شناسایی و اولویت‌بندی شاخص‌های دخیل در پایداری زنجیره تأمین مواد غذایی

محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیست

احمدرضا قاسمی ¹ (استادیار گروه صنعت و فناوری، دانشکده مدیریت و حسابداری، پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران.)
محمدعلی رعیت پیشه ² (کارشناسی ارشد مدیریت صنعتی، پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران.)
احد حدادی ³ (کارشناسی ارشد مدیریت صنعتی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.)
سعید رعیت پیشه ⁴ (کارشناسی ارشد مدیریت صنعتی، دانشگاه هرمزگان، بندرعباس، ایران.)

تاریخ دریافت : 1393/08/27 تاریخ پذیرش : 1394/04/15 تاریخ انتشار : 1396/01/01

کلید واژه: مدیریت زنجیره تأمین, زنجیره تأمین پایدار, صنعت مواد غذایی, فرایند تحلیل شبکه‌ای,

چکیده مقاله :

زمینه و هدف: زنجیره تأمین پایدار لزوم توجه توأم به مباحث زیست‌محیطی و اجتماعی در کنار عملکرد اقتصادی در سازمان‌های شبکه‌ای را گوشزد می‌کند. زنجیره تأمین پایدار در زمره مفاهیم نوظهور در عرصه تولید و عملیات است. هدف از پژوهش حاضر شناسایی و رتبه‌بندی عوامل دخیل در زمینه زنجیره تأمین پایدار در صنایع غذایی است. روش بررسی: در گام نخست با بررسی گسترده‌ای ادبیات زنجیره تأمین پایدار، عوامل مؤثر بر زنجیره تأمین پایدار کشاورزی (مرکبات) شناسایی شد. در گام دوم اقدام به مقوله‌بندی زیر شاخص‌های شناسایی‌شده از ادبیات در قالب ابعاد زنجیره تأمین پایدار (اقتصادی، اجتماعی، زیست‌محیطی)، در بخش کشاورزی (مرکبات) گردید. در نهایت با بهره‌گیری از فن فرآیند تحلیل شبکه‌ای به ارزیابی و اولویت‌بندی شاخص‌های دخیل در زنجیره تأمین پایدار مواد غذایی مبادرت شده است. یافته‌ها: در این بخش مقایسات زوجی و وزن‌های نسبی به کمک نرم‌افزار Super Decision محاسبه گردید و پس از تشکیل سوپرماتریس وزن نهایی 9 شاخص اصلی پایداری زنجیره تامین بخش کشاورزی تعیین گردید. بحث و نتیجه‌گیری: نتایج پژوهش از این امر نشان دارد که به ترتیب شاخص‌های بهره‌وری و تمرکز بازار، مصرف آب، مصرف انرژی، بازیافت زباله، حمل‌ونقل، حجم استخدام، کیفیت استخدام و تعادل در استخدام واجد بالاترین میزان اهمیت هستند. همچنین بر طبق نظر خبرگان بعد اقتصادی(488/0) نسبت به دو بعد دیگر پایداری دارای وزن بیشتری هست. که نتایج به‌دست‌آمده لزوم توجه به بهره‌وری و بخش انرژی را در پایدارسازی زنجیره تأمین کشاورزی در کشور را نشان می‌دهد

چکیده انگلیسی:

Background and Objective: Supply chain sustainability is one of the newfound concepts in operation and production management that emphasizes on social and enviromental issues beside financial performance in network organizations. The aim of this study is to identify and prioritize the factors contributing to supply chain sustainability in food industries. To achieve these goals, in the first step, it is attempted to identify the factors affecting a sustainable agriculture supply chain (citrus fruits). Method: In this step, extensive literature review in relation to sustainable agriculture/food supply chain was identified, and the overall indicators affecting the agricultural supply chain were extracted. In the second step, the extracted factor indicators were categorized in sustainable supply chain dimensions (economic, social, and environmental) in agriculture sector (citrus fruits). In the next step, by using analytic network process technique, the weight of criteria was identified. Findings: In this section, the pairwise comparisons and relative weights were calculated by Super Decision software and after the formation of super matrixes, the final weights of 9 main indicators of supply chain sustainability in agricultural sector were determined. Conclusion: The obtained results reveal that efficiency and market focus, water consumption, energy consumption, waste recycling, transport, volume of hiring, the quality of hire, and balance in hiring are the most important criteia. According to the experts’ judgement, economic dimension (0.488) had a heavier weight compared to two ather dimensions of sustainability. This implies that it is a necessity to pay attention to the efficiency of the energy sector and sustainable agriculture supply chain in our country.

