شعر ایماژیستی شمس لنگرودی و تأثیر سبک هندی، هایکو و کاریکلماتور در آن
محورهای موضوعی : ادبیات فارسی
کلید واژه: شعر معاصر, سبک هندی, هایکو, تصویرگری, پست‌مدرنیسم, کاریکلماتور,
چکیده مقاله :
ایماژیسم یا تصویرگرایی، اساس شعر را تصویر موجز، دقیق و واضح می‌دانست، استفاده از شعر آزاد، کاربرد زبان نزدیک به گفتار روزمره و دوری از موعظه‌گری لفاظانه اساس آن بود. ایماژیست‌ها به هایکو، شعرهای کوتاه و غنایی ژاپنی هم به دلیل بیان موجز و دقیقش از اشیا و صحنه‌های طبیعت، توجه داشتند. شمس لنگرودی به عنوان یکی از اثرگذار‌ترین سپیدسرایان معاصر ـ پس از شاملو ـ شعر خود را شعر اشیا نامیده است. شعری که اغلب، فاقد اندیشة خاص و ایدئولوژی می‌باشد و با کمک تصویرسازی، از آرمان فاصله گرفته است. این نوع شعر می‌تواند مانند یک قطعه عکس، قابل تحسین باشد و چون یکی از خصیصه‌های شعر ایماژ، تأویل‌پذیری است، شعر تصویر شمس نیز تأویل‌پذیر است. هدف این پژوهش نیز نشان‌دادن شگردهای او در تصویرگری بدون استفاده از صور خیال است. با مطالعه آثار وی، می‌توان به این نتیجه رسید که او از سبک هندی، هایکو و کاریکلماتور، مؤلفة مشترک ایماژ را اخذ کرده است تا اندکی متفاوت از مکتب ایماژیسم اروپایی، به سبک خود تشخص بخشد. البته در این فرآیند از تعریف کلاسیک صور خیال عدول کرده، تصویرسازی را بدون به کارگیری ابزارهای خیال‌انگیز قدیمی تجربه نموده است.
منابع و مآخذ
1ـ آرزو، علی‌خان. عطیّة کبری و موهبت عظمی. با مقدمة سیروس شمیسا. تهران: فردوس، اول، 1381.
2 ـ آلن، ریچارد. ویتگنشتاین نظریه و هنر. مترجم ملکم تروی؛ فرزان سجودی. تهران: موسسه تألیف، ترجمه و آثار هنری متن، دوم، 1389.
3ـ احتشامی، خسرو. چراغان شب باران(مجموعه شعر). تهران: علم، اول، 1388.
4ـ احمدی، بابک. ساختار و تأویل متن. تهران: مرکز، دهم، 1388.
5ـ امین‌پور، قیصر. سنت و نوآوری در شعر معاصر. تهران: علمی و فرهنگی، سوم، 1386.
6ـ انوشه، حسن. فرهنگنامة ادبی فارسی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ج دوم، 1381.
7ـ بهاء ولد، محمدبن‌حسین. معارف. تصحیح بدیع‌الزمان فروزانفر. تهران: طهوری، جلد دوم، 1352.
8 ـ بیدل دهلوی، ابوالمعانی میرزا عبدالقادر. کلیات. تهران: طلایه، اول، 1389.
9ـ دیچز، دیوید. شیوه‌های نقد ادبی. ترجمة محمدتقی صدقیانی و یوسفی. تهران: علمی، پنجم، 1379.
10ـ سارتر، ژان پل. ادبیات چیست؟ ترجمة ابوالحسن نجفی و رحیمی. تهران: نیلوفر، هشتم، 1388.
11ـ سپهری، سهراب. هشت کتاب. تهران: طهوری، نهم، 1369.
12ـ شاملو، احمد و ع. پاشایی. هایکو شعر ژاپنی از آغاز تا امروز. تهران: چشمه، دوم، 1384.
13 ـ شفیعی کدکنی، محمدرضا. ادوار شعر فارسی. تهران: سخن، دوم، 1383.
