ارائه مدل مفهومی مؤلفه های بی انگیزگی تحصیلی: یک مطالعه سنتز پژوهی
محورهای موضوعی : سنتزپژوهی
سعید رومانی
1
,
زینب ابراهیمی
2
,
راضیه جلیلی
3
,
افسانه صلاحی
4
1 - گروه علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران
2 - گروه علوم تربیتی، واحد خرمآباد، دانشگاه آزاد اسلامی، خرم آباد، ایران
3 - گروه علوم تربیتی، واحد خرمآباد، دانشگاه آزاد اسلامی، خرم آباد، ایران
4 - گروه برنامهریزی آموزشی، واحد خرمآباد، دانشگاه آزاد اسلامی، خرم آباد، ایران
کلید واژه: بی‌انگیزگی تحصیلی, سنتزپژوهی, عوامل فردی- آموزشی, عوامل خانوادگی- اجتماعی ,
چکیده مقاله :
هدف این پژوهش ارائه مدل مفهومی بی‌انگیزگی تحصیلی بود. این پژوهش با روش کیفی سنتزپژوهی انجام گرفت. جامعه آماری، شامل کلیه متون پژوهشی داخلی و خارجی در دسترس، مراجع مرتبط و اسناد بالا دستی نظام آموزش و پرورش جمهوری اسلامی بود. با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند 17 سند که به صورت مرتبط به حوزه بی‌انگیزگی تحصیلی پرداخته بودند، انتخاب گردید. ابزار گردآوری داده‌ها در این پژوهش چک لیست بود که روایی صوری و محتوایی آن مورد تأیید 3 نفر از متخصصان علوم تربیتی قرار گرفت. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از تکنیک تحلیل مضون استفاده شد. براساس یافته‌های پژوهش، 55 ویژگی در چهار مضمون اصلی و 18 مضمون فرعی با عناوین: مضمون عوامل فردی با شش مضمون فرعی (خودتنظیمی، تجربه هیجانات در مدرسه، اضطراب و وسواس فکری، عدم آگاهی، نداشتن هدف)، مضمون عوامل خانوادگی با پنج مضمون فرعی (خانواده از هم گسیخته، سبک فرزندپروری، پایگاه اقتصادی اجتماعی، تعارض رفتاری، نشاط و انگیزه)، مضمون عوامل آموزشی با پنج مضمون فرعی (معلم اثربخش، روش تدریس نوین، جایگاه مشاور، زیرساخت آموزشی، محتوای درسی)، بعد مهارت مدیریتی با دو مؤلفه (مدیریت کلاس، سازماندهی کلاس) و مضمون عوامل اجتماعی با دو مضمون فرعی (رسانه‌های اجتماعی، ارتباطات اجتماعی) تلخیص و دسته بندی شدند. بر پایه مضامین شناسایی شده، مدل مفهومی بی‌انگیزگی تحصیلی ارائه و اصول آن نیز پیشنهاد شد. نتیجه اینکه انگیزه تحصیلی به مجموعه عوامل و تعاملات پیچیده بین آنها بستگی دارد عوامل زیادی به صورت زنجیروار بر از بین بردن انگیزه و ایجاد بی‌انگیزگی تحصیلی مؤثر است، که می توان به عوامل فردی، اجتماعی، خانوادگی و آموزشی اشاره کرد.
The aim of this study was to provide a conceptual model of academic demotivation. This research was conducted with a qualitative method based on the synthesis. The statistical society included all available internal and external theoretical and research texts, relevant references and high-level documents of the education system of the of Iran. Using the purposeful sampling method, 17 documents that specifically the field of academic demotivation were selected. The tool of data collection in this research was a checklist whose face validity and content validity were approved by 3 academic experts. Based on the findings of the research, 55 characteristics in 4 dimensions and 18 components with titles: the dimension of individual factors with 6 components (self-regulation, experience of emotions in school, anxiety and obsession, lack of awareness, lack of purpose), the dimension of family factors with 5 components (family from disorganized, parenting style, socio-economic base, behavioral conflict, vitality and motivation), the dimension of educational factors with 5 components (effective teacher, new teaching method, consultant position, educational infrastructure, curriculum content), the dimension of managerial skills They were summarized and categorized with 2 components (class management, class organization) and the dimension of social factors with 2 components (social media, social communication). Based on the identified dimensions, a conceptual model of academic demotivation was presented and its principles were also proposed. Result showed many factors are effective in chaining to destroy motivation and create lack of academic motivation, among which individual, social, family and educational factors can be mentioned.
بلوچ لاشاری، صغرا، رستمی، فاطمه و بلوچ لاشاری، سمیه و ناروئی، مهرناز. (1402). اثرات بی انگیزگی تحصیلی در دانش آموزان. پانزدهمین کنفرانس ملی حقوق، علوم اجتماعی و انسانی، روانشناسی و مشاوره، شیروان.
