تبیین کشف و شهود و تعیین جایگاه و حجیت آن با تکیه بر نظام معرفتی ملاصدرا

محورهای موضوعی :  پژوهشهای معرفت شناختی

سید مهدی موسوی اردستانی ¹ (دانشجوی دکتری)
نفیسه فیاض بخش ² (دانشیار)

تاریخ دریافت : 1397/01/23 تاریخ پذیرش : 1397/06/07 تاریخ انتشار : 1398/03/01

کلید واژه: شهود, ویژگی شهود, تاثیر شهود, انواع شهود, حجیت شهود,

چکیده مقاله :

کشف و شهود یکی از مهمترین ابزار های کسب معرفت در فلسفه اسلامی می باشد. و همواره یکی از عناصر اصلی حکمت در اسلام به لحاظ روش، اتکا به یافته های شهودی بوده است. نگارنده در این مقاله تلاش نموده است تا با ایضاح مفهوم کشف و شهود و دستیابی به معنایی روشن از آن، به بیان ویژگی های اصلی آن پرداخته و این ویژگی ها که به نظر می رسد در سه عنوانِ اصلی خطا ناپذیری، شخصی بودن و مشکک بودن خلاصه می شود را شرح و تحلیل نماید؛ سپس به بیان کاربرد ها و تاثیرات شهود بر دستگاه فلسفی صدرایی پرداخته و در این راستا با رجوع به منابع دست اول نسبت به روشن ساختن تاثیر کشف و شهود در این نحله فلسفی اقدام نموده است. و ضمن بیان برخی از انواع و تقسیمات شهود بر اساس ملاک های مختلف و مرسوم در بین حکما و عرفا، به ذکر نکاتی در خصوص انواع شهود بر اساس سعه وجودی مدرِک های گوناگون و عدم حصر عقلیِ تقسیمات شهود پرداخته و کشف و شهود را به تعداد وجودات دارای شهود صاحب انواع متعدد و مختلف می داند و سپس با توجه به دو ویژگی انتقال ناپذیری و تشکیکی بودن شهود، حجیت آن را مورد بررسی قرار می دهد.

چکیده انگلیسی:

Illuminative disclosure and intuition are one important way to gain knowledge (episteme) in Islamic philosophy. And permanently one of Islamic philosophy element in method was depending on knowledge gain by intuitions. In this essay, we tried to explain the clear meaning of intuition and explain its characteristics . it seems that these characteristics are in falliability, particularity and equivocal that will be cleared in this essay. One other thing that has been mentioned is the usage and effections of intuitions in one famous schools of Islamic philosophy I mean mullasadra school, with referring to main books of schools. As intuition has varieties and classifications, we explained about this in philosophical school, transcendental wisdom and illuminative philosophy (wisdom of the orient of light). its been cleared that the classifications of intuition are not inductive determination. Therefor these classifications can plus and minus. Common basis of intuition in some philosophy schools and mystics is another thing that we mentioned in this essay and believe that as much as res cogitans we have intuitions, so we have varieties of intuition in the world. Finally authoritativeness of intuition is mentioned in this essay.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم

آشتیانی، سید جلال الدین.(1370). شرح مقدمه قیصری، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.

آشتیانی، میرزا مهدی.(1373). تعلیقه بر شرح منظومه حکمت، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.

آملی، سید حیدر.(1367). جامع الاسرار ومنبع الانوار، تهران، انتشارت علمی و فرهنگی

ابن سینا.(1361). فن سماع طبیعی، ترجمه محمد علی فروغی، تهران، امیر کبیر.

ابن سینا.(1363). الشفاء الالهیات، تهران، ناصر خسرو.

افشار کرمانی، عزیز الله.(1388). طلوع فلسفه اشراق: مروری بر زندگی و آثار شیخ شهاب الدین سهروردی، تهران، همشهری.

التهانوی، محمد علی.(1158ه.ق). کشاف اصطلاحات الفنون والعلوم، جلد1، بیروت، نشر مکتبة لبنان ناشرون.

انصاری، خواجه عبد الله.(1962م). منازل السائرین، قاهره، معهد العلمی الفرنسی للآثار الشرقیه.

جرجانی، السید الشریف علی بن محمد.(816ه.ق). کتاب التعریفات، تهران، نشر ناصر خسرو.

