسفه اشراق

محورهای موضوعی :  پژوهشهای معرفت شناختی

عزیزالله افشار کرمانی ¹

1 - استادیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

تاریخ دریافت : 1394/02/07 تاریخ پذیرش : 1394/03/02 تاریخ انتشار : 1394/07/01

کلید واژه: ذهن, علم صوری, ادراک تصوری, فطری, غیر فطری,

چکیده مقاله :

سهروردی بر اساس حضور یا غیبت شیء از فاعل شناخت، علم آدمی را به علم حضوری اشراقی و علم مثالی یا صوری تقسیم می‌کند. او حضور ذاتی نفس را مبنای علم حضوری و خاطره نفس از عالم محسوسات و مشاهدات را مبنای علم مثالی می‌داند. به نظر وی ذهن همان جنبه مفهومی نفس است و مفاهیم موجود در ذهن خود دو دسته‌اند: دسته‌ای بالذات معلوم و آشکارند و دسته‌ای بالعرض شناخته می‌شوند؛ او به‌ترتیب آنها را معلومات فطری و غیر فطری می‌نامد. سهروردی مشاهدات و محسوسات را بدیهی‌ترین ادراکات ذهن می‌داند و میان شیء و مثال یا مفهوم آن تمایز قائل شده و معتقد است مثال شیء فقط از یک لحاظ می‌تواند آن را نشان دهد و نباید میان شیء و مثال یا مفهوم آن خلط کرد.

چکیده انگلیسی:

Suhrawardi, on the basis of presence or absence of the thing for the subject, classifies the human knowledge into the knowledge by presence and the conceptual knowledge. The foundation of the knowledge by presence is the presence of soul for itself and the basis of the conceptual knowledge is the memory of the soul from the sensible world by observing it. Suhrawardi believes that the mind is the conceptual aspect of the soul. All conceptions are known by essence or by accident. He calls them the evidential and acquired knowledge. Accordingly, he has considered the sensible concepts and observations as the most evident concepts. Suhrawardi makes a distinction between the concept or idea of the thing and the thing qua thing. Moreover, he holds that the concept of thing represents one aspect of the thing and then it should not be confused between the things as things and their concept or idea.

منابع و مأخذ:

ابن کمونه، عز الدوله سعد بن منصور (1387) شرح التلویحات اللوحیه و العرشیه، تصحیح نجفقلی حبیبی، تهران: میراث مکتوب.

حائری یزدی، مهدی (1380) سفر نفس، تهران: نقش جهان.

سهروردی، شهاب‌الدین یحیی، (1373الف)، حکمة الاشراق، در مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج2، تصحیح و مقدمه هانری کربن، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

همو. (1373ب)، المشارع و المطارحات، در مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج1، تصحیح و مقدمه هانری کربن، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

همو. (1373ج) المقاومات، در مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج1، تصحیح و مقدمه هانری کربن، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

همو. (1380الف) پرتونامه، در مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج3، تصحیح سیدحسین نصر، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

همو. (1380ب) الالواح العمادیه، در مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج4، تصحیح نجفقلی حبیبی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

همو. (1388) التلویحات اللوحیه و العرشیه، تصحیح نجفقلی حبیبی، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.

شهرزوری، شمس‌الدین محمد (1372) شرح حکمة الاشراق، تصحیح حسین ضیایی، تهران: مؤسسه مطالعات فرهنگی.