پوررضا، علی، حسینی، فاطمه و کریم زاده، سعید. (1402). بررسی بی انگیزگی تحصیلی دانش آموزان با ارائه راهکارهای مؤثر. اولین کنفرانس بین المللی پژوهش های مدیریت، تعلیم و تربیت در آموزش و پرورش، تهران. قابل دسترسی از https://civilica.com/doc/1999986
حقدوست، هیلدا. (1398). تعیین عوامل مؤثر بر دلزدگی تحصیلی دانش‌آموزان دبیرستانی از دیدگاه معلمان، متخصصان و دانش‌آموزان. سلامت روان کودک، 6(3)، 255-242.
دستیارحقیقی، افسانه و ملکپور افشار، عزت الله. (1401). بررسی علل بی انگیزگی دانش آموزان دبیرستان به درس خواندن. هفتمین کنفرانس ملی رویکردهای نوین در آموزش و پژوهش، محمودآباد.
رشیدپور، فاطمه، شکری، امید، فتح‌آبادی، جلیل و پورشهریار، حسین. (1399). تجربه زیسته دانش‌آموزان از پدیده بی‌انگیزگی تحصیلی: یک مطالعه پدیدارشناختی. روانشناسی تربیتی، 6(16)، 198-234.
رشیدیپور، فاطمه، شکری، امید، فتح آبادی، جلیل و پورشهریار، حسین. (1399). تجربه زیسته دانش‌آموزان از پدیده بی‌انگیزگی تحصیلی: یک مطالعه پدیدارشناختی. روان شناسی تربیتی، 16(56)، 236-197.
رومانی، سعید، عالی پور، کبری و فرخی، صدیقه. (1398).شناسایی عوامل بی‌انگیزگی تحصیلی دانشجو معلمان دانشگاه فرهنگیان: رویکرد پدیدارشناسی. روان شناسی تربیتی، 15(54)، 179-206.
زینلی، شیوا، پیشقدم، رضا و حسینی فاطمی، آذر. (1395). تشخیص عوامل مؤثر بر انگیزه و بی‌انگیزگی دانشجویان رشته زبان انگلیسی در ایران و پیشنهاد مدل انگیزه/ بی‌انگیزگی در یادگیری زبان انگلیسی. رساله دکترا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی مشهد.
سعیدی‌پناه اردکانی، علی، اخوت، علی‌محمد و منصوری، سیروس. (۱۳۹۸). شناسایی و رتبهبندی عوامل مؤثر بر بی‌انگیزگی هنر جویان هنرستانهای کار دانش استان یزد. پایاننامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردکان، گروه علوم تربیتی.
صادقی، درنا، خدارحمی، سمیه و مؤمنی، حسن. (1398). بی‌انگیزگی تحصیلی دانش‌آموزان پسر دوره متوسطه اول نواحی روستایی: یک مطالعه داده بنیاد. نوآوری‌های آموزشی، 18(71)، 127-148.
قاسم زاده، داود و حسینی صدر، صمد. (1401). مطالعه علل و زمینه بی‌انگیزگی تحصیلی دانشجو معلمان علوم پایه با رویکرد کیفی. پژوهش در آموزش علوم تجربی، 1(4)،27-43.
قاسمزاده، داود و حسینی صدر، صمد. (1402). مطالعه کیفی فرآیند بی‌انگیزگی تحصیلی با استفاده از شیوه نظریه داده بنیاد (مورد مطالعه: دانشجومعلمان علوم پایه). پژوهش در آموزش شیمی، 4(3)، 51-42.
محمدی، سید تقی، کاظمی، نواب و رسول‌زاده، وحید. (1398). تحلیل ادراک و تجربه زیسته معلمان ابتدایی شهرستان طارم از دلایل بی‌انگیزگی تحصیلی دانش‌آموزان در درس ریاضی؛ مطالعه به روش پدیدار شناسی. پیشرفتهای نوین در زوانشناسی و علوم تربیتی و آموزش و پرورش،2(11).
مقیمی، سیدمحمد، خنیفر، حسین، زروندی، نفیسه، جوکار، احمد، بیان معمار، سیداحمد و فرجی ارمکی، اکبر. (1389). مطالعه و بررسی رابطه بین عوامل آموزشی و افت تحصیلی در میان دانش آموزان پسر آموزشگاه های راهنمایی. مدیریت و برنامه ریزی در نظام های آموزشی، 3(4)، 144-160.
مولوی، پرویز، رستمی، خلیل، فدایی نائینی، علیرضا، محمدنیا، حسین و رسول‌زاده، بهزاد. (1386). بررسي عوامل مؤثر در كاهش انگيزه تحصيلي دانشجويان دانشگاه علوم پزشكي اردبيل. سازمان نظام پزشکی جهموری اسلامی ایران، 25(1).
نوری، توران، وکیلی، کلثوم و محمدی، هاجر. (1402). بررسی علل مختلف بی انگیزگی دانش آموزان و راه های رفع آن. دوازدهمین کنفرانس ملی پژوهش های نوین در تعلیم و تربیت، روانشناسی، فقه و حقوق و علوم اجتماعی.