منابع و مأخذ:

1-      Geffen، Charlette A، & Rothenberg، Sandra.، 2000. Suppliers and environmental innovation: the automotive paint process. International Journal of Operations & Production Management، 20(2)، 166-186.

2-      Porter، Michael E، & Kramer، Mark R. 2002. The competitive advantage of corporate philanthropy. Harvard business review، 80(12)، 56-68.

3-      فرانسیس،چ. ا . ک. ب. فلورا و ل. د. کینگ.1377. کشاورزی معتدل در مناطق پایدار(ترجمه:ع. کوچکی و ج.خلقانی). چاپ اول. انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد

4-      یانگ،تی. و ام .پی.برتون.1377. پایداری کشاورزی: تعریف و دلالت‌های آن در سیاست تجاری کشاورزی (ترجمه:م.شکری) معاونت پژوهش‌های اقتصادی و اجتماعی،وزارت کشاورزی، تهران

5-      مطیعی لنگرودی س.ح، رضوانی ع. فرجی سبک‌بار ح.و خواجه شاه کوهی ع.1389. "تحلیل پایداری نظام‌های بهره‌برداری زراعی خانوادگی و تعاونی‌های تولید روستایی". مجله پژوهش‌‌های اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران. شماره 3: صفحه 333-323

6-      Fine B، Heasman M and Wright J.1996.Consumption in the Age of Affluence: The World of Food. London، Routledge

7-      llbery، B. and Maye، D. 2007. Marketing sustainable food production in Europe: case study evident from two Dutch labelling schemes. Tijdschrift voor Economische en Sociale Geografie، 98 (4)، 507–518.

8-      Matthews D H .2003. Environmental management systems for internal corporate environmental benchmarking. Journal، 10(2)، 95–106، doi: 10.1108/14635770310469635

9-      Craig R. Carter، P. Liane Easton،2011. Sustainable supply chain management: evolution and future directions. International Journal of Physical Distribution & Logistics Management Vol. 41 No. 1

10-  Carter Craig; Rogers Dale .2007. A framework of sustainable supply chain management: moving toward new theory. Volume 38، Issue 5،Pages 360 – 387

11-  Hagelaar G J L K، van der Vorst J G A J.2002. Environmental supply chain management: Using lifecycle assessment to structure supply chains. International Food and Agribusiness Management Review، 4، 399–412

12-  Heller M C and Keoleian G A. 2003. Assessing the sustainability of the US food system: A life cycle perspective. Agricultural Systems .76(3)، 1007–1041، doi: 10.1016/ S0308- 521X(02)00027

13-  Pretty J N، Ball A S، Lang T and Morison J I L. 2005.Farm costs and food miles: An assessment of the full cost of the UK weekly food basket. Food Policy، 30(6)، 1–19، doi: 10.1016/j.foodpol.2005.02.001

14-  AEA Technology Environment .2005. The Validity of Food Miles as an Indicator of Sustainable Development. http://statistics.defra.gov.uk/esg/reports/foodmiles/default. Asp (accessed 9 November 2006).

15-  Carlsson-Kanayama A، Ekstrom M P and Shanahan H .2003.Food and life cycle energy inputs: Consequences of diet and ways to increase efficiency. Ecological Economics، 44(2/3)، 293–307، doi: 10.1016/S0921-8009(02)00261-6.

16-  Faist M، Kytzia S، Baccini P .2001. The impact of household food consumption on resource and energy management. International Journal of Environment and Pollution، 15(2)، 183–99، doi: 10.1504/IJEP.000595

17-  Kytzia S، Faist M and Baccini P.2004. Economically extended—MFA: A material flow approach for a better understanding of food production chain. Journal of Cleaner Production، 12 (8–10)، 877–889، doi:10.1016/ j. jclepro.2004.02.004

18-  Gerbens-Leenes P W، Nonhebel S، and Ivens W P M F .2002.A method to determine land requirements relating to food consumption patterns. Agriculture، Ecosystems and Environment، 90(1)، 47–58، doi: 10.1016/S0167-8809(01)00169-4

19-  Linstead O and Ekins P. 2001. Mass Balance UK: Mapping UK Resource and Material Flows.

20-  http://www. massbalance.org

21-  Organisation of Economic Cooperation and Development (OECD) 2001. Environmental Indicators for Agriculture. Volume 3: Methods and Results، Paris، OECD، http://www. Oecd.org/dataoecd/0/9/1916629.

22-  McNeeley J A and Scherr S L. 2003. Ecoagriculture: Strategies to Feed the World and Save Biodiversity. London، Covelo Island Press.

