تبیین عقلانیت دینی ونقد عقلانیت سکولاری با تأکید بر اندیشه صدراالمتآلهین

محورهای موضوعی :  پژوهشهای معرفت شناختی

حسن یعقوبی ¹ ( مدرس گروه معارف اسلامی واحد البرز )
داود خوش باور ² ( مدرس گروه معارف اسلامی واحد البرز )

تاریخ دریافت : 1398/09/08 تاریخ پذیرش : 1399/04/14 تاریخ انتشار : 1400/06/01

کلید واژه: سکولاریسم, معنویت, عقلانیت دینی, خدامحوری,

چکیده مقاله :

تبیین عقلانیت دینی با تأکید بر اندیشه صدراالمتآلهین ونقد عقلانیت سکولاری چکیدهبحث عقلانیت، یکی از پیچیده‌ترین و مهم‌ترین مباحث معرفت‌شناسی است. با توجه به بررسی تحلیلی- منطقی در حوزه دین وسکولاریسم وایضاح تفاوت ورابطه عقلانیت دراین دو حوزه که هدف این مقاله می باشد وبراساس مطالب بررسی شده به این نتیجه خواهیم رسید عقلانیت در سکولاریسم یک عقلانیت ابزاری است که با فطرت ، معنویت وعقلانیت عملی وارزشی در تضاد است که در زندگی روزمره بازتاب دیدگاهی صرفاً عمل‌گرایانه و خودسرانه دارد وسکولاریسم با عقلانیت ابزاری و نفوذ در همة عرصه‌های زندگی اجتماعی بشر غربی، جهان اجتماعی او را شکل داده و سیاست‌گذاری کرده است. اما در اندیشة دینی، عقلانیت همراه فطرت سالم ،ملازم معنویت ،کنترل کننده، تعدیل کننده واصلاح کننده قدرت وسیاست است؛و با تأکید بر اصول و قواعد علمی دینی برای خردورزی به برخی اصول نظیر عقل، ایمان، قدسی بودن، حکمت، حریت، تهذیب واخلاق برگرفته از شریعت ؛نیازمند است. کلید واژه ها: عقلانیت دینی،سکولاریسم،انسان محوری،قدسی بودن،اخلاق،حکمت،حریت،فطرت،معنویت،خرد ورزی،خدامحوری،صدراالمتآلهین

چکیده انگلیسی:

AbstractThe discussion of rationality is one of the most complex and important issues of epistemology. According to the analytical-logical study in the field of religion and secularism and the difference between rationality in these two areas which is the purpose of this article, we will conclude that rationality in secularism is a tool rationality which is practiced in nature, spirituality and intellectual rationality. It reflects in everyday life a purely pragmatic and arbitrary view, and secularism has shaped and politicized its social world with instrumental rationality and influence in all aspects of Western social life. But in religious thought, rationality with a healthy nature requires spirituality, a controller, a moderator, and a modifier of political power; and with emphasis on religious scientific principles and rules for rationalizing certain principles such as reason, faith, sanctity, wisdom, hypocrisy, The purification of morality from the law is neededKeywords: Religious Rationality, Secularism, Humanism, Ethics, Wisdom, Hierarchy, Fitra, Spirituality, Reasoning, God-Worship, Sadrism

منابع و مأخذ:

قرآن کریم.

ابن ابى‏الحدید، عبدالحمید بن هبه الله،( بی تا)، شرح نهج البلاغه،قم،مکتبه مرعشی نجفی

آر بلاستر، آنتونى،(1388)، ظهور وسقوط لیبرالیسم‏غرب، ترجمه عباس مخبر، تهران ،نشر مرکز

باربور، ایان ،(1362)،علم ودین،ترجمه بهاء الدین خرمشاهی،تهران،نشر مرکز

برایان ویلسون،( 1377)، دین اینجا و آنجا، مقاله ی عرفی شدن، ترجمه ی مجید محمدی،تهران، نشر قطره

همو، (1375 )«جدا انگاری دین و دنیا»، ترجمۀ دکتر مرتضی اسعدی، برگزیدۀ مقالات دایرة‏المعارف فرهنگ و دین، هیأت مترجمان، زیر نظر بهاءالدین خرمشاهی، ویراستۀ میرچا الیاده، تهران، طرح نو

برت اف، برینر، ( 1375)، مترجم:افروز اسلامی، مجله: نامه فرهنگ، ش 22

بریجانیان ،ماری ،( 1381) ،فرهنگ اصطلاحات فلسفه و علوم اجتماعی، ویراسته بهاءالدین خرمشاهی،قم

پل ویلم، ژان، جامعه‌شناسی ادیان، ترجمة عبدالرحیم گواهی، تهران، تبیان، 1377.

