واکاوی تاثیر خانه‌های درونگرا در اقلیم گرم و خشک بر سلامت روان ساکنان و بازتاب آن در سناریو آینده‌پژوهی خانه‌ها (مورد پژوهی: خانه‌های سنتی شهر یزد با معماری کهن‌الگو )
محورهای موضوعی : معماری
مهسا آقائی
1
(دانشجوی دکتری معماری، گروه معماری، واحد تهران غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.)
لیلا زارع
2
(گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، واحد تهران غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران)
کلید واژه: اقلیم گرم و خشک, معماری درونگرا, خانه‌های یزد, سلامت روان ,
چکیده مقاله :
دلیل بسیاری از تنش‌ها در خانواده به نبود عنصری به نام آرامش برمی‌گردد. مشکلات زندگی مدرن، وجود فناوری‌های نوین که انسان را احاطه کرده‌اند، آلودگی‌های زیستی و صوتی، حجم اخبار استرس‌زا و در مقابل این موارد، حذف بسیاری از عناصر که در گذشته دارای جایگاهی ویژه بودند و موجب شادی و سرزندگی و صبوری انسان‌‌ها می‌شدند همچون استفاده از آب و فضای سبز، خانه‌های بزرگ و حیاط دار، تعاملات اجتماعی بسیار زیاد باعث روان پریشی در انسان شده است. با بازگشت عناصری که موجبات آرامش را، در فضای زندگی فراهم می‌آورند می‌توان جلوی بسیاری از ناملایمات روانی را گرفت و خانه می‌تواند مامن امنی باشد برای ساکنان آن، که فارغ از تمام ناهنجاری‌های بیرون در آن زندگی کنند. ارتباط با طبیعت، ضروری‌ترین نیاز فطری آدمی می‌باشد. تحقیقات نشان می‌دهد که طبیعت و فضای سبز می‌تواند بر ارتقای سلامت روان موثر باشد. معماران امروزه خانه‌ها را به گونه‌ای طراحی می‌کنند که بر سلامت روان انسان تأثیر مثبت ندارد. هدف این پژوهش واکاوی عوامل موثر خانه‌های سنتی شهر یزد بر سلامت روان انسان و تامین نیاز فطری آدمی به تجربه‌ی محیط‌های متنوع در جهت نیل به آرامش می‌باشد. روش پژوهش حاضر توصیفی- تحلیلی و ابزار جمع‌آوری اطلاعات بصورت کتابخانه‌ای و میدانی است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد که بکارگیری عناصر تشکیل دهنده خانه‌های سنتی برای سلامت روان انسان عصر حاضر و طراحی خانه‌های آینده، الزام می‌باشد.
The reason for many tensions in the family is the lack of an element called peace. The problems of modern life, the existence of new technologies that surround humans, biological and noise pollution, the volume of stressful news, and in contrast to these cases, the removal of many elements that had a special place in the past and caused happiness and vitality and patience of humans, such as the use of Water and green spaces, big houses with yards, social interactions have caused psychosis in humans. With the return of the elements that provide peace in the living space, many psychological adversities can be prevented and the house can be a safe haven for its residents, who can live in it regardless of all the anomalies outside. Communication with nature is the most essential human need. Research shows that nature and greenery can improve mental health. Today, architects design houses in a way that does not have a positive effect on human mental health. The purpose of this research is to analyze the effective factors of traditional houses (Yazd city) on human mental health and to meet the natural need of a person to experience diverse environments in order to achieve peace. The method of the current research is descriptive-analytical and the means of collecting information is library and field. The results of the research show that it is necessary to use the elements of traditional houses for the mental health of people in the present era and the design of future houses.
1. ابنا، حوریه؛ آیت اللهی، سید محمد حسین و ایرانمنش، محمد. (1399). معماری و نوستالژیا، پویشی بر یادآوری مفاهیم عاطفی معطوف به گذشته در فضای معماری (مطالعه موردی: خانه سنتی شکوهی در شهر یزد). معماری اقلیم گرم و خشک، 8(12)، 63-82.
2. افشاری بصیر، نفیسه؛ نصیری، بهاره و مفیدی شمیرانی، سید مجید. (1396). نقش عناصر طبیعت درخانه های بومی یزد. مدیریت شهری، 16(46 )، 297-306. SID. https://sid.ir/paper/92008/fa
3. امامقلی، عقیل. (1391). معماري درمانی، تأثیر کیفیت معماري محیط بر سلامت روانی انسان. رساله دکتري معماري، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران.
