بررسی شگردهای هنری سلمان هراتی در هماهنگ کردن موسیقی شعر با محتوا

محورهای موضوعی : ادبیات فارسی

فریبا مرندی ¹ , فرهاد فلاحت خواه ^{2 *} , لیلا عدل پرور ³

1 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد خوی، دانشگاه آزاد اسلامی، خوی، ایران
2 - گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوی، ایران (نویسنده مسئول)
3 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد خوی، دانشگاه آزاد اسلامی، خوی، ایران

تاریخ دریافت : 1403/10/13 تاریخ پذیرش : 1403/11/23 تاریخ انتشار : 1403/11/30

کلید واژه: سلمان هراتی, موسیقی شعر , نظام آوایی , تصویر ,

چکیده مقاله :

سلمان هراتی بی‏گمان یکی از جریان‏سازان شعر انقلاب و از چهره‏هـاي ممتـاز شعر متعهد و آرمانگرا است. سلمان هراتی، با وجود تعهد به مفاهیم شعر دفاع مقدس و درج مقولاتی مثل شهادت‏طلبی، ایثار، گذشتن از جان و مال در راه وطن، و برخی مفاهیم عرفانی، به فرم شعر بی‏اعتنا نبوده و در این حوزه نیز صاحب نوآوری است. یکی از مهم‏ترین جلوه‏های فرم در اثر ادبی موسیقی کلام است. در بررسی اشعار سلمان هراتی می‏توان گفت او به ساختار آوایی کلام توجه داشته و کاربرد انواع مختلف توازن آوایی، واژگانی و نحوی را در شعر مد نظر داشته است. او برای تقویت و موسیقایی نمودن اشعار خود، از عوامل و عناصر درون‏زبانی بهره گرفته است. در شعر سلمان هراتی، واج‏آرایی و تناسب حروف مهم‏ترین عنصر ایجادکنندۀ موسیقی درونی و از عوامل مؤثر در افزایش موسیقی و زیبایی شعر است. او با تکرار واج‏ها علاوه بر ایجاد موسیقی، در پی انتقال پیام و مفاهیم نیز است. همنوایی واج‏ها با موضوع و استفاده از موسیقی در خدمت مضمون کاری است که سلمان به خوبی از عهدۀ آن برآمده است. هراتی با به‏کارگیری گونه‏های مختلف تکرار در سطح واج، هجا، واژه، گروه و جمله تلاش کرده موسیقی شعرش را تقویت کند. در واقع، تکرار از دیگر شگردهای شعر سلمان هراتی است که بین فرم و معنا نوعی وحدت و یکپارچگی ایجاد کرده و عامل اصلیِ ایجادِ توازن، تحرک، پویایی و خوش‏آهنگی، گوش‏نوازی شعر سلمان هراتی است.

چکیده انگلیسی:

Salman Harati is one of the influential figures of the Revolution poetry and one of the outstanding faces of committed and idealistic poetry. Salman, despite his commitment to the concepts of the poetry of the Sacred Defense and the inclusion of themes such as martyrdom, self-sacrifice, and giving one's life and property for the homeland, as well as some mystical concepts, has not been indifferent to the form of poetry and is an innovator in this area. One of the most important manifestations of form in a literary work is the music of words. In examining the poems of Salman Harati, it can be said that he has paid attention to the phonetic structure of language and considers the use of various types of phonetic, lexical, and syntactic balance in his poetry. He has utilized internal linguistic elements to enhance his poetry. In the poetry of Salman, sound harmony are the most important element creating internal music and are effective factors in enhancing the music and beauty of the poem. He, by repeating phonemes, not only creates music but also seeks to convey messages. The harmony of phonemes with the subject and the use of music serve the theme, which Salman has adeptly managed. In fact, repetition is another technique of Salman Harati's poetry that creates a kind of unity and coherence between form and meaning, and it is the main factor in establishing balance, movement, dynamism, and melodiousness in Salman Harati's poetry.

 

منابع و مأخذ:

1ــ آقاحسینی، حسین؛ زارع، زینب. تحلیل زیباشناختی ساختار آوایی شعر احمد عزیزی. فصلنامه زبان و ادب پارسی، شماره 44: صص101- 127، 1390.
2 ــ احمدی، بابک. ساختار و تأویل متن. تهران: چاپ پنجم، مرکز. 1380 .
3 ــ خلیلی جهان¬تیغ، مریم. سیب باغ جان (جستاری در ترفندها و تمهیدات هنری غزل مولانا). تهران: سخن1380.
4 ــ روحانی، مسعود. «نگاهی زیباشناختی به ساختار آوایی شعر محمد رضا شفیعی کدکنی(بررسی جموعه شعر هزاره دوم آهوی کوهی)». فصلنامه پژوهش¬های ادبی و بلاغی، سال چهارم، شماره سیزده: صص20- 42(1394)
5 ــ شفیعی¬کدکنی، محمدرضا. موسیقی شعر. تهران: چاپ دوم، آگاه، 1368 .
6 ــ شمیسا، سیروس. نگاهی تازه به بدیع. تهران: چاپ سیزدهم، فردس، 1381.
7 ــ صفوی، کورش، از زبان¬شناسی به ادبیات. تهران: چاپ سوم، جلد 1، سوره مهر1383.
8 ــ صهبا، فروغ. «مبانی زیباشناسی شعر». مجله علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه شیراز، دوره 22، شماره3 (پیاپی44): صص 90- 109، 1384.
9 ــ علی¬پور، مصطفی. ساختار زبان شعر امروز. تهران: فردوس، 1378.
10 ــ کاردگر، یحیی. فن بدیع در زبان فارسی (بررسی تاریخی ــ تحلیلی صنایع بدیعی از آغاز تا امروز). تهران: فراسخن، 1388.
11 ــ مدرّسی، فاطمه. از واج تا جمله فرهنگ زبان شناسی ــ دستوری. تهران: چاپ اول، چاپار، 1386.
12 ــ ناتل خانلری، پرویز. وزن شعر فارسی. تهران: چاپ اول، بنیاد فرهنگ ایران، 1345.
13 ــ وحیدیان کامیار، تقی. وزن و قافیه شعر فارسی. تهران: چاپ دوم، نشر دانشگاهی، 1369 .
14 ــ هراتی، سلمان. مجموعه کامل شعرهای سلمان هراتی. تهران: چاپ چهارم، دفتر شعر جوان، 1380.
15 ــ همایی، جلال¬الدین. فنون بلاغت و صناعات ادبی. تهران: چاپ هشتم، موسسه نشر هما ،1371.