23-  Green K and Foster C. 2005. Give peas a chance: Transformations in food consumption and production systems. Technological Forecasting and Social Change، 72(6)، 663–679، doi: 10.1016/j.techfore.2004.12.005

24-  Heller M C and Keoleian G A. 2003. Assessing the sustainability of the US food system: A life cycle perspective. Agricultural Systems، 76(3)، 1007–1041، doi: 10.1016/ S0308-521X(02)00027-6

25-  Wirsenius، S. 2003.The biomass metabolism of the food system: A model-based survey of the global and regional turnover of food biomass. Journal of Industrial Ecology، 7(1)، pp. 47–80.

26-  Marsden، T.، Banks، J. & Bristow، G. 2000. Food supply chain approaches: Exploring their role in rural development. Sociologia Ruralis، 40(4)، 424–438

27-  Wever R، Boks C، Marinelli T and Stevels A .2007. Increasing the benefits of productlevel benchmarking for strategic eco-efficient decision making. Benchmarking: An International Journal، 14(6)، 711–727، doi: 10.1108/14635770710834509

28-  Yakovleva N and Flynn A .2004.Innovation and Sustainability in the Food System: A Case of Chicken Production and Consumption in the UK. Journal of Environmental Policy and Planning، 6(3/4)، 227–250، doi: 10.1080/1523908042000344096

29-  Zailani، S.، Jeyaraman، K.، Vengadasan، G.، Premkumar، R. 2012. Sustainable supply chain management in Malaysia: a survey. Int. J. Prod. Econ.، Vol. 140، pp. 330-340.

30-  Jens H and Evelyn Meier. 2005. Controlling the sustainability of food supply chains. Supply Chain Management: An International Journal، Vol. 10 Iss 1 pp. 7 – 10

31-  Jack G.A.J. van der Vorst ، Seth-Oscar Tromp & Durk-Jouke van der Zee .2009.Simulation modelling for food supply chain redesign; integrated decision making on product quality. International Journal of Production Research، 47:23، 6611-6631

32-  AZAPAGIC and S. PERDAN.2000. INDICATORS OF SUSTAINABLE DEVELOPMENT FOR INDUSTRY:A General Framework. Institution of Chemical Engineers Trans IChemE، Vol 78، Part B.

33-  Natalia Y ، Joseph S & Thomas S .2012. Sustainable benchmarking of supply chains: the case of the food industry. International Journal of Production Research، 50:5، 1297-1317، DOI:10.1080/00207543.2011.571926

34-  J. Quariguasi Frota Neto، J.M. Bloemhof Ruwaard.2008.Designing and evaluating sustainable logistics networks. Int. J. Production Economics 111 (2008) 195–208

35-  Hutchins، John W. Sutherland. Margot J.2008. An exploration of measures of social sustainability and their application to supply chain decisions. Journal of Cleaner Production

36-  سرمد، زهره، بازرگان، عبّاس، و حجازی، الهه. (1387). "روش های تحقیق در علوم رفتاری". تهران: نشر آگاه.

37-  خاکی، غلام رضا. (1382). "روش تحقیق در مدیریت". تهران: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی

38-  حافظ نیا، علی رضا. (1386). "مقدّمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی". تهران: انتشارات سمت

39-  Colson G، Bruyn CD. (1989). "Models and methods in multiple objectives decision making". Math. Comput. Modelling، 12،1201–1211.

40-  محمدمرادی، اصغر، و اخترکاوان، مهدی. (1388). " روش شناسی مدل های تحلیل تصمیم گیری چند معیاره ". نشریه معماری و شهرسازی آرمان شهر، 2، 125-113.

41-  Korhonen، P.، Moskowitz، H.، and Wallenius، J. (1992). "Multiple Criteria Decision Support – A Review" European Journal of Operational Research 63، 361-375.

42-  سلطانی صحّت، لیلی، یوسفی نژاد عطاری، مهدی، و نیشابوری جامی، انسیه. (1391). "انتخاب بهترین استراتژی از جدول SWOT با استفاده از الگوریتم تلفیقی ANP-DEMATEL در محیط فازی". هشتمین کنفرانس بین المللی مهندسی صنایع. تهران، انجمن مهندسی صنایع ایران، دانشگاه صنعتی امیر کبیر

43-  Yang، Jiann Liang، Tzeng، Gwo-Hshiung. 2011. An integrated MCDM technique combined with DEMATEL for a novel cluster-weighted with ANP method. Expert Systems with Applications، 38، 1417-1424.