چکیده
بیژن نجدی از شاعران متعهّد شعر معاصر، که آثار او در زمینۀ ساختار، پیچیدگی خاصّی دارد. تکنیکهای او شیوۀ جریان سیال ذهن و تغییر زاویه دید از جمله عناصر هستند که همواره بازتاب مؤثّر و پررنگی در آثار او داشته است. در اشعار بیژن نجدی شاهد به کارگیری بسیاری از برجسته چکیده کامل
چکیده
بیژن نجدی از شاعران متعهّد شعر معاصر، که آثار او در زمینۀ ساختار، پیچیدگی خاصّی دارد. تکنیکهای او شیوۀ جریان سیال ذهن و تغییر زاویه دید از جمله عناصر هستند که همواره بازتاب مؤثّر و پررنگی در آثار او داشته است. در اشعار بیژن نجدی شاهد به کارگیری بسیاری از برجسته سازیهای زبانی و معنایی از قبیل تکرار (کلمه یا جمله)، تشخیص،کنایه، استعاره، تشبیه و حسّآمیزی هستیم که تأثیر بسیاری در محتوا و سبک اشعار او داشته و تشبیهات به کار رفته بیشتر نقش عامیانه و قابل فهم دارد. بیژن نجدی به عنوان یکی از نویسندگان و شاعران معاصر ایران از باورهای عامیانه و آداب و رسوم سنّتی مردم زادگاه خود به اشعارش رنگ و لعابی فولکلوریک و سنتی بخشیده است. دراین مقاله تلاش میشود تا به شیوههای توصیفی– تحلیلی و از طریق مطالعه موضوع و آثار مرتبط در حوزة نظری با استفاده از ابزار کتابخانهای و منابع تحقیق کیفیّت برجسته سازی را در اشعار بیژن نجدی مورد بررسی قرار گیرد تا خواننده با رمز و رازهای خاصّ او بیشتر آشنا شود.
پرونده مقاله
چکیده
اسطوره (Mythe)، خاطرات ازلی، باورها و اعتقادات قومی و ملّی است که شاعر به یاری آن، جهان پیرامون را توصیف می کند و بدین وسیله، جهانی نو، خیالی و آرمانی می آفریند. تصویرسازی با عناصر اساطیری، در سروده های سدۀ ششم و هفتم، که حماسه سرایی به دلایل گوناگون، جایگاه رفی چکیده کامل
چکیده
اسطوره (Mythe)، خاطرات ازلی، باورها و اعتقادات قومی و ملّی است که شاعر به یاری آن، جهان پیرامون را توصیف می کند و بدین وسیله، جهانی نو، خیالی و آرمانی می آفریند. تصویرسازی با عناصر اساطیری، در سروده های سدۀ ششم و هفتم، که حماسه سرایی به دلایل گوناگون، جایگاه رفیع خود را از دست داده، بسیار پررنگ است. انوری، شاعر پرآوازۀ عصر سلجوقی، در مقام ترکیب و تلفیق اساطیر همگون ایرانی و سامی و با استفادۀ تلمیحی و تمثیلی، از این اسطوره ها، در مدح ممدوحان، بسیار سودجسته و مدح را به اعلی علّیین کشانده است. در مقالۀ حاضر، به شیوۀ تحلیلی– توصیفی، چگونگی بهره گیری انوری از اسطوره های ملّی، قومی و مذهبی به عنوان سِت ِ(Set) ادبی، برای تزیین کلام و اثربخشی بر ممدوح، مورد بحث و بررسی قرارگرفته است.
پرونده مقاله
چکیده
گلستان سعدی، یکی از زیباترین کتابهای نثر فارسی و در سراسر ادبیّات جهانی کمنظیر است. این کتاب ویژگیهایی دارد که در هیچ کتاب دیگر نیست. نثر ساده، روان، مسجّع و آهنگین آن، به همراه ایجاز شگفتانگیزش در بیان عالیترین مضامین تربیتی، باعث ماندگاری آن شده است. گلست چکیده کامل
چکیده
گلستان سعدی، یکی از زیباترین کتابهای نثر فارسی و در سراسر ادبیّات جهانی کمنظیر است. این کتاب ویژگیهایی دارد که در هیچ کتاب دیگر نیست. نثر ساده، روان، مسجّع و آهنگین آن، به همراه ایجاز شگفتانگیزش در بیان عالیترین مضامین تربیتی، باعث ماندگاری آن شده است. گلستان، تحوّلی عظیم در نثر فارسی ایجاد کرد؛ به گونهای که کتابهای بسیاری، پس از آن و به تقلید از آن نوشته شد. یکی از این کتابها بهارستان جامی است. جامی، بهارستان را حدود دویست سال پس از گلستان نگاشته و با وجود همۀ تلاشی که برای دوری از تقلید صرف و ایجاد سبکی جدید در نثر فارسی دارد، ناگزیر از تقلید از گلستان شده است. این پژوهش، با استفاده از روش تحلیل متن و با بهرهگیری از مطالعات کتابخانهای، دو کتاب گلستان و بهارستان را در سه حوزۀ ساختاری، زبانی و بلاغی بررسی و شباهتها و تفاوتهای این دو اثر را فرادید آورده است.