جوادی آملی، عبداله.(1374). شناخت شناسی در قران، قم، مرکز مدیریت حوزه علمیه.

خسروپناه، عبدالحسین.(1379). کلام جدید، قم، انتشارات مرکز مطالعات و پژوهشهای فرهنگی حوزه علمیه.

خمینی، روح الله.(1360). مصباح الهدایة الی الخلافة والولایه، ترجمه سید احمد فهری، تهران، پیام آزادی.

دهخدا، علی اکبر.(1377). لغت نامه، تهران، موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.

رامپوری، غیاث الدین محمد.(1362). غیاث اللغات، بکوشش محمد دبیر سیاقی، کانون معرفت.

رضانژاد، غلامحسین.(1380). حکمت نامه، تهران، انتشارات الزهرا.

سراج طوسی، ابونصر.(1960م). اللمع فی التصوف، تحقیق عبدالحلیم محمود و طه عبدالباقی مسرور، مصر، دارالکتب الحدیث.

سهروردی، شیخ شهاب الدین.(1355). المشارع و المطارحات، جلد1، تهران، انجمن حکمت و فلسفه ایران.

سهروردی، شیخ شهاب الدین.(1372). حکمه الاشراق، جلد2، به تصحیح هانری کربن، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

سهروردی، شیخ شهاب الدین.(1373). التلویحات، جلد1، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

شیرازی، قطب الدین.(1384). شرح حکمه الاشراق، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.

شیروانی، علی.(بهار1388). امکان فلسفه شهودی، خردنامه صدرا، شماره55، صص 4-20.

صلواتی، عبدالله.(خرداد1392). تحویل نگری در حکمت متعالیه، کتاب ماه فلسفه، شماره 69، صفحات 42-57.

طباطبایی، سید محمد حسین.(1396ق). بررسی های اسلامی، بکوشش سید هادی خسروشاهی، قم، دار التبلیغ اسلامی.

عبودیت، عبدالرسول.(1385). نظام حکمت صدرایی، جلد1، تهران، سمت.

عمید، حسن.(1390). فرهنگ فارسی عمید، تهران، امیر کبیر.

فعالی، محمد تقی.(1387). تجربه دینی و مکاشفه عرفانی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

قراملکی، فرامرز.(1388). روش شناسی فلسفه ملاصدرا، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا.

قیصری، داود بن محمود.(1375). شرح فصوص الحکم، جلد1، تصحیح‌ و تعلیق‌ سید جلال‌ الدین‌ آشتیانی، تهران، انتشارات‌ علمی‌ و فرهنگی.

کاشانی، عبدالرزاق.(1370). شرح فصوص الحکم، قم، نشر بیدارفر.

کاشانی، عبدالرزاق.(1372). فرهنگ اصطلاحات عرفان و تصوف، ترجمه محمد خواجوی، تهران، مولی.

مصباح یزدی، محمد تقی.(1363). تعلیقه علی النهایه الحکمه، قم، موسسه در راه حق.

همو.(1379). آموزش فلسفه، جلد1، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی.

مطهری، مرتضی.(1371). حرکت و زمان در فلسفه اسلامی، جلد1، تهران، حکمت.

همو.(1389). مجموعه آثار شهید مطهری، جلد8، تهران، صدرا.

ملاصدرا.(1422ق). شرح الهدایة الاثیریه، چاپ اول، بیروت، نشر موسسة التاریخ العربی.

همو. (1981الف). الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، جلد1، بیروت، دار احیاء التراث العربی.

همو.(1981ب). الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، جلد3، بیروت، دار احیاء التراث العربی.

ملاصدرا.(1981ج). الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، جلد6، بیروت، دار احیاء التراث العربی.

همو.(1981د). الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، جلد7، بیروت، دار احیاء التراث العربی.

همو.(1981ه). الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، جلد9، بیروت، دار احیاء التراث العربی.

همو.(1354). المبدأ و المعاد، تصحیح سید جلال الدین آشتیانی، تهران، انجمن حکمت و فلسفه ایران.

همو.(1389). تفسیر آیت الکرسی، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا.

همو.(1392). تعلیقات حکمة الاشراق، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا.

نگری، قاضی عبد النبی احمد.(1975م). جامع العلوم فی اصطلاحات الفنون، جلد2، چاپ دوم، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات.