چندگونگی ایهام در غزلیات سعدی

محورهای موضوعی : ادبیات فارسی

سیدمحسن مهدی نیا ¹

1 - نویسنده

تاریخ دریافت : 1392/11/20 تاریخ پذیرش : 1393/02/12 تاریخ انتشار : 1393/01/01

کلید واژه: ایهام, سعدی, غزل, هنجارگریزی, آرایه, ایهام تناسب, ایهام تضاد, ایهام ترجمه,

چکیده مقاله :

ایهام یکی از مهم‌ترین امکانات زبان شعری است. این آرایه را از انواع هنجارگریزی معنایی می‌دانند که در محور هم‌نشینی و مجاورت به وجود می‌آید و براساس ترکیب شکل می‌گیرد و کلام را با ایهام که از عناصر مهم زبان ادبی است، پیوند می‌دهد. این مقاله، محصول مطالعه کامل غزل‌های سعدی و استخراج کاربرد انواع ایهام در آن‌هاست. در این تحقیق با استفاده از بررسی‌های به عمل آمده، میزان و چگونگی کاربرد انواع مختلف ایهام در غزلیات سعدی نشان داده شده است. هم‌چنین تصریح شده است که سعدی به رغم آن که شاعری صریح و رک‌گوست و مکنونات قلبی خود را شفاف بیان می‌کند اما نمی‌تواند یکی از بزرگ‌ترین امکانات زبان شعر را که با ابهام پیوند دارد نادیده گیرد و از نقش‌آفرینی ادبی ایهام صرف‌نظر کند. به همین سبب است که نمونه‌هایی از همه نوع ایهام را می‌توان در غزلیات وی دید.

منابع و مأخذ:

ـ احمدی، بابک. ساختار و تأویل متن. تهران: نشر مرکز، چاپ اول، 1370.

2ـ انوری، حسن. صدای سخن عشق. تهران: سخن، 1378.

3ـ انوشه، حسن؛ و دیگران. فرهنگنامه ادبی فارسی. تهران: چاپ اول. سازمان چاپ و انتشارات، 1376.

4ـ داد، سیما. فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران: مروارید، چاپ سوم، 1378.

5ـ زرین‌کوب، عبدالحسین. از کوچه رندان. تهران: امیرکبیر، 1369.

6ـ شمیسا، سیروس. نگاهی تازه به بدیع. تهران: انتشارات فردوس، چاپ هشتم، 1375.

7ـ صفوی، کوروش. از زبانشناسی به ادبیات. تهران: انتشارات سوره، ج 1، چاپ دوم،  1380.

8 ـ صفوی، کوروش. از زبان‌شناسی به ادبیات. تهران: انتشارات سوره، ج 2، چاپ اول، 1380.

9ـ علوی‌مقدم، مهیار. نظریه‌های نقد ادبی معاصر. تهران: سمت، چاپ اول، 1377.

10ـ کزازی، میرجلال‌الدین. بدیع. تهران: کتاب ماد، چاپ سوم، 1374.

11ـ میرصادقی(ذوالقدر)، میمنت. واژه­نامه هنر شاعری. تهران: مهناز، چاپ دوم، 1376.