پرونده مقاله
چکیده
تذکره ها و کتب تاریخی در مورد آبادانی مقبر ةالشّعرا تا قرن دهم هجری اتّفاق نظر دارند؛ لیکن در مورد تاریخ انهدام و ویرانی آن توافقی وجود ندارد. در نیمة دوم قرن دهم هجری حافظ حسین کربلایی در روضات الجنان از نابود شدن این مقبره خبر می دهد ، در حالی که در اوایل قرن چکیده کامل
چکیده
تذکره ها و کتب تاریخی در مورد آبادانی مقبر ةالشّعرا تا قرن دهم هجری اتّفاق نظر دارند؛ لیکن در مورد تاریخ انهدام و ویرانی آن توافقی وجود ندارد. در نیمة دوم قرن دهم هجری حافظ حسین کربلایی در روضات الجنان از نابود شدن این مقبره خبر می دهد ، در حالی که در اوایل قرن یازدهم هجری، ملا حشری در روضة الاطهار از معلوم بودن مزار شاعرانی مانند خاقانی و اسدی در آن سخن به میان می آورد و منابع متأخّری مثل اولاد الاطهار و تاریخ دارالسّلطنه تبریز از آنجا به عنوان گورستانی معدوم یاد می کنند. این نوشتار به وسیلة فنّ تحلیل محتوا، از یک سو ضمن معرّفی سند و منبعی جدید، به نقد آراء موجود در مورد تاریخچة نابودی مقبر ة الشّعرا می پردازد و ثابت می کند که نوشته های مؤلّف روضة الاطهار در زمینة آبادانی مقبره در قرن یازدهم، دقیق و دارای اصالت است؛ از سوی دیگر با توجّه به این که در مورد شاعران مدفون در مقبر ة الشّعرا نیز اتفاق نظر وجود ندارد، بعد از معرّفی شاعرانی که یقیناً در آنجا به خاک سپرده شده اند؛ نشان میدهد که نیّر تبریزی در مقبر ة الشّعرا دفن نشده و مدفون بودن انوری، اثیر الدّین اخسیکتی و فلکی شروانی در این محلّ، مورد تردید است.
پرونده مقاله
چکیده
با بررسی و مرور گنجینه هزار ساله شعر و ادب فارسی به روشنی درمییابیم که شاعر یا نویسنده متأثّر از اوضاع فردی و اجتماعی خویش به یکی از انواع ادبی (ادب حماسی، تعلیمی و غنایی) ضمن بیان ارزشهای اخلاقی و اجتماعی در حقیقت نوعی آرمان خواهی را به خواننده فریاد میدهد. چکیده کامل
چکیده
با بررسی و مرور گنجینه هزار ساله شعر و ادب فارسی به روشنی درمییابیم که شاعر یا نویسنده متأثّر از اوضاع فردی و اجتماعی خویش به یکی از انواع ادبی (ادب حماسی، تعلیمی و غنایی) ضمن بیان ارزشهای اخلاقی و اجتماعی در حقیقت نوعی آرمان خواهی را به خواننده فریاد میدهد. نسیم شمال یکی از نمایندگان برجسته شعر عصر مشروطه ایران است. هر چند اشعار او از نظر ادبی، انسجام و پختگی لازم را ندارند، ولی سادگی و صمیّمت زبانی و نیز صداقت و آزادگی گوینده آنها باعث میشد، در میان مردم تأثیر قابل توجّهی داشته باشند. بنابر این تحقیق در مضامین حماسی شعر این شاعر اهمّیّت دارد و بسیار ضروری مینماید. در این پژوهش برآن هستیم جلوههای حماسه، دلاوری و مقاومت را در اشعار سیّداشرف الدّین گیلانی بررسی کنیم و با بررسی اشعارش به این نتیجه دست یافتیم که نسیم شمال نگاهش به اسطورههای ایران باستان افراطی بوده و با استفاده از داستانها و اسطورههای برجستۀ ایران باستان، مفاهیم و موضوعات جدید را همراه با احساسات عمیق وطنی، برای رسیدن به اهداف آزادی خواهانه بیان داشته است.
