درآمدی بر روش علمی و مؤلفه‌های آن در فلسفه ابن‌سینا
محورهای موضوعی : پژوهشهای معرفت شناختی
1 - استادیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران
2 - دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه امام صادق (ع)
کلید واژه: علم, طبیعت, صورت, روش علمی, ابن‌سینا, غایت,
چکیده مقاله :
هدف از این مقاله آغاز راهی برای بازسازی عقلانی تفکر علمی ابن‌سینا است؛ به‌عبارت دیگر، آغازی است برای کشف و استخراج فلسفه علم ابن‌سینا. در این مقاله پس از اشاره به جایگاه علم در منظومه فکری ابن‌سینا، به بحث از روش علوم پرداخته شده است. ابن‌سینا در باب روش، قائل به نوعی پلورالیسم یا کثرت‌گرایی روشی است. این کثرت‌گرایی به‌دلیل اصالت عقل، به‌هیچ عنوان باعث آشوب و هرج و مرج معرفتی نمی‌شود و هیچ‌گاه به نسبیت معرفتی منجر نمی‌گردد. در نهایت مؤلفه‌ها و مقوم‌های روش علمی ابن‌سینا توضیح داده می‌شود که عبارتند از: ارتباططبیعتباماوراءطبیعت، مفهومصورت، ارتباطمیانعلوم، غایت‌شناسی و تقدممعرفت‌شناختیامورعاموبسیط. همه این امور دست به دست هم می‌دهند تا یک نظام معرفتی کلی و منسجم به‌وجود آید که در آن، فلسفه و علم در هماهنگی با یکدیگر واقع شوند.
The aim of this paper to open a new approach to the intellectual reconstitution of Avicenna’s scientific thought. In the other word, it is an initial path to detect and deduct Avicenna’s philosophy of science. In this article, after denoting to the place of science in Avicenna’s thought, the philosophy and method of sciences have been discussed. He, about the method, believes in a kind of pluralism. This pluralism must not be regarded as an epistemological confusion or riot and it does not lead to epistemological relativism. Finally, we have tried to elucidate the elements and components of Avicenna’s scientific method such as: the relationship between nature and supernatural, sense of form, the nexus of sciences, teleology, and priority of epistemology general and simple affairs.All together creates a coherent and universal epistemological order in which the science and philosophy will be harmonized.
ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1363) الالهیات، تصحیح ابراهیم مدکور، تهران: ناصر خسرو.
-----. (1364) النجاة، تهران: مرتضوی.
-----. (1381) الاشارات و التنبیهات، تحقیق و تصحیح عباسعلی زارعی سبزواری، قم: دفترتبلیغات اسلامی.
-----.(1383)الاشارات و التنبیهات،به‌همراه شرح نصیرالدین طوسی و قطب‌الدین رازی، تهران: نشر بلاغت.
-----.(1385)النفس من کتاب الشفاء، تحقیق حسن حسن‌زاده آملی، قم: بوستان کتاب.
-----.(1391)برهان شفا، ترجمه و تفسیر مهدی قوام صفری، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
-----. (1405الف)الطبیعیات، المجلد الاول، تصحیح ابراهیم مدکور، قم:کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
-----.(1405ب) المنطق، المجلد الاول، قسم المدخل، تصحیح ابراهیم مدکور، قم:کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
-----.(1405ج) منطق المشرقیین، قم:کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
اکاشا،سمیر(1391) فلسفه علم، ترجمه هومن پناهنده، تهران: فرهنگ معاصر.
بکار، عثمان(1387) تاریخ و فلسفه علوم اسلامی، ترجمه محمدرضا مصباحی، مشهد: آستان قدس رضوی.
پویمن، لوئیس(1387) معرفت‌شناسی، ترجمه رضا محمدزاده، تهران: دانشگاه امام صادق.
جعفری نائینی، علیرضا(1370) «ابن‌سینا»، دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج4، تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.
چالمرز، آلن اف. (1384) چیستی علم، ترجمه سعید زیباکلام، تهران: سمت.
ژیلسون، اتین(1385) فلسفه اسلامی و یهودی به‌روایت ژیلسون، ترجمه حسن فتحی، تهران: حکمت.
شریف، میرمحمد(1362) تاریخ فلسفه در جهان اسلام، ج1، ترجمه زیر نظر نصرالله پورجوادی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
فرشاد، مهدی(1365)تاریخ علم در ایران، ج1، تهران: امیرکبیر.
ملاصدرا، محمدبن‌ابراهیم (1981)الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، بیروت: داراحیاءالتراث العربی.
نصر، سیدحسین(1359الف)علم در اسلام، ترجمه احمد آرام، تهران: خوارزمی.
-----. (1359ب)نظر متفکران اسلامی در باب طبیعت، تهران: خوارزمی.
-----.(1361) سه حکیم مسلمان، ترجمه احمد آرام، تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.