4. امامقلی، عقیل. (2013). تأثیر معماری بر سلامت، ایده ای برای «معماری درمانی». علوم رفتاری، 6(20)، 23-37. SID https://sid.ir/paper/190403/fa
5. آقالطیفی، آزاده و حجت، عیسی. (1397). بررسی تاثیر پذیری مفهوم خانه از تحولات کالبدی آن در دوران معاصر در شهر تهران. نشریه هنرهای زیبا: معماری و شهرسازی، 23(4)، 41-54. doi: 10.22059/jfaup.2018.219937.671690
6. آقالطیفی، آزاده و کلیائی، وحید. (1397). خانه های تاریخی سنندج، خوانش کالبد از دریچة فرهنگ زیست. صفه، 28(1)، 111-131.
7. باصولی، مهدی و امیدواری، سمیه. (1400). صندوق خانه، منظر خلوت در خانه ایرانی (بررسی خانه های سنتی یزد). باغ نظر، 18(104 )، 29-44. SID. https://sid.ir/paper/511703/fa
8. براتی، ناصر و کاکاوند، الهام. (۱۳۹۳). کاوش پدیدارشناختی به منظور درک مفهومی کهن در معماری ایرانی اسلامی. باغ نظر 13(42): 18-5.
9. بغدادی، پانتئا؛ دادور، ابوالقاسم و ثابتی، مریم. (1401). نقش ارزش های اجتماعی در ساختار معماری خانه های دوره قاجار یزد از دیدگاه قرآن، احادیث و روایات اسلامی. مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 14(3 )، 7-29. SID. https://sid.ir/paper/1064430/fa
10. بمانیان، محمدرضا و امینی، معصومه. (۱۳۹۳). معماری اجتماعی خانه ایرانی. تهران: اول و آخر.
11. بیتی، حامد؛ ردایی، مهشید؛ کی‌نژاد، محمدعلی؛ احمدنژاد، فرهاد و قره‌بگلو، مینو. (۱۴۰۲). ارزش های انسان مسلمان و نمود آن در معماری خانه ایرانی اسلامی(نمونه موردی:خانه های تاریخی شهر یزد)، مطالعات شهر ایرانی اسلامی، ۱۴(۵۱)، ۲۸-۱.
12. پیوسته گر، یعقوب؛ حیدری، علی اکبر و اسلامی، مطهره. (1396). بازشناسی اصول پنج گانه استاد پیرنیا در معماری خانه های سنتی ایران و تحلیل آن با استناد به منابع اعتقادی اسلامی مطالعه موردی: خانه های شهر یزد. مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 7(27)، 51-66.
13. تقی پور، ملیحه؛ حیدری، علی اکبر و کاکایی، فاطمه. (1402). بررسی مفهوم ارزش فضایی در خانه‌های سنتی ایران بر اساس دو عامل شیوه زندگی و تفاوت فضا (نمونه‌موردی: خانه افشاریان شیراز). معماری اقلیم گرم و خشک، 11(1)، 81-101. doi: 10.22034/ahdc.2022.2765
14. توفیق، مریم و فروزان‌فر، جلال.. (1402). معناشناسی ماهیت نگاره‌های معماری سنتی و تاثیر هویتی آن در جهانی شدن شهر یزد (مورد مطالعاتی: خانه ملک‌زاده). مطالعات هنر اسلامی، 19(45), 96-112. doi: 10.22034/ias.2022.315509.1803
15. حاجی قاسمی، کامبیز. (۱۳۸۳). گنجنامه خانه های یزد، دانشگاه شهید بهشتی.
16. خانمحمدی، محمدعلی؛ پوراحمدی، محبوبه و مظفر، فرهنگ. (1399). بررسی تحلیلی تاثیر پارامترهای کالبدی پوسته در ایجاد آسایش بصری خانه های سنتی اقلیم گرم و خشک ایران (نمونه موردی: اتاق های پنج دری خانه های سنتی یزد). نشریه علمی اندیشه معماری, 4(8), 135-153. doi: 10.30479/at.2020.10857.1231.
17. دامیار، زینب؛ زارع، لیلا؛ طلایی، اویده و مختابادامريی، مصطفی. (1402). ادراک معانی وعوامل معناسازخانه های سنتی دورە قاجاریزد بارویکردنشانه شناسی فرهنگی.گردشگری فرهنگ،4(14)،6-17.
18. رحمانی، الهه؛ نورایی، سمیه و شکرفروش، زهراسادات. (1390). بررسی سیر تحول الگوی پر و خالی در مسکن معاصر ایرانی. آبادی، -(70)، 0-0. SID. https://sid.ir/paper/489989/fa
19. ردایی، مهشید. (1399). تجلی اصول و معیارهای معماری سبز در بناهای کهن کویری (نمونه موردی: خانه رسولیان، یزد). مطالعات علوم محیط زیست، 5(4)، 3059-3067.
20. رضوی زاده، اعظم سادات. (1399). بررسی ابعاد پایداری کهن الگوهای معماری گذشته به منظور تداوم در طراحی خانه امروز ( استخراج احکام طراحی مبتنی بر کهن الگوهای اقلیم گرم و خشک). پژوهش های معماری اسلامی، 8(2 (پیاپی 27) )، 80-98.
