تجلّی اندیشه ها و اندرزهای زهدگرایانه در قصاید و قطعات پروین اعتصامی
محورهای موضوعی : فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی
حسین اسماعیل لو
1
(عضو هیأت علمی گروه آموزشی زبان و ادبیّات فارسی)
عبدالله طلوعی آذر
2
(ارومیه، خیابان والفجر2، دانشکده ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه ارومیّه، گروهزبان و ادبیّات فارسی.)
کلید واژه: زهد, کمال گرایی, پروین اعتصامی, دنیاگریزی, دنیا دوستی,
چکیده مقاله :
دیوان پروین اعتصامی، از نظر اشتمال درون مایه ها و موضوعات متنوّع، یکی از بی نظیرترین دیوان های شعر سنّتی دورۀ بعد از مشروطه است که به لحاظ ویژگی های ذکر شده، تا به حال از ابعاد گوناگون مورد واکاوی قرار گرفته است و بیشتر، بُعد اجتماعی و مناظرات او را در نظر داشته اند که همین عامل، شعر پروین را به عنوان شعری انتقادی-مناظره ای، معرّفی کرده است. یکی از مهمّ ترین درون مایه های شعری او که تا حدودی مغفول مانده است، طرح مباحث زاهدانه و دنیاگریزانه است. هرچند پروین شاعری عارف مسلک و زاهدمآب نیست امّا با توجّه به شخصیّت درون گرایانۀ او، از پرداختن به مباحثی چون پرورش باطن و تقویت کمالات معنوی غافل نبوده است. مبارزه با هواهای نفسانی، کناره گرفتن از جهان، دامها و مکرهای روزگار، اسارت تن، جاه طلبی، عمر ناپایدار و ...؛ از عمده ترین نمودهای این بخش از تفکّرات و اندرزهای پروین هستند. در این تحقیق، تلاش شده است تا به روش توصیفی- تحلیلی، جنبه های متنوّع این قسم از اندیشه ها و باورهای پروین مورد بررسی قرارگرفته و هم خوانی و هم سویی اندیشه های زهدمدارنۀ او با نوع رفتارهای افراد جامعه نیز مشخّص گردد. یافته های تخقیق، بیان گر آن است که در اشعار پروین، دنیا و مظاهر فریبندۀ آن در قالب اندرزها و انذارهایی چون: دام جهان، فریب جهان، ناپایداری جهان و بی مهری جهان؛ بیشترین بسامد کاربردی را دارند.