The effects of some ecological factors on essential oil yield and composition of Ziziphora clinopodioides Lam.

محورهای موضوعی : مجله گیاهان دارویی

غلام رضا بخشی خانیکی ¹ , فاطمه سفیدکن ² , زینب دهقان ³

1 - استاد، دانشگاه پیام نور
2 - استاد، مؤسسه تحقیقات جنگل¬ها و مراتع کشور
3 - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه پیام نور

تاریخ دریافت : 1388/10/24 تاریخ پذیرش : 1388/12/20 تاریخ انتشار : 1389/03/11

کلید واژه: Ecological Factors, pulegone, Essential oil, Ziziphora clinopodioides, 1, 8-cineole,

چکیده مقاله :

Background & Aim: Different species from mint family (Lamiaceae) are used as spices and fragrance in food or as medicine against viral or microbial diseases in many countries for generation. Lamiaceae family contains 46 genus and 410 species. One of the valuable and medicinal species of this family is Ziziphora clinopodioides Lam. This species contains the essential oil with pulegone as major compound and used for many medicinal uses.Experimental: In this investigation, the effect of some ecological factors on essential oil content and composition were studied. The aerial parts of Z. clinopodioides were collected at flowering stage from four habitats in Hamedan and Kurdestan provinces. The main parameters from each habitat like altitude, and percentage of slope, soil characters and other plant species were determined. The plant materials were subjected to hydro-distillation in three replications to obtain their essential oils. The essential oils were analyzed by GC and GC/MS.Results & Discussion: The results showed that ecological factors had significant effect (p<0.01) on oil yields. Identification of chemical constituents of the oils showed that main compounds (pulegone and 1, 8-cineole) and minor compounds exist in different percentage in different habitats. So the ecological factors had effect on essential oil composition of Z. clinopodioides.

چکیده انگلیسی:

مقدمه و هدف: گیاهان خانواده نعناعیان از قرن­ها پیش در اکثر کشورها به عنوان چاشنی یا ادویه غذاها و هم­چنین به عنوان دارو برای هضم غذا و مقابله با بیماری­های ویروسی استفاده می­شده­اند. این تیره در ایران 46 جنس و 410 گونه و زیر گونه دارد. یکی از گونه­های ارزشمند و دارویی این خانواده کاکوتی کوهی  Ziziphora clinopodioides Lam. است. این گونه دارای اسانسی حاوی پولگون است که از آن به عنوان آرام بخش، مقوی معده، درمان سرماخوردگی، افسردگی، اسهال، سرفه، میگرن، تب و به عنوان ضد عفونی کننده استفاده می شود. به منظور بررسی تأثیر شرایط رویشگاهی بر کمیت و کیفیت اسانس Ziziphora clinopodioides Lam. این تحقیق برای اولین بار در کشور، انجام شد. روش تحقیق: سرشاخه گلدار گیاه، از 4 منطقه رویشی آن در دو استان غربی کشور (همدان و کردستان) در مرحله گلدهی کامل جمع‌آوری شد. مهمترین شرایط رویشگاهی مناطق (از قبیل ارتفاع، جهت و درصد شیب، طول و عرض جغرافیایی و هم­چنین خصوصیات خاک و گونه های همراه) ثبت گردید. از نمونه‌های جمع‌آوری شده از هر منطقه، در سه تکرار اسانس‌گیری به عمل آمد. اسانس­ها توسط دستگاه­های GC و GC/MSتجزیه شیمیایی شدند. میانگین بازده اسانس ها توسط آزمون مقایسه ای دانکن مقایسه شدند. نتایج و بحث: نتایج نشان داد که شرایط رویشگاهی باعث اختلاف معنی دار در بازده اسانس در سطح یک درصد می‌شود. همچنین شناسایی ترکیب‌های موجود در اسانس‌ها نشان داد که میزان ترکیب‌های عمده اسانس (پولگون و 8،1-سینئول) و سایر ترکیب‌ها در نمونه های مختلف متفاوت است که نشان دهنده تأثیر شرایط رویشگاهی بر کیفیت اسانس است.توصیه کاربردی/ صنعتی: با توجه به اهمیت و خاصیت ضدمیکروبی ترکیب پولگون در گونه کاکوتی کوهی بهترین منطقه رویشگاه این گیاه با هدف تولید بیشتر ترکیب اخیر مربوط به منطقه نهاوند در استان همدان می باشد. بنابراین استفاده از جمعیت کاکوتی کوهی این منطقه جهت کشت و کار و نیز ایجاد شرایط اکولوژیکی (خاک ، آب و هوا، جغرافیایی) شبیه منطقه مورد مطالعه برای تولید کمی وکیفی اسانس این گیاه توصیه می شود.