14 ـ ــــــــــــــــــــــ . دفتر روشنایی از میراث عرفانی بایزید بسطامی. تهران: سخن، پنجم، 1388.
15ـ ـــــــــــــــــــــــ . شاعر آینه‌ها. تهران: آگه، ششم، 1384.
16ـ ـــــــــــــــــــــــ . شاعری در هجوم منتقدان. تهران: آگه، دوم، 1385.
17ـ شمس لنگرودی، محمد. تاریخ تحلیلی شعر نو.، تهران: مرکز، ششم، 1390.
18ـ ـــــــــــــــــــــ . رژه بر خاک پوک. تهران: قصه، دوم، 1381.
19ـ ـــــــــــــــــــــ . گرد باد شور و جنون. تهران: چشمه، دوم، 1367.
20ـ ـــــــــــــــــــــ . مجموعه اشعار. تهران: نگاه، دوم، 1390.
21ـ شمیسا، سیروس. انواع ادبی. تهران: میترا، چهارم، 1389.
22ـ ـــــــــــــــ . سبک‌شناسی شعر. تهران: میترا، چهارم، 1388.
22ـ ـــــــــــــــ . سبک‌شناسی نثر. تهران: میترا، اول، 1390.
23ـ ـــــــــــــــ . کلیات سبک‌شناسی. تهران: میترا، سوم، 1388.
24ـ ـــــــــــــــ . نقد ادبی. تهران: فردوس، اول، 1378.
25ـ صائب تبریزی، محمدعلی. دیوان صائب تبریزی. تصحیح محمد قهرمان. تهران: علمی و فرهنگی، پنجم، 1387.
26ـ عابدی؛ کامیار. در جستجوی شعر (برگزیدة بررسی‌های ادبی).تهران: نغمة زندگی، اول، 1381.
27ـ علی‌پور، مصطفی. ساختار زبان شعر امروز. تهران: فردوس، سوم، 1387.
28ـ فتوحی، محمود. نقد ادبی در سبک هندی. تهران: سخن، اول، 1385.
29ـ فرخزاد، فروغ. مجموعه شعرهای فروغ فرخزاد. مشهد: نیکا، هفتم، 1386.
30ـ فیشر، ارنست. ضرورت هنر در روند تکامل اجتماعی. ترجمة فیروز شیروانلو. تهران: توس، هفتم، 1386.
31ـ کریستن‌سن، آرتور. بررسی انتقادی رباعیات خیام. ترجمة فریدون بدره‌ای. تهران: توس، اول، 1374.
32ـ گلچین معانی، احمد. فرهنگ اشعار صائب.، تهران: امیرکبیر، سوم، 1381.
33ـ معدن‌کن، معصومه. نقش پای غزالان (شرح پنجاه غزل از صائب تبریزی). تبریز: آیدین، دوم، 1389.
34ـ نسفی، عزیز‌الدین. کتاب الانسان الکامل. تصحیح هانری کربن. تهران: طهوری، دهم، 1389.
35ـ نصرآبادی، میرزا محمد طاهر. تذکره نصرآبادی. به کوشش وحید دستگردی. تهران: کتابفروشی فروغی، بی‌تا.
36ـ نوذری، سیروس. کوته‌سرایی. تهران: ققنوس، اول، 1388.
37ـ وطواط، رشید‌الدین. مطلوب کل طالب من کلام علی‌بن‌ابی‌طالب(ع). ترجمة دکتر محمود عابدی. تهران: بنیاد نهج‌البلاغه، سوم، 1386.
38ـ یوشیج، نیما. دربارة شعر و شاعری. به کوشش سیروس طاهباز. تهران: دفترهای زمانه، اول، 1368.
مقالات
1ـ عزیزی، پیام، «شاعری با پلک‌‌زدن‌های پست مدرن»، گوهران، تهران، 1387، بهمن/19و20، صص149ـ138.
2ـ مسلمیان، نصرت‌اله، «تأویل‌پذیری شعر شمس. تصویرگری آن را مشکل می‌کند»، گوهران، تهران، 1387، بهمن/19و20، صص61ـ 58.
_||_