پرونده مقاله
چکیده
خوشی، ازجمله حالاتی است که انسان ها در پی دستیابی به آن هستند. هرکسی با توجّه به شخصیّت و نوع زندگی و باور خود آن را تعبیر می کند و به شیوة خاصّ خود برآورده می سازد. بسیاری از این باورها درباره خوشی و روش های دستیابی به آن در اثر شاعران و نویسندگان دیده می شود؛ چکیده کامل
چکیده
خوشی، ازجمله حالاتی است که انسان ها در پی دستیابی به آن هستند. هرکسی با توجّه به شخصیّت و نوع زندگی و باور خود آن را تعبیر می کند و به شیوة خاصّ خود برآورده می سازد. بسیاری از این باورها درباره خوشی و روش های دستیابی به آن در اثر شاعران و نویسندگان دیده می شود؛ هر دو نوع خوشی آفاقی و انفسی در آثار آنها دیده می شود. خوشی بیرونی مانند تفرّج و فصل بهار، مستی، ... و نوع دیگر خوشی انفسی که بیشتر در حوزة عرفان جای می گیرد. بنابراین از هر دو مؤلّفه خوشی و سرور در اشعار سعدی و حافظ وجود دارد. مهمّترین دستاورد پژوهش گواه این است که آنچه موجب آرامش و رضایت خاطر و در نهایت خوشی پایدار و حقیقی انسان است ایمان و اعتقاد به خداوند و ترک تعلّقات دنیوی و عشق و محبّت و مهمّترین عامل آن که وصال محبوب ازلی است. محصول اوضاع نامساعد سیاسی و اجتماعی قرن هفتم و هشتم است که پناه بردن به نور امید و دلخوشی عارفانه شد.
پرونده مقاله
چکیده
نظر به اینکه تفسیر قرآن یکی از مهمّترین شاخه های علوم اسلامی است و از طرف دیگر بعضاً با متون ادبی و فارسی پیوند خورده است که این امر به نوبه خود موجب غنای این متون ادبی شده است. لذا بر آن شدیم که در این مقاله، تفاسیر کشف الاسرار میبدی و المیزان طباطبایی را بصورت چکیده کامل
چکیده
نظر به اینکه تفسیر قرآن یکی از مهمّترین شاخه های علوم اسلامی است و از طرف دیگر بعضاً با متون ادبی و فارسی پیوند خورده است که این امر به نوبه خود موجب غنای این متون ادبی شده است. لذا بر آن شدیم که در این مقاله، تفاسیر کشف الاسرار میبدی و المیزان طباطبایی را بصورت تطبیقی روش شناسی کرده و سیر اجمالی در این دو تفسیر داشته باشیم و در نهایت تفاوت دیدگاه دو مفسّر و عارف ایرانی را در فهم و دریافت از متون دینی مقایسه کرده و نقاط قوّت و ضعف این دو تفسیر را شناسایی کنیم. در این مقاله جایگاه و امتیاز و بعضاً نقاط ضعف این تفاسیر مورد واکاوی قرار خواهد گرفت. آنچه که در خلال متن تفسیری کشفالاسرار دیده می شود صبغة عرفانی و تأویلات ذوقی است در حالی که المیزان صبغة علمی و فنّی داشته و عرفان مفسّر، تأثیر کمتری در نگارش وی داشته است.
