بررسی دیدگاه امام خمینی(ره) در تفویض و توکیل وکالت اجتماعی
محورهای موضوعی : جامع الفقهیه
1 - رشته فقه و مبانی حقوق اندیشه امام خمینی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد/ایران
کلید واژه: توکیل, تفویض, وکالت اجتماعی, وکالت استقلالی, وکلای متعدد.,
چکیده مقاله :
«وکالت اجتماعی» نهادی است که سابقه‌ای به قدمت فقه اسلامی دارد و بررسی و نقد آن ضروری می‌نماید. دو اصطلاح «توکیل وکالت» و «تفویض وکالت» از جمله مسائلی است که مورد تحلیل قرار گرفته است و از این رهگذر «وکالت اجتماعی» نیز متأثر خواهد شد. امام خمینی(ره) با نقد دیدگاه برخی متفکران و بیان شیوۀ جدیدی در تعریف و توزیع عناصر وکالت اجتماعی در صدد ایجاد رویه‌ای واحد و کاربردی در مقولۀ وکالت اجتماعی می‌باشد. پژوهش حاضر پس از بررسی مبانی موضوع فوق با روشی توصیفی- تحلیلی و بر پایۀ مطالعات کتابخانه‌ای با هدف بیان نقش توکیل و تفویض در وکالت اجتماعی چنین نتیجه می‌گیرد که اولاً وکالت در تعریف و بیان امام خمینی(ره) باب تازه‌ای را پی‌ریزی نموده که قابل تأمل و بررسی است. دوم این که توکیل و تفویض در مرحلۀ عمل از منظر امام خمینی(ره) هیچ تفاوتی با یکدیگر نداشته و اختلاف میان فقها وخصوصا حقوقدانان معاصردر این مقوله صرفاً لغوی است. سوم این که استقلال وکلای متعدد امری خلاف ظاهر است و باید اثبات شود. چهارم این که تفویض و توکیل به غیر منفرداً و مجتمعاً امکان پذیر بوده و شرایط هر یک بر اساس اذن موکل و حدود اختیار وکلا قابل تبیین است که این مهم با مبانی فقهی اسلام سازگارتر می¬نماید.
"Social Advocacy" is an institution that has a history as old as Islamic jurisprudence, which makes it necessary to examine the opinions of scholars. The two terms "power of attorney" and "power of attorney" are among the issues that have been analyzed, and in this way, "social power of attorney" will also be affected by them. Imam Khomeini (may Allah be pleased with him) by criticizing the views of some thinkers and expressing a new way of defining and distributing the elements of social advocacy aims to create a single and practical procedure in the category of social advocacy. After examining the basics of the above subject with a descriptive-analytical method and based on library studies with the aim of expressing the role of delegation in social advocacy, the present research concludes that firstly, advocacy has opened a new chapter in the definition and expression of Imam Khomeini (RA) which can be It is reflection and investigation. Second, delegation and delegation in the action stage have no difference from Imam Khomeini's (RA) point of view, and the difference between jurists and especially contemporary jurists in this category is purely verbal. Third, the independence of many lawyers is contrary to appearance and must be proven. Fourthly, delegation and power of attorney are possible individually and collectively, and the conditions of each can be explained based on the permission of the client and the limits of the attorneys' authority, which is more compatible with Islamic jurisprudence.
1. ابن ادریس حلی، محمد بن منصور، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، چ2، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1410ق.
2. ابن زهره، حمزة بن علی، غنیة النزوع الی علمی الاصول و الفروع، قم: موسسة الامام الصادق (ع)، 1417ق.
3. ابن فهد حلی، احمد بن محمد، المهذب البارع، چ1، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1407ق.
4. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، قم: نشر ادب حوزه، 1363ق.
5. اصفهانی، راغب، مفردات الفاظ القرآن، چ2، قم: طلیعة النور، 1427ق.
6. الماسی، نجاد علی؛ مدنی، مهسا، «تمایز توکیل به غیر و تفویض وکالت»، حقوق تطبیقی، 102، ج10، ش2، 1393، صص45تا66.
