اثر آبگریزی لایه سطحی خاک بر میزان تبخیر از سه خاک با بافت متفاوت

محورهای موضوعی : مدیریت آب در مزرعه با هدف بهبود شاخص های مدیریتی آبیاری

شهرام شاه محمدی کلالق ¹ , حسین بیرامی ²

1 - دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز
2 - مرکز ملی تحقیقات شوری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، یزد

تاریخ دریافت : 1395/09/23 تاریخ پذیرش : 1396/03/03 تاریخ انتشار : 1396/10/01

کلید واژه: آبگریزی خاک, اسید استئاریک, تبخیر سطحی, آبیاری,

چکیده مقاله :

کاهش تلفات آبیاری در اثر تبخیر سطحی با استفاده از آبگریزی در خاک سطحی می تواند کمک قابل توجهی در حفظ آب در شرایط کنونی که کشورمان دچار کمبود آب است، داشته باشد. در پژوهش حاضر، اثر ایجاد لایه آبگریز در خاک سطحی به صورت لایه مالچ ضد تبخیر در سه خاک لوم شنی، لوم و لوم رسی مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور، خاک ها به صورت مصنوعی در چهار غلظت متفاوت و به روش زمان نفوذ قطره آب برای حصول چهار درجه مختلف آبگریزی با اسید استئاریک آبگریز شدند و اثر آن به‌صورت لایه سه سانتی متری آبگریز سطحی بر میزان تبخیر از لایسیمترهای کوچک (با ارتفاع و قطر 30 سانتی متر) استقرار یافته در خاک بررسی گردید. آزمایش ها در مزرعه ای در اطراف شهرستان مرند (با مختصات جغرافیایی شمالی و شرقی) در تابستان 1395 انجام گرفت. آزمایش ها در قالب طرح آماری کاملاً تصادفی با پنج تیمار درجه آبگریزی و در سه تکرار اجرا شد که پس از تجزیه و تحلیل آن توسط نرم‌افزار SPSS و با آزمون دانکن (سطح احتمال 5 درصد)، مقایسۀ میانگین بین میزان تبخیر در درجه های آبگریزی مختلف برای هر سه خاک انجام شد. نتایج نشان دهنده کاهش معنی دار مقدار تبخیر در هر سه خاک دارای لایه سطحی آبگریز بود. همچنین افزایش درجه آبگریزی باعث کاهش بیش‌تر تبخیر سطحی گردید. بیش‌ترین میزان کاهش تبخیر با افزایش درجه آبگریزی نسبت به تیمار شاهد (با درجه آبگریزی صفر) در خاک های لوم شنی، لوم و لوم رسی به ترتیب 3/78، 2/42 و 1/30 درصد بود.

چکیده انگلیسی:

Reducing irrigation losses due to surface evaporation by using water repellent soil surface can help in maintaining water in the current situation that our country is suffering from water deficit. In this research, the effect of creating a water-repellent layer on the soil surface in the form of anti-evaporation mulch layer was evaluated on three soil textures (sandy loam, loam and clay loam). For this purpose, soils artificially hydrophobized by Stearic acid at four different concentrations and water drop penetration time method to obtain four different degrees of water repellency. And its effect on the rate of surface evaporation from the small lysimeters (with height and diameter 30 cm) located at the ground was investigated in the form of water-repellent layer with three-centimeter thickness. All experiments were conducted at a field in Marand area (latitude: 38° 25' 16.87'' N and longitude: 45° 47' 30.30'' E) in summer 2016. The experiments were performed in a completely randomized design with five treatments degree of water repellency and three replications. After analysis by SPSS and Duncan test (5% level), the average comparison carried out between evaporation in the different water repellency degrees for three soils. The results showed that the surface the water-repellent layer significantly decreased the amount of evaporation in the mentioned three soils. Also, the surface evaporation reduction rate was increased with increasing the water repellency degree. The maximum reduction of evaporation with increasing in the water repellency degree compared to the control treatment (zero degrees of water repellency) was 78.3 %, 42.2 % and 30.1 % in the sandy loam, loam and clay loam soil, respectively.