کارکرد شاعرانه آرکائیسم در شعر شفیعی کدکنی
محورهای موضوعی : ادبیات فارسی
کلید واژه: هنجارگریزی, شفیعی کدکنی, archaism, آرکائیسم, واژگانی, نحوی, deviation from norms, lexical, syntactic, Shafiei,
چکیده مقاله :
آرکائیسم، نوعی هنجارگریزی و انحراف از زبان معمول و نُرم و به کار بردن واژگان و ساختاری است که در گذشته، متداول بوده؛ اما در اشعار شاعران امروزی و معاصر، رواج چندانی ندارد. فرض محقق در این مقاله، آن است که در میان شاعران معاصر، پس از اخوان و شاملو، شفیعی کدکنی، بیش از دیگران، از این شگرد، جهت تشخص بخشیدن به زبان شعری خود، سود برده است. به همین منظور، این مقاله به بررسی این موضوع در اشعار شفیعی کدکنی در سه دفتر: زمزمه ها، شبخوانی، از زبان برگ در دو مقولۀ آرکائیسم واژگانی و نحوی، پرداخته است. بدیهی است قبل از بررسی این عنصر در اشعار شفیعی کدکنی، در قسمت بحث و بررسی این مقاله، به تعریف، تشریح و انواع آرکائیسم توجه شده است. بررسی این عنصر در اشعار شفیعی، نشان می‌دهد که باستان گرایی، در دو شاخۀ واژگانی و نحوی به صورت گسترده، مورد توجه شاعر بوده است اما در حوزۀ واژگانی به ویژه کاربرد اسم های کهن و قدیمی، خروج از هنجار، بیشتر صورت گرفته است.
Archaism is a kind of deviation from norms of ordinary language and the use of vocabulary and structures that have been used in the past but are no longer found in the poetry of contemporary poets. The assumption of the researcher in this paper is that among contemporary poets, after Akhavan and Shamlu, Shafiei Kadkani has employed this technique more than any other poet, to characterize his poetic language. Therefore, this paper studies lexical and syntactic archaism in the poetry of Shafiei Kadkani in his three collections, namely, “zemzemeh-ha” (Whispers), “shabkhani” (Nocturnal Recital) and “az zaban-e barg” (As Spoken by the Leaves). Obviously, prior to examining this element in the poetry of Shafiei Kadkani, in the discussion section of this paper, archaism has been defined and its types have been explained. Studying this element in the poetry of Shafiei Kadkani shows that the poet has made extensive use of lexical and syntactic archaism. Yet, more deviations are observed in the lexical area, especially in the use of archaic names.
منابع و مآخذ
1 ـ احمدپور، علی، رمز و رمزگرایی در اشعار مهدی اخوان ثالث. تهران: سپهر، 1374.
2 ـ انوری، حسن؛ احمدی گیوی، حسن. دستور زبان فارسی. تهران: فاطی، 1367.
3 ـ بشردوست، مجتبی. در جستجوی نیشابور. تهران: ثالث، چاپ 1، 1379.
4 ـ بهار، محمدتقی. سبک‌شناسی. تهران: امیرکبیر، چاپ 8، 1375.
5 ـ باقری، مهدی. تاریخ زبان فارسی. تهران: قطره، چاپ 3، 1376.
6 ـ پورنامداریان، تقی. سفر در مه (تأملی در شعر احمد شاملو). تهران: نگاه، 1381.
7 ـ زرقانی، سید مهدی. چشم‌انداز شعر معاصر. تهران: ثالث، 1387.
8 ـ سلاجقه، پروین. نقد شعر معاصر امیرزادة کاشی‌ها «شاملو». تهران: مروارید، چاپ اول، 1384.
9 ـ شفیعی کدکنی، محمدرضا. مجموعه آیینه‌ای برای صداها. تهران: سخن، 1376.
10 ـ شفیعی کدکنی، محمدرضا. موسیقی شعر. تهران: آگاه، چاپ 8، 1384.
11 ـ صفوی، کوروش. از زبان‌شناسی به ادبیات. تهران: چشمه، 1373.
12 ـ عباسی، حبیب‌الله. سفرنامه باران. تهران: سخن، چاپ دوم، 1387.
13 ـ علی‌پور، مصطفی. ساختار زبان شعر امروز. تهران: فردوس، چاپ اول، 1378.
14 ـ فتوحی، محمود. سبک‌شناسی نظریه‌ها (رویکرد‌ها و روش‌ها). تهران: سخن، چاپ اول، 1391.
15 ـ قاسم‌زاده، محمد. دریایی، سحر، ناگه غروب کدامین ستار. تهران: بزرگمهر، چاپ اول، 1370.
16 ـ کروچه، بندتو. کلیات و زیباشناسی. ترجمة فؤاد روحانی، تهران: انتشارات علمی فرهنگی، چاپ 5، 1381.
17 ـ معین، محمد. فرهنگ فارسی. (دوره شش جلدی)، تهران: امیرکبیر، چاپ 9، 1375.
18 ـ میرصادقی، میمنت. واژه‌نامه هنر شاعری. تهران: مهناز، چاپ چهارم، 1388.
19 ـ میلر، هنری و دیگران. تولد شعر. تهران: ترجمۀ منوچهر کاشف، انتشارات سپهر، 1348.
20 ـ وحیدیان، کامیار؛ عمرانی، تقی و غلامرضا. دستور زبان فارسی. تهران: سمت، 1379.
_||_