بررسی و تحلیل روند مهاجرت و عوامل مؤثر بر آن در شهرستان هریس

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای

موسی واعظی ¹ (جهاد دانشگاهی)
اکبر رحیمی ² (گروه مهندسی فضای سبز، دانشگاه تبریز)
مائده باکویی ³ (دانشگاه تبریز)

تاریخ دریافت : 1397/03/13 تاریخ پذیرش : 1398/04/12 تاریخ انتشار : 1398/04/01

کلید واژه: تحلیل عاملی, مهاجرت, عوامل مهاجرت, شهرستان هریس,

چکیده مقاله :

در کشورهای در حال توسعه و از جمله ایران، مهاجرت از روستا و شهرهای کوچک به شهرهای بزرگ در زمره مهم­ترین مسایل اجتماعی و اقتصادی قرار دارد. در شهرستان هریس نیز میزان این مهاجرت­ها در سالیان اخیر افزایش قابل توجهی داشته است و در همین راستا تحقیق حاضر به بررسی و تحلیل وضعیت مهاجرت و عوامل مؤثر بر آن در شهرستان هریس پرداخته است. روش پژوهش تحلیلی- توصیفی است و برای بررسی و تحلیل موضوع از اطلاعات میزان مهاجرت در سرشماری­های عمومی و اطلاعات خانه­های بهداشت و مراکز بهداشتی- درمانی بهره گرفته شده است. هم­چنین برای ارزیابی وضعیت و عوامل اصلی مهاجرت از روش‌های کمی، تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شده است. نتایج ارزیابی حاکی از این است که شهرستان هریس مهاجرفرستی شدیدی را در بین شهرستان­های استان داشته است. به گونه­ای که خالص مهاجرتی این شهرستان در دو دهه­ گذشته از 6012- نفر در دوره‌ی 10 ساله 1375 تا  1385، به حدود 1236-  نفر در دوره‌ی 5 ساله 1385 تا 1390 و 3589-  نفر از 1390 تا 1394 رسیده است. نتایج حاصل از تحلیل عاملی نشان‌دهنده این است که عامل اقتصادی با مقدار ویژه 51/4 به تنهایی قادر است 64/28٪ واریانس را تبیین و بیشترین تأثیر را در مهاجرت از این شهرستان داشته است و بعد از آن به ترتیب عامل فرهنگی- اجتماعی، عامل طبیعی و زیست‌محیطی و اداری و خدماتی بیشترین تأثیر را داشته است. با توجه با آمار و ارقام، میزان مهاجرت­ها به مرور زمان بیشتر شده که در صورت عدم برنامه­‌ریزی مناسب باعث مشکلات زیادی در سطح شهرستان و شهرهای مقصد خواهد شد.

چکیده انگلیسی:

In developing countries like Iran, migration from village and small cities to big towns, is one of the most important social and economic problems. In Heris township measure of migrations extremely increased in last years. For this reason, this article is done for checking and analysis of situations of migration and efficient factors on this. This paper, method of research is analytical-descriptive, and it used for checking and analysis of issue from information of measure of migration in the public census and information of health homes and center of health care. Also, it used for assessment of situation and important factor of migration from quantitative methods and exploratory factor analysis. Results of assessment show that Heris Township had the most migrate among of provincial cities. So that, migration of genuine of this city is arrived from -6012 people in period of 10 years 1375-1385, almost -1236 people in period of 5 years 1385-1390, finally -3589 people from 1390-1394 in past two decades. Results of factor analysis show that economic factor with special amount 4.51, can determine alone 28.64 percent of variance and had the most effect in migration from this township. So on, this factors including cultural-social, natural, environmental, official and finally services have had the most effect. According to statistics and digits, measure of migration has increased during the time that without suitable planning will cause many problems on the township and destination cities.

منابع و مأخذ:

1. اعتماد، گیتی (1388): شهرنشینی در ایران،  چاپ هفتم، تهران، انتشارات آگاه.


2. بیگ محمدی، حسن و  مجتبی حاتمی (1389): «تحلیل جغرافیایی روند مهاجرت در استان آذربایجان شرقی 85-1365»، فصل­نامه­ی جغرافیایی آمایش محیط، شماره 10، ملایر، صص24-42.


3. پاپلی­یزدی، محمدحسین و حسین رجبی­سناجردی (1392): نظریه­های شهر و پیرامون، چاپ اول، تهران، انتشارات سمت.


4. پارساپژوه، سپیده (1381): «نگرشی از درون به پدیده حاشیه نشینی، مطالعه موردی: اسلام آباد کرج»، فصلنامه­ی رفاه اجتماعی، تهران، صص 197-161.