7. امامی، سید حسن، حقوق مدنی، چ9، بی¬جا: انتشارات اسلاميه، ۱۳۷۲.
8. امیر معزي، احمد، نیابت در روابط تجاري و مدنی، چ2، تهران: نشر دادگستر، 1388.
9. باریکلو،علیرضا، حقوق مدنی 7،عقود معین2،عقود مشارکتی ،توثیقی و غیر لازم، چ1، تهران: انتشارات مجد، 1388.
10. بجنوردی، سید محمدحسن، القواعد الفقهیة، چ1، قم: نشر الهادی، 1419ق.
11. بحرانی، یوسف، حدائق الناضرة، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی، 1405ق.
12. بهبهانی، سیدعلی، الفوائد العلیة، چ2، اهواز: مکتبة دار¬العلم، 1405ق.
13. جعفری لنگرودی، محمدجعفر، مجموعه محشی قانون مدنی، تهران:گنج دانش، 1391.
14. جعفری لنگرودی، محمدجعفر، دایرة المعارف حقوق مدنی و تجارت، چ1، تهران: کتابخانه گنج دانش، 1388.
15. حسینی عاملی، سیدمحمدجواد، مفتاح الکرامۀ فی شرح القواعد العلامۀ، چ1، قم: موسسه نشر اسلامی، 1419ق.
16. خردمندی، سعید، وکالت در حقوق تجارت و تطبیق آن با فقه، قم: انتشارات بوستان کتاب، 1382.
17. خمینی، سید روح الله، تحریر الوسیله، تهران: موسسۀ تنظیم و نشر آثار الامام الخمینی، 1392ق.
18. خمینی، سید روح الله، مکاسب المحرمة، چ3، قم: موسسۀ اسماعیلیان، 1410ق.
19. خوانساری، سید احمد، جامع المدارک، چ2، قم: موسسه اسماعیلیان، 1405ق.
20. سبزواری، سید عبدالاعلی، مهذب الاحکام، چ4، قم: مكتب آية الله العظمى السيد السبزواری، 1413ق.
21. سبزواری، محمدباقر، کفایة الاحکام، چ1، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی، 1423ق.
22. شهابی، محمود، ادوار فقه، چ2، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1366.
23. شهید اول، محمد بن مکی، اللمعة الدمشقیة فی فقه الامامیة، چ1، قم: دارالفکر، 1418ق.
24. شهید ثانی، زین الدین بن علی، الروضۀ البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، چ2، قم: نشر داوری، 1410ق.
25. شهید ثانی، زین الدین بن علی، مسالک الافهام، چ1، قم: مؤسسة المعارف اسلامية، 1413ق.
26. شیخ انصاری، مرتضی بن محمد امین، مکاسب، حواشی میرزا فتاح تبریزی، قم: نشر دهاقانی، 1373ق.
27. شیخ طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامية، چ3، تهران: المكتبة المرتضوية لاحياء الآثار الجعفرية، ۱۳۸۷ق.
28. صفایی، حسین، حقوق مدنی، چ3، تهران: نشر میزان، 1384.
29. طاهری ، حبیب الله، حقوق مدنی 6 و 7، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1375.
30. طباطبائی حائری، سید علی بن محمد، ریاض المسائل، چ1، قم: مؤسسة آل البیت، 1418ق.
31. طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی، چ1، قم: مؤسسۀ نشر اسلامی، 1423ق.
32. طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، تکملة العروة الوثقی، چ1، قم: کتابفروشی داوری، 1414ق.
33. علامه حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، چ1، قم: موسسه آل البیت، 1414ق.
34. ..................................... ، تحریر الاحکام الشرعیة، قم: مؤسسه امام صادق(ع)، 1420ق.
35. علامه حلی، حسن بن یوسف، مختلف الشیعة فی احکام الشرعیة، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1374.
36. غروی اصفهانی، محمد حسین، حاشیه کتاب المکاسب، قم: دارالمصطفی الحیاء التراث، 1419ق.
