شناسایی پیامدهای کاهش آب در شهرستان زنجان از دیدگاه کشاورزان
محورهای موضوعی :
وحید محمدی
1
(گروه ترویج، ارتباطات و توسعه روستایی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران)
جعفر یعقوبی
2
(گروه ترویج، ارتباطات و توسعه روستایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران)
کلید واژه: کمبود آب, آب زیرزمینی, مشکلات اجتماعی, کشاورزی,
چکیده مقاله :
چکیده مقدمه: کمبود آب و افزایش تقاضای آب برای بخش‌های مختلف جامعه، اکثر کشورهای در حال توسعه از جمله ایران را با یک مسأله جدی و مهم مواجه کرده‌است. هدف تحقیق حاضر شناسایی پیامدهای کمبود آب در مناطق روستایی در شهرستان زنجان از دیدگاه کشاورزان بود. روش¬: تحقیق حاضر از نوع تحقیقات کمی و کاربردی بود. جامعه آماری این تحقیق کشاورزان دارای چاه آب در شهرستان زنجان بود (8017=N). حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 367 نفر برآورد شد. روش نمونه‌گیری، نمونه‌گیری خوشه‌ای چند مرحله‌ای بود. ابزار گردآوری داده‌ها، پرسشنامه محقق ساخته بود. روایی محتوایی پرسشنامه توسط متخصصان و محققان در زمینه آب تأیید شد. پایایی ابزار تحقیق با استفاده از طرح پایلوت و محاسبه ضریب آلفای کرونباخ تأیید شد (α=0/94). یافته¬ها: با استفاده از نتایج تحلیل عاملی اکتشافی، پیامدهای کمبود آب در مناطق روستایی شهرستان زنجان از دیدگاه کشاورزان در شش عامل افزایش بیماری‌های گیاهی و دامی، تغییر کاربری اراضی کشاورزی و تضعیف توان مالی روستاییان، خشکی و کاهش آب چشمه‌ها و رودخانه‌ها و کاهش مراتع و سطح زیرکشت محصولات کشاورزی، پایین رفتن سطح منابع آب زیرزمینی و کاهش میزان آبدهی چاه‌ها، کاهش انگیزه سرمایه‌گذاری در کشاورزی و افزایش فرسایش خاک، شوری آب و خاک و افزایش اختلافات و درگیری در روستا خلاصه شدند. این شش عامل توانستند 48/63 از کل واریانس پیامدهای کمبود آب را تبیین کنند. نتیجه¬گیری: کمبود آب که منجر به کاهش عملکرد محصول می‌شود. کاهش عملکرد همچنین باعث کاهش درآمد کشاورز و تهدید رفاه خانوار و جوامع روستایی می‌شود. خشک شدن و کاهش آب رودخانه‌ها و چشمه‌ها باعث می‌شود که آبیاری محصولات کشاورزی به خوبی انجام نشود و در نتیجه باعث کاهش عملکرد محصول می‌شود. همچنین در اثر خشک شدن و کاهش آب چشمه‌ها و رودخانه‌ها، مردم دست به حفر چاه می‌زنند و در نتیجه باعث افت سطح آب‌های زیرزمینی می‌شوند. شور شدن آب چاه باعث کمبود آب آشامیدنی در روستاها می‌شود و علاوه بر آن آبیاری محصولات با آب شور علاوه بر کاهش عملکرد محصول باعث افزایش شوری خاک می‌شود. افزایش مهاجرت به شهرها باعث خالی شدن روستاها و کاهش تولیدات کشاورزی و افزایش معضلات اجتماعی در شهرها شده‌است. کاهش سطح آب زیرزمینی مشکلاتی مانند فرونشست زمین، آلودگی منابع آب زیرزمینی را به دنبال دارد. مشکلات ذکر شده باعث افزایش هزینه‌های دولت در روستاها می‌شود. طولانی شدن زمان آبیاری باعث کاهش عملکرد و در نتیجه منصرف شدن مردم از کشاورزی می‌شود. کاهش آب باعث می‌شود مردم آب مورد نیاز خود را از راه‌های مختلف مانند حفر چاه با استفاده از روش‌های نوین آبیاری تامین کنند. استفاده از روش‌های نوین آبیاری هزینه‌های زیادی برای کشاورزی دارد. اکثر کشاورزان توانایی مالی برای تهیه تجهیزات و اجرای روش های نوین آبیاری را ندارند.