نوشادی، زینب، درخشان، حسن، توکلی یگانه، سهیلا و مصطفیپور، نادر. (۱۴۰۲). بررسی عوامل مؤثر در بی‌انگیزگی دانش¬آموزان در درس ریاضی. پژوهشهای معاصر در علوم و پژوهشها، 5(48)، 46-60.
هاشمی، امین، مطهری نیا، الهام و مطهری نیا، گلناز. (1402). مروری بر بی انگیزگی تحصیلی و عوامل موثر بر آن. دومین کنفرانس ملی تازه های روانشناسی تکاملی و تربیتی.
Al Husaini, Y. N. S., & Shukor, N. S. A. (2022). Factors affecting students’ academic performance: A review. Res Militaris, 12(6), 284-294.
Al Shannag, Q. M., Tairab, H. H., Dodeen, H., & Abdel-Fattah, F. (2013). Linking teachers’ quality and student performance in the kingdom of saudi arabia and singapore: The impact of teachers’ background variableson student performance. Journal of Baltic Science Education, 12(5), 652-665..
Chalmers, I., Hedges, L. V., & Cooper, H. (2002). A brief history of research synthesis. Evaluation & the Health Professions, 25(1), 12-37.
Chowdhury, S., & Halder, S. (2019). Motivational facilitators and barriers of adaptive academic help-seeking: A systematic review. Indian Journal of Health and Well-being, 12, 324-333.
Conesa, P. J., Onandia-Hinchado, I., Dunabeitia, J. A., & Moreno, M. Á. (2022). Basic psychological needs in the classroom: A literature review in elementary and middle school students. Learning and Motivation, 79, 101819.
Dewey, J. (1938). Experience and education. New York, NY: Macmillan.
Do Amaral, C. C., Romani-Dias, M., & Walchhutter, S. (2022). International Brazilian students: Motivators, barriers, and facilitators in higher education. SAGE Open, 1: 2158-2440.
Eisner, E. W. (2002). The arts and the creation of mind. New Haven, CT: Yale University Press.
Feng, Z., & Xiao, H. (2024). The impact of students' lack of learning motivation and teachers' teaching methods on innovation resistance in the context of big data. Learning and Motivation, 87, 102020.
Fernandez-Rio, J. (2017). Impact of a sustained Cooperative Learning intervention on student motivation. Physical Education and Sport Pedagogy, 22(1), 89-105.
Hamoud, A., Hashim, A. S., & Awadh, W. A. (2018). Predicting student performance in higher educationinstitutions using decision tree analysis. International Journal of Interactive Multimedia and Artificial Intelligence, 5, 26-31.
Howard JL, Chong JX, Bureau JS. 2020. The tripartite model of intrinsic motivation in education: A 30 year retrospective and meta-analysis. J.Pers, 88, 1268-1285.
Islam, F., Krishna, A., Kumar, D., & Kumari, S. (2025). Factors Influencing Academic Performance: An Empirical Study Using Predictive Analytics. Multidisciplinar (Montevideo), 3:51.
Mauliya, l., Relianisa, R. Z., &Rokhyati, U. (2020). Lack of motivation factors creating poor academic performance in the context of graduate English department students linguistic. Journal of Linguistic and Language Teaching, 6(2), 73-85.
Nishimura, T., & Komura, K. (2023). How to facilitate intrinsic aspirations: An intervention through self-determination theory perspectives. Learning and Motivation, 82, 101885.
Othman, W., Makrakis, V., Kostoulas-Makrakis, N., Hamidon, Z., Keat, O. C., Abdullah, M. L.,... Mat H. (2024). Predictors of Motivation and Barriers to ICT-Enabling Education for Sustainability. Sustainability, 2, 749- 789.
Saltürk A. (2021). A qualitative analysis on students’ perception on the concept of academic achievement and the barriers. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1, 49-67.
Sandelowski, M., & Barroso, J. (2006). Handbook for synthesizing qualitative research. Springer publishing company.
Schlotfeldt, D. (2018). Combating student apathy: Helping teachers create autonomy-supportive classrooms that foster motivation and higher achievement. School of Education and Leadership Student Capstone Projects. 207. Retrievd from https://digitalcommons.hamline.edu/hse_cp/207
Steinmayr, R., Weidinger, A. F., Schwinger, M., & Spinath, B. (2019). The importance of students’ motivation for their academic performance–replicating and extending previous findings. Frontiers in Psychology, 10, 1730. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2019.01730
Suhaini, M., Ahmad, A., & Harith, S. H. (2020). Factors influencing student achievement: A systematic review. International Journal of Psychosocial Rehabilitation, 24(5), 550-560. https://doi.org/10.37200/IJPR/V24I5/PR201 720
Wang, L., & Chen, C. J. (2025). Factors affecting student academic performance: A systematic review. International Journal on Studies in Education (IJonSE), 7(1), 1-47. https://doi.org/10.46328/ijonse.276
Yusof, R., Harith, N. H. M., Lokman, A., Abd Batau, M. F., Zain, Z. M., & Rahmat, N. H. (2023). A study of perception on students’ motivation, burnout and reasons for dropout. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 13(7), 403-432.