37. فاضل آبی، حسن بن ابی طالب، کشف الرموز فی شرح المختصر النافع، قم: موسسه نشر اسلامی، 1408ق.
38. فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، چ2، لبنان: مؤسسه دارالهجرة، 1410ق.
39. فلاحی، آزاد؛ ابوالمحمدی، محمدرسول، «نگرشی تطبیقی به تفویض طلاق در فقه اسلامی، حقوق ایران و مصر»، مبانی فقهی حقوق اسلام، سال 12، ش24، 1398، ص141تا171.
40. فیومی، احمد بن محمد، مصباح المنیر، قاهره: دارالکتب العلمیه، 1928م.
41. قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن(فارسی)، تهران: دارالکتاب الاسلامیة، 1352ق.
42. قرشی، سید علی اکبر، مفردات نهج البلاغه(فارسی)، چ1، تهران: موسسه فرهنگی نشر قبله، 1377.
43. کاتوزیان، ناصر، اعمال حقوقی، قرارداد و ایقاع، تهران: انتشارات شرکت سهامی انتشار، 1371.
44. کاتوزیان، ناصر، عقود معین، چ1، ، تهران: انتشارات شرکت سهامی انتشار، 1362.
45. کاتوزیان، ناصر، دوره مقدماتی حقوق مدنی «وقایع حقوقی، مسئولیت مدنی»، تهران: انتشارات شرکت سهامی انتشار، ۱۳۹۲.
46. کاتوزیان، ناصر، دوره مقدماتی حقوق مدنی «درس هایی از عقود معین»، چ23، تهران: انتشارات گنج دانش، 1394.
47. کاتوزیان، ناصر، قانون مدنی در نظم حقوق کنونی، چ36، تهران: نشر میزان، 1392.
48. کاتوزیان، ناصر، دوره حقوق مدنی عقود معین- عقود اذنی- وثیقه‌های دین، چ7، تهران: انتشارات شرکت سهامی انتشار، 1392.
49. کاشانی، ابی بکر، بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع، چ1، پاکستان، المکتبة الحبیبیة، 1409ق.
50. کاشانی، محمود، حقوق مدنی، قراردادهای ویژه، چ1، تهران: انتشارات میزان، 1388.
51. لطفی، اسدالله، عقد وکالت، تهران: جنگل، 1390.
52. لطیف زاده، مهدیه؛ خدابخشی شلمزاری، عبدالله، «رویکرد فقهی حقوقی بر ماهیت و آثار وکالت تفویضی»، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، س11، ش21، 1398، صص271تا288 .
53. محقق حلی، جعفربن حسن، المختصر النافع فی فقة الامامیة، قم: مطبوعات دینی، 1376ق.
54. محقق حلی، جعفربن حسن، شرایع الاسلام، چ2، قم: موسسه اسماعیلیان، 1408ق.
55. محقق داماد، مصطفی، قواعد فقه، چ12، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی، 1383.
56. مدنی، مهسا، وكالت ثانوی، تهران: انتشارات جاودانه، 1392.
57. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، چ1، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1417ق.
58. معین، محمد، فرهنگ فارسی، ج1، تهران: امیر کبیر، 1371.
59. مقدس اردبیلی، مولی احمد، مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، قم: انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزه علمیه، 1416ق.
60. مکارم شیرازی، ناصر، القواعدالفقهیة، چ4، قم: مدرسة الامام علی بن أبی طالب(ع)، 1416ق.
61. موسوی اصفهانی، سید ابوالحسن، وسیلة النجاة(تعلیق الامام الخمینی)، قم: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، 1422ق.
62. نصیرزاده شهری، رسول، «بررسی فقهی حقوقی تفویض وکالت»، نشریۀ آفاق علوم انسانی: س4، ش37 ، 1399، صص11تا25 .
63. نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام، چ7، بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1404ق.
64. وحید بهبهانی، محمد باقر، حاشیة مجمع الفائده و البرهان، قم: موسسة العلامة المجدد الوحید البهبهانی، 1417ق.