پرونده مقاله
چکیدهفرهنگ و تمدّن در اشعار شاعران که یکی از درون مایههای ادبی است، از دیرباز نه تنها در ادب فارسی، بلکه در ادبیّات اکثر ملل، بازتابی گسترده داشته و به عنوان منبع و مرجعی مستند برای محقّقان و پژوهشگران تاریخ و فرهنگ و تمدّن هر ملّتی به شمار میرود. در این میان صائب تبر چکیده کامل
چکیدهفرهنگ و تمدّن در اشعار شاعران که یکی از درون مایههای ادبی است، از دیرباز نه تنها در ادب فارسی، بلکه در ادبیّات اکثر ملل، بازتابی گسترده داشته و به عنوان منبع و مرجعی مستند برای محقّقان و پژوهشگران تاریخ و فرهنگ و تمدّن هر ملّتی به شمار میرود. در این میان صائب تبریزی شاعری است که قابلیّت بررسی و پژوهشی جامع از هر نظر به ویژه جامعه شناسی و مردم شناسی، در حیطه شناخت فرهنگ دوره و به تبع آن فرهنگ و تمدّن مردم ایران در روزگار صفویّه را دارد. بازتاب فرهنگ قرآنی در دیوان صائب جایگاه ویژهای دارد و تأثّر شاعر از آیات قرآنی، تأثّری آگاهانه، همراه با برداشتی عمیق است. امّا اشعار وی از باورهای عامیانه به لحاظ ویژگی واقعگرایی سبک صائب و به تبع آن، سبک دوره، خالی نیست. باورهای عامیانهای نظیر؛ وارد شدن زنبور در خانه کسی (نشان از آمدن مهمان)، نحسی عدد سیزده، شکستن آینه، پرش چشم (اختلاج)، شومی جغد، نعل در آتش افکندن و طلسم، اعتقاد به فال و... . صائب به ارزشهای اخلاقی و اجتماعی پایبند بوده است. آنچه از اشعار وی برمیآید، این است که او شاعری صلحطلب، قانع، اهل مدارا، به دور از ضعیفکشی و تکبّر و غرور است و حفظ آبرو را لازم میشمارد و شاه زمان را از شرابخواری به سوی توبه میخواند.
پرونده مقاله
چکیده
نسخۀ خطّی معارجالخیال، تذکره‎ای منحصر به فرد است، مربوط به روزگار صفویّه. گنجینه‎ای ارزشمند از سخنان پربار و لطیف شعرایی که عواطف و اعتقادات درونی خود را با بیانی بدیع و زیبا به رشتۀ تحریر درآورده‎اند. قالب اشعار این جُنگِ دست‎نویس، رباعی است که چکیده کامل
چکیده
نسخۀ خطّی معارجالخیال، تذکره‎ای منحصر به فرد است، مربوط به روزگار صفویّه. گنجینه‎ای ارزشمند از سخنان پربار و لطیف شعرایی که عواطف و اعتقادات درونی خود را با بیانی بدیع و زیبا به رشتۀ تحریر درآورده‎اند. قالب اشعار این جُنگِ دست‎نویس، رباعی است که البتّه تعداد اندکی از آن وزن رباعی نداشته و جزء قالب رباعی به حساب نمی‎آیند. جامعِ این جنگ نفیس، میرزا محمّدصالح رضوی از رجال دوران صفوی و نوۀ شاه عبّاس اوّل است. وی در این مجموعه، رباعیّات 367 شاعر معاصر و قبل از خود را گردآوری کرده و کلّ رباعیّات را به ترتیب حروف تهجّی بر اساس تخلّص شعرا نگاشته است. مضامین گوناگونی در این نسخه مشهود است که اکثر آنها مضامین قرآنی است و نشان می‎دهد شاعران برای نمایان کردن مفاهیم مذهبی و اخلاقی مورد نظر خود از قرآن بهره‎ها گرفته‎اند. این اثر شامل موضوعاتی است از قبیل: پروردگار و الطاف بی‎کرانش نسبت به بندگان و نیز سفارش به دوری انسان از دنیاپرستی، طمع، غرور، هوای نفس، گذر عمر، توجّه به مرگ، ستایش بی‎چون و چرای حق‎تعالی و... . در این نسخۀ خطّی گاهی نیز الفاظ و ترکیبات قرآنی در پایان رباعی و یا در لابه لای مصراع‎ها برای تأکید، تفهیم و یا تکمیل آن مضمون، عیناً استفاده شده است.
پرونده مقاله
چکیده
آنچه بعنوان مکر در اصطلاحات و محاورات زبان فارسی و به نام های حیله، نیرنگ، خیانت، کَلَک، کلاه شرعی، گول زدن و... متداول و رایج گشته با اصطلاح و کاربرد آن در لسان قرآن و ادبیّات عرب کاملاً متفاوت میباشد. چه آنکه در اصطلاح عربی مکر به معنای هر گونه تدبیر و چاره ان چکیده کامل
چکیده
آنچه بعنوان مکر در اصطلاحات و محاورات زبان فارسی و به نام های حیله، نیرنگ، خیانت، کَلَک، کلاه شرعی، گول زدن و... متداول و رایج گشته با اصطلاح و کاربرد آن در لسان قرآن و ادبیّات عرب کاملاً متفاوت میباشد. چه آنکه در اصطلاح عربی مکر به معنای هر گونه تدبیر و چاره اندیشی است. و در واقع یک واژه محصور شده برای کاربرد در افعال مذموم و ناپسند نیست. چرا که مکر در کاربردهای قرآنی آن اولاً بیشتر موارد درباره خداوند متعال مطرح شده و در ثانی در خصوص آن دو نوع کاربرد بکار گرفته شده است، که یکی عبارتست از مکر در افعال خیر و این همان است که از آن بعنوان مکر ممدوح و ستایش شده نام میبریم و دیگری مکر در افعال شرّ میباشد و این همان مکر مذموم و نکوهش شده میباشد که در قرآن کریم از آن تعبیر به مکر السَّیّئ میشود. البتّه در قرآن واژگان دیگری نیز استعمال شده است که میتواند در تبیین واژة مکر تأثیرگذار باشد چرا که آنها قریب المعنی با واژة مکر هستند. این مقاله با روش توصیفی - تحلیلی سعی دارد کیفیّت استعمال واژة مکر در قرآن را مورد تحلیل قرار داده تا معانی کاربردی آن را تبیین نماید.