پیمان،حبیب الله،(1379)،«بحرانی که وحی در عقلانیت زمان برانگیخت»،بازتاب اندیشه ،شماره 12

جرج جرداق،( 1970م)،الامام علی(ع) صوت العدالة الانسانیه، ج1، بیروت، منشورات دار مکتبة الحیاة

حییم، سلیمان،( 1377) ، فرهنگ حییم، فرهنگ معاصر،تهران

رحیمی،علیرضا،(1368)، نقدی برتفکرعصرجدیددراروپا،بعثت،تهران

سبحانی، جعفر،)1384)، عرفی شدن دین، قم، موسسة امام صادق(ع)، 1384.

سروش، عبدالکریم، (1377)،«معنا و مبنای سکولاریسم»، کیان، ش 26، سال پنجم

همو،(1377) ،«ذاتی وعرضی در ادیان»کیان،شماره42

صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم( 1981 م) الحکمه المتعالی فـیه الاسـفار الاربعـه العقلیـه ،بیروت، داراحیاء التراث

همو، ( 1340ش) رسالة سه اصل، تصحیح سیدحسین نصر، تهران، دانشگاه علوم معقول ومنقول.

همو، ( 1354ش) المبدأ المعاد، تهران، انجمن حکمت و فلسـفة ایران

همو، ( 1360ش) اسرار الآیات ، تهران، انجمن حکمت و فلسفه.

همو، ( 1361ش) العرشیه ، تصحیح و ترجمه غلامحسین آهنی،تهران، انتشارات مولی

همو، ( 1363ش) مفـاتیح الغیـب ، تهـران، مؤسسـة مطالعـات وتحقیقات فرهنگی

همو، ( 1366 ش) تفسیر القرآن، مقدمه محسن بیدارفر، قم، بیدار

همو، ( 1381ش) المشاعر، با شرح محمد جعفر لاهیجی، مشـهد،انتشارات زوار.

همو، ( 1387ش) کسر اصنام الجاهلیه ، تهران، بنیاد حکمت صدرا.

همو، ( 2002م) الشواهد الربوبیه فیه المناهج السلوکیه ، مشـهد،المرکز الجامع ی للنشر.

همو، (بی تا) الحاشیه الهیات اشفاء، قم، بیدار

همو، (بی تا) رسائل صدرا شیرازی ، چاپ سنگی، کتابت به سال1302. ق، ه چاپ در کارخانة آقا میرزا عباس .

همو، (1367) ، شرح اصول الکافی، کتاب «حجة»، تصحیح محمد خواجوی، تهران، مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی

ضاهر، عادل،(1998)، الاسس الفلسفیة العلمانیة، بیروت، دارالساقی، 1998.

قدردان‌قراملکی، محمدحسن، (1380)، جامعه شناسی ادیان،چاپ دوم،ناشر: بوستان کتاب قم

مطهری، مرتضی، (1374) ،امامت و رهبری، انتشارات صدرا، تهران، چاپ شانزدهم

همو، (1361)، ده گفتار،انتشارات صدرا، تهران

نصیری،علی،(1391)،تقریرهای متفاوت ازتاریخمندی قرآن،پایگاه اینترتی موسسه وحی وخرد،http://maref.ir/notes/topics/

نقیب العطاس،(1374)، محمد، اسلام و دنیوی گری، ترجمة احمد آرام، تهران، دانشگاه تهران.

وایتسکر،(1375)، سکولاریزاسیون چیست؟، مجله نامه فرهنگ، تابستان

همیلتون، ملکم،) 1377)، جامعه‌شناسی دین، ترجمة محسن ثلاثی، تهران، تبیان.