Abstract Introduction: Water is a basic and important resource for human development and economic growth. Water is also important for the agricultural sector. On the one hand, the lack of water and on the other hand, the increase in water demand for different parts of the society, has faced most of the developing countries with a serious and important problem. Water for the agricultural sector is decreasing and scarce every day. Also, with the increase in population, the demand and consumption of water in rural areas and especially in the agricultural sector has increased. Lack of water has caused various problems in different regions. The purpose of this research was to Identifying the consequences of water reduction in Zanjan township from the perspective of farmers with wells. Methods: The current research was a quantitative and applied research. The statistical population of this research was farmers have wells in Zanjan township (N=8017). The sample size was estimated to be 367 people based on Cochran's formula. The sampling method was multi-stage cluster sampling. Data collection tool was a researcher-made questionnaire. The content validity of the questionnaire was confirmed by experts and researchers in the field of water management and the reliability of the research tool was confirmed by using the pilot tet and calculating the Cronbach's alpha coefficient (α = 0.94). Findings: Using the results of exploratory factor analysis, the consequences of water shortage in the rural areas of Zanjan township from the perspective of farmers summarize in six factors including the increase of plant and animal diseases, change of agricultural land use and weakening of villagers financial ability, dryness and reduction of water in fountain and rivers and reduction of pastures and the area under cultivation of agricultural products, the lowering of level of underground water resources and the reduction of the water supply of wells, reducing the incentive to invest in agriculture and increasing soil erosion, water and soil salinity and increasing disputes and conflict in the village. These six factors were able to explain 63.48 of the total variance of the impacts of water shortage.
1. A bdam, A., and Sharifzadeh, M. 2018. Irrigation Water Management Challenges of Wheat Growers in Khorrambid Country. Iran Agricultural Extension and Education Journal, 13 (2): 205-218. [In Persian].
2. Bielski, S., Marks-Bielska, R., Zielinska-Chmielewska, A., Romaneckas, k., and Sarauskis, E. 2021. Importance of agriculture in creating energy security: A case study of Poland. Energies, 14 (9): 1-20.
3. Davoodi, Z., Bakhshoodeh, M., and Azarm. H. 2021. Factors Affecting Agricultural Water Security in Ramje District. Agricultural Economics and Development, 29 (113): 267-292. [In Persian].
4. European Union Institute for Security Studies. 2015. EUISS Year book of European Security. Paris.
5. Goodarzi, S., Shabanali Fami, H., Movahedmohammadi, H., and Jalalzadeh, M., 2012. Challenges of Agricultural Water Management in Karaj County: Farmer’s Viewpoints. Iranian Journal of Agricultural Economics and Development Research, 42: 243-253. [In Persian].
6. Kazemiyeh, F., Eidi, A., and Zarifian, Sh. 2021. Investigating the Barriers to Sustainable Management of Agricultural Water Resources from the Voewpoint of Wheat Farmers in Maragheh. Water and Sustainable Developmet, 8 (19): 41-50. [In Persian].
7. Keshavarz, A., Ashouri, M., Mahdavi Sabet, M., and Ebrahimi, Sh. 2020. Balanced development of the criminalization of unauthorized use of water. Regional Planning, 9 (36): 197-212. [In Persian].
8. Le Roux, B., Van der Laan, M., Vahrmeijer, T., Bristow, K.L., and Annandale, J.G. 2017. Establishing and testing a catchment water footprint framewoek to inform sustainable irrigation water use for an aquifer under stress. Science of the Total Environment, 599: 1119-1129.
9. Minaie, H., and Taghilou. A.A. 2019. Strategies for the Optimal Management of Agricultural Warer Resources in Rural Areas (Case Study of West Azarbaijan Province-Bokan county-Simineh district. Geography and Regional Development, 17: 307-332. [In Persian].
10. Mishra, Y., Nakamura, T., Babel, M.S., Ninsawat, S. and Ochi, S. 2018. Impact of climate change on water resources of the Bheri River Basin, Nepal. Water: 10(2), 220.
11. Mohammadi, Y., Shabanali Fami, H., and Asadi, A. 2011. Identification and Analysis of Agricultural Water Management Problems (AWMP) in Zarrindasht county, Fars Province, Iran. Iranian Journal of Agricultural Economics and Development Research, 41-2: 201-512. [In Persian].
12. Nabiafjadi, S., Shabanali Fami, H., and Eazvanfar, A., 2014. Farmes’ Attitude Toward Agricultural Water Management Problems in Falavarjan Area. Iranian Journal of Irraigation and Drainage, 8 (47): 540-548. [In Persian].
13. Onipe, T., Edokpayi, J. N., and Odiyo, J.O. 2021. Geochemical characterization and assessment of fluoride sources in groundwater of Siloam area, Limpopo province, South Africa. Scientific Reports: 11 (1), 1-20.
14. Sadat Ebrahimi, S., ShabanAli-Fami, H., Daneshvar-Ameri, Z., and Ghasemi, J. 2009. Analysis of problems and mechanisms for improving agricultural water management in grape production in Takestan township. Agricultural Extension and Economics, 2 (1): 31-44. [In Persian].
15. Singh, A. 2018. Assessment of different strategies for managing the water resources problems of irrigated agriculture. Agricultural Water Management, 208: 187-192.
16. Tatar, M., Papzan, A.H., and Ahmadvand, M. 2018. Agricultural Water Conflict Management in Gawshan Basin: Solutions Based on Cooperation Strategy. Iran Agricultural Extension and Education Journal, 14 (1): 91-111. [In Persian].
17. Toulabinejad, M., Azadpour, M., and Dolatshahi, Z. 2022. The evaluation of agricultural warer management status in the mountainous basin of the Kashkan River. Geography and Environmental Hazards, 11 (3): 163-187. [In Persian].