پرونده مقاله
چکیده
طنزپردازی در گسترۀ ادبیّات فارسی پیشینه ای دور و دراز دارد و در دوران معاصر نیز، از سوی برخی شخصیّت ها دنبال شده است. در این میان، ابوتراب جلّی در اشعار خود به طرزی هنرمندانه طنّازی کرده و از مشکلات اجتماعی سخن گفته است. همچنین، انتقادهای سیاسی، فرهنگی- اخلاقی و چکیده کامل
چکیده
طنزپردازی در گسترۀ ادبیّات فارسی پیشینه ای دور و دراز دارد و در دوران معاصر نیز، از سوی برخی شخصیّت ها دنبال شده است. در این میان، ابوتراب جلّی در اشعار خود به طرزی هنرمندانه طنّازی کرده و از مشکلات اجتماعی سخن گفته است. همچنین، انتقادهای سیاسی، فرهنگی- اخلاقی و حتّی ادبی خود را در قالب طنز عرضه داشته است. طنز جلّی با توجّه به بسامد بالای مفاهیم انسانی و اجتماعی، در شمار آثار متعّهد قرار می گیرد. به این دلیل، در مقالۀ حاضر با روش توصیفی- تحلیلی، محور طنزهای جلّی بررسی و تحلیل شده است. مهم ّترین نتایج تحقیق نشان می دهد که رویکردهای شاعر عبارت است از: نقد سیاسی، فرهنگی- اخلاقی، اجتماعی، و ادبی. شاعر با استفاده از داستان های تاریخی و دینی سعی کرده است مشکلات متعدّد مردم ایران را در زمان حکومت وقت با نگرشی انتقادی نشان دهد. این نقدها در غالب موارد تند و نیش دار به نظر می رسد.
پرونده مقاله
چکیده
ابنسینا، جامی و ابن طفیل اندلسی با تأثیر از حنین بن اسحاق - علاوه بر آثار متنوّع خود- قالب قصّه را نیز برای تبیین اندیشههای مجرّد به کار بردهاند. دو قصّه حیّ بنیقظان و سلامان و ابسال با روایتهای متفاوت سه اندیشمند، متمایز با نمونههای مشابه؛ یعنی قصّههای چکیده کامل
چکیده
ابنسینا، جامی و ابن طفیل اندلسی با تأثیر از حنین بن اسحاق - علاوه بر آثار متنوّع خود- قالب قصّه را نیز برای تبیین اندیشههای مجرّد به کار بردهاند. دو قصّه حیّ بنیقظان و سلامان و ابسال با روایتهای متفاوت سه اندیشمند، متمایز با نمونههای مشابه؛ یعنی قصّههای عامیانه است. این قالب با شیوة بیان ویژه، مورد اعتنای اهل فلسفه واقع شده تا با بهرهگیری از ساختار قصّه، جهانبینی خود را به روش رمز و نماد و استعاره بازگو نمایند. سخن اصلی جستار حاضر این است که در روایت ابنسینا و جامی، جهان عین و ابژه مورد عنایت واقع نمیشود؛ چنان که زبان روایی این دو متضمن الگوهایی است که بر پایة آن، مفاهیم ویژهای از جمله عدم التفات به جهان پیرامون، بیاعتباری جهان مادی و اهمّیّت خلوت بر جلوت آشکارتر است. این شیوه جهانیبینی مجرّد، در گذرگاه تاریخ قابل شناسایی است. در زیست بوم ایرانی- با حوادث پیچیده و روابط اجتماعی خاص- نوعی اندیشه مجرّد باز تولید میشود که در قیاسی با نمونة غربی آن یعنی روایت ابن طفیل اندلسی، تفاوتهایی به چشم میخورد. در روایت اخیر جهان عین و ابژه نمود بیشتری دارد.
پرونده مقاله