5. تودارو، مایکل (1370): مهاجرت­های داخلی در کشورهای در حال توسعه، ترجمه مصطفی سرمدی و پروین رئیسی فرد، تهران، مؤسسه­ی کار و تأمین اجتماعی.


6. جلالیان، حمید و بهروز محمدی یگانه (1386): «تحلیل عوامل جغرافیایی مؤثر در مهاجرت­های روستایی شهرستان زنجان از سال 1355 تا 1375»، فصلنامه­ی پژوهش­های جغرافیایی، شماره 61، تهران، صص 89-99.


7. جوان، جعفر (1390): جغرافیای جمعیت ایران، انتشارات جهاد دانشگاهی دانشگاه مشهد.


8. ربانی، رسول، عریضی، فروغ السادات، وارثی، حمیدرضا و محمدرضا حسینی (1385): «بررسی عوامل مؤثر بر شکل­گیری مسأله حاشیه نشینی و پیامدهای اجتماعی آن در شهر اهواز»، مجله­ی جغرافیا و توسعه، زاهدان، صص114-89.


9. زنجانی، حبیب­اله (1394): مهاجرت، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها (سمت).


10. صفایی­پور، مسعود (1386): «نقش واگذاری زمین در مهاجرت­های درون­شهری اهواز»، مجموعه­ی مقالات دومین همایش سراسری جغرافیا و قرن 21، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد، صص 152-175.


11. طیبی­نیا، مهری­السادات (1388): «پیامدهای مهاجرت برای خانوارهای مهاجر به شهر تهران»، مطالعات و پژوهش­های شهری منطقه­ای، سال اول، صص143-164.


12. قاسمی‌اردهایی، علی (1385): «بررسی علل مهاجرت روستائیان به شهرها در ایران»، فصلنامه­ی روستا و توسعه، سال 9، شماره 10، تهران، صص50-62.


13. قاسمی‌اردهایی، علی، رستمی، نیر و محمد شیری (1393): «عوامل مؤثر بر گرایش به مهاجرت به شهر در جوانان روستایی شهرستان اهر»، فصلنامه­ی فضای جغرافیایی، سال شانزدهم، شماره 53، اهر، صص 192-173.


14. مرکز آمار ایران (1393): مهاجرت­های داخلی کشور در سطح شهرستان بر اساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن.


15. مرکز آمار ایران (1395): چکیده نتایج جمعیتی سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1395 در استان آذربایجان­شرقی.


16. مرکز بهداشت و درمان شهرستان هریس (1395): اطلاعات جمعیتی روستاهای شهرستان هریس.


17. نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن استان آذربایجان­شرقی، (1345، 1365، 1375): سازمان برنامه و بودجه، مرکز آمار ایران.


18. نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن کل کشور، (1385)، مرکز آمار ایران.


19. نصیری، اسماعیل (1390): «تحلیلی بر دلایل مهاجر فرستی شهرهای کوچک، مطالعه موردی شهر قیدار»، فصلنامه­ی مطالعات و پژوهش­­های شهری و منطقه­ای، سال سوم، شماره یازدهم، صص 138-119.


20. Berger, T, (2006): Slum Areas and Insecure Tenure in Urban Sub-Saharan Africa – A Conceptual Review of African Best Practices, Master’s Thesis in Urban Studies Institute for Housing and Urban Research, Uppsala University.


21. Carr. D, (2006): Rural Migration the Diving Force Behind Tropical Deforestation on the Settlement frontier University of Colifornia, Development of Geography.


22. Goldsmith, P., Gunjab, K; Ndarshikanye, B, (2004): Rural urban migration and agricultural productivity: the case of Senegal, Agricultural Economics,.31: 33-45.


23. Kuls. W, ( 1980): Bevolkerungs – Geographi – Teubner Studi enbucher der Geographic Stuttgart.


24. Lewer. J., Gail. P and Stephanié R, (2009): Do Non-Economic Quality of Life Factors Drive Immigration?.IZA DP No. 4385, August.


25. pressat, R, (1989 ): The Dictionary of Demography, Blackwell, London.


26. Rebhun, u., and Raveh, A, (2006): The Spatial Distribution of Quality of Life in the United States and Interstate Migration, 1965-1970 and 1985-1990. Social Indicators Research, 78(1), 137-178.


27. Shahnaz  H, (2010):  Rural to Urban Migration in Pakistan the Gender Perspective , Pakistan Institute of Development Economics , Working Papers 56.


28. Swain, L.L. and Garasky, S, (2006): Migration Decisions of Dual-earner Families:An Application of Multilevel Modeling, J Fam Econ Iss.


29. UN, (2006): Trends in Total Migration Stock: The 2005 Revision, CD-ROM Documentation.