ارزیابی و پهنه بندی ریسک سیلاب سکونتگاه های انسانی در راستای توسعه پایدار با بهره گیری از Fuzzy AHP در محیط GIS و مدل DPSIR (مطالعه موردی : منطقه آبعلی)
محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیستمرتضی قبادی 1 , معصومه احمدی پری 2 , اسماعیل صالحی 3
1 - (مسوول مکاتبات): استادیار گروه محیط زیست، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه لرستان، ایران.
2 - دانشجوی دکتری برنامه ریزی محیط زیست، دانشکده محیط زیست، دانشگاه تهران، ایران.
3 - دانشیار گروه برنامه ریزی محیط زیست، دانشکده محیط زیست، دانشگاه تهران، ایران.
کلید واژه:
چکیده مقاله :
زمینه و هدف: ارزیابی و پهنه بندی ریسک سیلاب در سکونتگاه های انسانی به دلیل توسعه آن ها در حاشیه رودخانه ها، بستر و حواشی دشت های سیلابی بدون شناخت و توجه به شرایط هیدرولوژیکی و دینامیکی رودخانه ها و قسمت های بالا دست حوضه که موجب افزایش خطر سیلاب و خسارات جانی، مالی و زیربنایی می شود، امری ضروری و مهم در راستای توسعه پایدار سکونتگاه های انسانی می باشد. هدف از تحقیق حاضر شناسایی علل سیلاب و پیش بینی دامنه خسارات ناشی از آن در محدوده منطقه آبعلی است. روش بررسی: به منظور تحلیل عوامل تاثیر گذار بر سیلاب منطقه از مدل مفهومی DPSIR استفاده شده است. در تحلیل آسیب پذیری منطقه در برابر خطر سیلاب به روش DPSIR ، عوامل اجتماعی ، اقتصادی ، کالبدی و زیست محیطی به عنوان نیرو محرکه ها مورد بررسی قرار می گیرد و سپس با نقشه سازی نیرو محرکه ها و پهنه بندی منطقه ، سطح ریسک سیلاب منطقه تعیین می گردد. بدین منظور از روش Fuzzy AHP برای محاسبه وزن لایه ها و برای اجرای آن از برنامه نویسی در نرم افزار Matlab بهره گرفته شد و در نهایت براساس وزن های مستخرج از روش Fuzzy AHP، در محیط GIS پهنه بندی ریسک انجام گرفت. یافته ها: نتایج نشان می دهد از مجموع کل مساحت منطقه مطالعاتی، حدود 1788 هکتار ریسک خیلی بالا، 5098 هکتار ریسک بالا، 75/6190 هکتار ریسک متوسط و 75/3038 هکتار ریسک پایین سیلاب دارند. نتیجه گیری: : نتایج حاصل از تلفیق مدل های سیستم های پشتیبانی تصمیم گیری و سیستم اطلاعات جغرافیایی در تایید مطالعات پیشین، حاکی از کارایی بالای آن ها در تعیین مناطق با ریسک بالای سیلاب می باشد و ضرورت دارد در فرایند برنامه ریزی و آمایش به ویژه ارزیابی خطر این سطوح پهنه بندی شده مدنظر قرار گرفته شود.
Background and Objective: Flood risk assessment and zoning in human settlements is an important activity in line with sustainable development of human settlements. The reason is that these settlements are developed alongside the rivers, and bed and margins of torrential plains ignoring the hydrological and dynamical conditions of rivers and upstraem river basins that can increase flood risk and life, financial, and sub-structural damages. This study aims to identify the flood reasons and predict the range of subsequent damages within Abali area. Method: The conceptual model of DPSIR has been used to analyze the elements effective on the flood in the area. In DPSIR analysis of the area for its vulnerability against flood risk, societal, economic, spatial and environmental factors are considered asdriving forces. Then, the flood risk levele in the study area is determined by making plots for the driving forces and zoning the area. For this reason, Fuzzy AHP was used for calculation of layers weight and programming in MATLAB software was done to run it. Finally, risk zoning was carried out based on the weights extracted by Fuzzy AHP method in GIS environment. Results: The results show that from the total area of the case study, about 1788 hectare has a very high risk, 5098 hectare has a high risk, 6190.75 hectare has an average risk, and 3038.75 hectare has a low risk of flood. Conclusion: The results from integration of Decision Support Systems (DSS) models and GIS, as approved in previuos studies, indicate their high efficiency in identifying the areas with high flood risk. Therefore, it is essential to consider the zoning layers in planinig proceses, particularly rsik assessment.
