پدیدارشناسی دین از نگاه ژوکو بلیکر و نقد مبانی شکل‌گیری آن

محورهای موضوعی :  پژوهشهای معرفت شناختی

مجتبی زروانی ¹ (گروه آموزشی ادیان و عرفان دانشکدۀ الاهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران)
میلاد اعظمی مرام ² (گروه آموزشی ادیان و عرفان دانشکدۀ الاهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران)

تاریخ دریافت : 1397/07/02 تاریخ پذیرش : 1398/02/29 تاریخ انتشار : 1398/03/01

کلید واژه: تعلیق, رؤیت ذات, تئوریا, لوگوس, انتلخیا,

چکیده مقاله :

داعیۀ پدیدارشناسی دین به‌عنوان یک رشتۀ دانشگاهی از اوایل سدۀ بیستم مطرح شد. بنابراین، یک رشتۀ جدید است و محققان تصور یکسانی از آن ندارند. به اعتقاد بلیکر، پدیدارشناسی دین به سه معنا استعمال می‌شود: 1) تنظیم و نظام‌مندسازی پدیدارهای دینی. 2) گونه‌شناسی انواع مختلف ادیان. 3) پژوهش در ساختارهای ماهوی و معانی پدیدارهای دینی. به اعتقاد او، معنای سوم به نحو دقیق‌تری از ماهیت پدیدارشناسی دین پرده برمی‌دارد. همچنین، باید بین پدیدارشناسی دین به‌مثابه یک روش و پدیدارشناسی دین به‌مثابه یک رشتۀ مستقل تمییز نهاد. پدیدارشناسی به‌مثابه یک روش مبتنی بر دو اصل تعلیق و رؤیت ذات است و در علوم دیگر نیز کاربرد دارد. پدیدارشناسی به‌مثابه یک علم سه ابزار دارد: 1) تئوریا دلالت‌های دینی پدیدارهای مختلف را نشان می‌دهد. 2) لوگوس منطق درونی باورها و اعمال دینی را آشکار می‌سازد. 3) انتلخیا توضیح می‌دهد چگونه ادیان به تبع یک مسیر مشخص تغییر می‌کنند. برخلاف تلقی پدیدارشناسان دین و از جمله ژوکو بلیکر مبنای رویکرد آن‌ها با چالش‌ها و تردیدهایی جدی مواجه است و تثبیت آن‌ها نیازمند بازاندیشی انتقادی است.

چکیده انگلیسی:

The Phenomenology of Religion was introduced as an academic discipline since the early twentieth century. Therefore, it is a new discipline, and researchers are disagree about its exact meaning. According to Bleeker, the phenomenology of religion is used in three ways: 1) the regulation and systematization of religious phenomena. 2) Typology of different types of religions. 3) Research in the structures and meanings of religious phenomena. In his opinion, the third meaning more accurately reveals the phenomenological nature of religion. Also, it is necessary to distinguish between the phenomenology of religion as a method and phenomenology of religion as an independent discipline. Phenomenology as a method is based on two principles of epoché and the eidetic vision, and is applicable in other disciplines. Phenomenology as an independent science pursuing a triple purpose: 1) Theōria, which shows the religious implications of various phenomena. 2) Logos, which reveals the internal logic of religious beliefs and practices. 3) Entelecheia, which explains how religions change in a certain direction. Contrary to the views of phenomenologists of religion, including Bleeker, their approach is faced with serious challenges and doubts, and their consolidation requires critical rethinking.

منابع و مأخذ:

Bleeker, C. Jouco.(1979). Evaluation of previous methods: Commentary. In Science of Religion: Studies in Methodology. Edited by L. Honko, New York, Mouton Publishers

ـــــــــــــــــ.(1963) .The Sacred Bridge: Researches Into the Nature and Structure of Religion. Leiden, Brill

ـــــــــــــــــ.(1975).The Rainbow: A Collection of Studies in the Science of Religion. Leiden, Brill

ـــــــــــــــــ.(1960). The Future Task of the History of Religions. Numen, 7 (Fasc. 2), pp. 221-234

ـــــــــــــــــ.(1959).The Phenomenological Method. Numen, 6 (Fasc. 2), pp. 96-111

Cavanaugh, Michael A.(1982). Pagan and Christian: Sociological Euhemerism Versus American Sociology of Religion. Sociological Analysis. 43 (No. 2), pp. 109-130

Capps, Walter H.(1995). Religious Studies: The Making of a Discipline. Canada, Augsburg Fortress

Cox, James L.(2006). A Guide to the Phenomenology of Religion. New York, Continuum International Publishing Group

ـــــــــــــــــ.(2010).An Introductionto thePhenomenologyof Religion. New York, Continuum International Publishing Group

ـــــــــــــــــ.(2017). The Phenomenology of Religion. In Religion, theory, critique: classic and contemporary approaches and methodologies. Edited by Richard King, New York, Columbia University Press

Fitzgerald, Timothy.(2000). The ideology of religious studies. New York, Oxford University Press

Hamilton, Malcolm.(2001). The Sociology of Religion: Theoretical and Comparative Perspectives. USA and Canada, Routledge, Second Edition

Lott, Eric J.(1987). Vision, Tradition, Interpretation: Theology, Religion, and the Study of Religion. Berlin, Mouton de Gruyter & Co

McCutcheon, Russell T.(1997). Manufacturing Religion: The Discourse on Sui Generis Religion and the Politics of Nostalgia. New York, Oxford University Press

Murphy, Tim.(2010). The Politics of Spirit: Phenomenology, Genealogy, Religion. United States, State University of New York Press

Penner, H. H. and Yonan, E.A.(1972). Is a science of religion possible?. Journal ofReligion, 52, pp. 107-133

Segal, Robert A.(1983). In defense of reductionism. Journal of the American Academy of Religion,51 (No. 1), pp. 97-124.

Strenski, Ivan.(1993). Religion and Relation: Method, Application and Moral Location. London. The Macmillan Press LTD

Smart, Ninian.(1973). The Phenomenon of Religion. London, Macmillan Press LTD