21. طاهری سرمد، فائزه؛ عینی فر، علیرضا و شاهچراغی، آزاده. (1398). مقایسه‌ی تطبیقی گونه‌شناسی سازمان فضایی و عناصر کالبدی دوره‌های قاجار و پهلوی خانه‌های سنتی شهر کرمانشاه. پژوهش های باستان شناسی ایران، 9(23)، 149-168. doi: 10.22084/nbsh.2019.18444.1895
22. فلاح فر، فرح و رئیسی، محمد منان. (۱۴۰۱). خوانش تاثیر ساختار خانه بر سبک زندگی ایرانی - اسلامی در گذر زمان (نمونه موردی شهر کاشان). فرهنگ معماری و شهرسازی اسلامی. ۷ (۱) :۱۹۳-۲۱۰.
23. قبادیان، وحید. (۱۳۷۷). بررسی اقلیمی ابنیه سنتی ایران. تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
24. گنجی، حمزه.( 139۰). بهداشت روانی. چاپ دوازدهم. تهران: انتشارات ارسباران.
25. مجیدی، عارف و خداداده، فیروزه. (1397). تاثیر نور بر روان انسان. فصلنامه گزارش.
26. مشهدی، علی و سینایی، آیلا. (1402). تحلیل قیاسی اثرپذیری مؤلفه‌های پیکره‌بندی کالبدی و فضایی خانه‌های قاجاری از فرهنگ و اقلیم در مناطق "گرم و خشک" و "گرم و مرطوب" ایران. معماری اقلیم گرم و خشک، 11(1)، 193-210. doi: 10.22034/ahdc.2023.19348.1706
27. معماریان، غلامحسین. (۱۳۸۸). تأثیر فرهنگ دینی در شکل گیری خانه. مقایسه مقایسه ای خانه. فصلنامه پژوهش های فرهنگی 3 (2).
28. موحد، خسرو. (۱۴۰۱). بررسی تأثیر محیط فیزیکی بر رفتار جستجوی انسان (میدان گنجعلی خان و کوتسار کرمان).
29. مهدوی پور، حسین؛ شریفی مهرجردی، علی اکبر و اسلامی نصرت آبادی، مریم. بررسی نقش تزیینات در ارتقای کیفیت فضایی خانه‌های سنتی یزد"براساس مطالعه موردی خانه شفیع‌پور یزد". مسکن و محیط روستا. ۱۳۹۶؛ ۳۶ (۱۶۰) :۱۳۳-۱۴۹.
30. ورمقانی، حسنا. (۱۴۰۱). جستجوی مفهوم خانه ایرانی با تکیه‌بر انطباق توصیفات تاریخی و ساختار کالبدی (مطالعۀ خانه‌های یزد و اصفهان).doi : 10.52547/ciauj.7.1.173
31. هاشم پور، پریسا و میراحمدی، احمد. (1399). تبیین سطوح، شاخصه‌ها و مراتب شفافیت در فضای معماری. نشریه هنرهای زیبا: معماری و شهرسازی، 25(1)، 67-78. doi: 10.22059/jfaup.2021.302978.672459.
32. Altman, Irwin. (2004). Environment and social behavior, solitude, personal space, territory and crowding. Translation Ali Namazian Tehran: Shahid Beheshti University Press.
33. Bergefurt, Lisanne., Weijs-Perree , Minou., Appel-Meulenbroek, Rianne., Arentze, Theo., & de Kort,Yvonne. (2022). Satisfaction with activity-support and physical home-workspace characteristics in relation to mental health during the COVID-19 pandemic. Journal of Environmental Psychology, 81.
34. Hamzehnejad, M., Dadras, F., & Yekta, N. H. (2015). Houses’ Physical Features based on Temperament Indicators. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 201, 317-324.
35. Khaki Qasr, free. (2017). Spatial plan of traditional houses of Yazd in relation to modern residence. Architecture of hot and dry climate, 6(8), 23-46.
36. Maslow, Abraham Harold. (1992). Toward Psychology. Translated by Ahmad Rizvani. Mashhad: Astan Quds Publications.
37. Pope, Arthur. (1998). The course and forms of Iranian painting. Translated by Yaqub Azhand, Tehran: Hermi Publications.
38. Sharami, H. J., & Hosseini, S. J. (2024). Theoretical framework of the Isfahani style: Inspiring sustainable aspects of a vernacular urban development. Frontiers of Architectural Research.
39. Silva, Patrícia., Barbosa, Fatima., Andre, Manuela., & Delerue Matos, Alice.(2022). Home confinement and mental health problems during the Covid-19 pandemic among the population aged 50 and older: A gender perspective. SSM - Population Health, 17.
40. sweet milk; & Mona Mirzadeh. (2018). The effect of light (natural and artificial) on human mood and psyche in interior architecture.
