تدوین و بومی سازی الگوی توسعه پایدار سواحل مکران بر مبنای رویکرد اجتماع‌محور
عبدالسلام مهدی پور
1
(
دانشجوی دکتری گروه علوم اجتماعی، واحد خلخال، دانشگاه آزاد اسلامی، خلخال، ایران.
)
مهرداد محمدیان
2
(
استادیار گروه علوم اجتماعی، واحد خلخال، دانشگاه آزاد اسلامی، خلخال، ایران.
)
مرتضی فرجیان
3
(
استادیار گروه جامعه‌شناسی، واحد پارس‌آباد مغان، دانشگاه آزاد اسلامی، پارس آباد مغان، ایران.
)
کلید واژه: تدوین الگو , بومی سازی الگو, توسعه پایدار, سواحل مکران, رویکرد اجتماع محوری.,
چکیده مقاله :
هدف این پژوهش طراحی و بومی‌سازی الگویی برای توسعه پایدار سواحل مکران بر اساس رویکرد اجتماع‌محور و بهره‌برداری از ظرفیت‌های بومی جنوب شرق ایران است. این منطقه، به‌عنوان یکی از مناطق استراتژیک کشور، پتانسیل‌های فراوانی برای رشد اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی دارد که در صورت مدیریت صحیح، می‌تواند به‌عنوان محرکی برای توسعه پایدار عمل کند. پژوهش حاضر با هدف تلفیق ظرفیت‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ساکنان بومی، الگویی جامع ارائه می‌کند که نه‌تنها به بهره‌گیری از منابع طبیعی منطقه توجه دارد، بلکه بر نیازهای اجتماعی و مشارکت محلی تأکید دارد. این مطالعه با استفاده از روش تحقیق کیفی و رویکرد نظریه داده‌بنیاد انجام شده است. داده‌های مورد نیاز از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با 30 نفر از خبرگان، اساتید دانشگاه و متخصصان توسعه مناطق ساحلی جمع‌آوری شدند. برای انتخاب نمونه‌ها از روش گلوله برفی استفاده گردید. تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار MAXQDA انجام شد که امکان دسته‌بندی و کدگذاری داده‌های کیفی را فراهم کرد. نتایج تحقیق نشان داد بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که برای دستیابی به الگویی بومی‌شده برای توسعه پایدار سواحل مکران، باید به مفاهیم کلیدی زیر توجه کرد:" ظرفیت‌های انسانی ( دانش محلی، مهارت‌های سنتی و شبکه‌های اجتماعی، ظرفیت‌های طبیعی(تنوع زیستی، منابع آبی و انرژی‌های تجدیدپذیر)، مشارکت اجتماعی و اقتصادی( تصمیم‌گیری محلی، صنایع دستی و گردشگری پایدار)، چالش‌های توسعه( نابرابری‌های اجتماعی و وابستگی به کمک‌های دولتی).
چکیده انگلیسی :
The purpose of this research is to design and localize a model for sustainable development of the Makran coasts based on a community-centered approach, leveraging the local capacities of southeastern Iran. This region, recognized as one of the country’s strategic areas, possesses significant potential for economic, social, and environmental growth, which, if properly managed, could serve as a catalyst for sustainable development. The present study aims to integrate the economic, social, and cultural capacities of the indigenous inhabitants by proposing a comprehensive model that not only addresses the utilization of the region’s natural resources but also emphasizes social needs and local participation. This study utilizes qualitative research methods and a grounded theory approach. The necessary data were collected through semi-structured interviews with 30 experts, university professors, and specialists in coastal development. A snowball sampling method was employed for participant selection. Data analysis was facilitated using MAXQDA software, which allowed for the categorization and coding of qualitative data. The findings indicate that to achieve a localized model for sustainable development of the Makran coasts, attention must be given to the following key concepts: human capacities (local knowledge, traditional skills, and social networks), natural capacities (biodiversity, water resources, and renewable energies), social and economic participation (local decision-making, handicrafts, and sustainable tourism), and development challenges (social inequalities and dependency on government aid).
آل احمد، سید مهرداد؛ مظفری، زانا (1399). فصلنامه اقتصاد دفاع دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی- گروه منابع و اقتصاد دفاع سال پنجم، شماره شانزدهم، تابستان 1399 ،صص 113-8.
اعظمی، هادی و سمیعی اصفهانی، حسین و امیری، محسن،1395،مدیریت یکپارچه مناطق ساحلی، سازمانی پویا در جهت توسعه پایدار سواحل مکران،نهمین کنگره انجمن ژئوپلیتیک ایران و اولین همایش انجمن جغرافیا و برنامه ریزی مناطق مرزی ایران،زاهدان
بری، جان (1380). محیط زیست و نظریه اجتماعی، ترجمه حسن پویان و نیره توکلی، انتشارات سازمان حفاظت محیط زیست، تهران
حاجی زاده، حسن؛ کریمی، مجیدرضا (1400) بررسی میزان اثر شکافهای اجتماعی و فرهنگی ناشی از توسعه نامتوازن در منطقه سواحل مکران، ماهنامه جامعه شناسی سیاسی ایران، 4 (2)، 2880-2903.
حاجی زاده، حسن؛ کریمی، مجیدرضا (1400) بررسی میزان اثر شکافهای اجتماعی و فرهنگی ناشی از توسعه نامتوازن در منطقه سواحل مکران، ماهنامه جامعه شناسی سیاسی ایران، 4 (2)، 2880-2903.
حافظ نیا محمدرضا، علمدار اسماعیل، رضایی سکه روانی داود. نقش توسعه سواحل مکران و راهبرد دریا گرایی ایران بر توسعه محور شرق کشور. آمايش سیاسی فضا. ۱۳۹۹; ۲ (۲) :۹۴-۸۱
حافظ نیا، محمدرضا (1392). جغرافیای سیاسی ایران، تهران: انتشارات سمت.
حسینی, سید حسین, علی‌پور, عباس, هاشمی, سیدمصطفی. (1398). ملاحظات امنیتی- دفاعی در آمایش سواحل مکران ایران. فصلنامه جغرافیای نظامی و امنیتی، 2 (5)، 30-56
حیدر زاده، مرتضی؛ خارزمیان، بهروز (1391). سواحل مکران و توانمندی در ایجاد قدرت دریلایی برترِ منطقه در حوضه های میان اقیانوسی، اولین همایش ملی توسعه سواحل مکُران و اقتدار دریلایی جمهوری اسلامی ایران، چابهار.
خانزادی, حسین, سیاری, حبیب ا.... (1395). الگوی توسعه سواحل مکران با تأکید بر احیاء قدرت دریایی. مطالعات دفاعی استراتژیک، 14 (66)، 5-32.
خزایی، عباس؛ حجتی نیا، محمدحسین؛ امیری، کامبیز (1401). تأثیر توسعه پایدار سواحل مکران بر قدرت دریایی جمهوری اسلامی ایران، علوم و فنون نظامی، 18 (62)، 217-241.
دابسون، اندرو (1388). اندیشه اجتماعی و سیاسی سبز، ترجمه محسن ثلاثی، جامعه شناسان، تهران
رضوی, محمدحسن, توکلی, یعقوب. (1400). توسعه سواحل مکران؛ «ره یافتی نوین» درحکمرانی اسلامی ایران. پژوهشنامه انقلاب اسلامی، 11 (40).
سالارزهی، حبیب اله (1401). راهبردهای حکمرانی محلی اجتماع محور برای توسعه سواحل مکران، چهارمین همایش ملی توسعه سواحل مکران، 151.
عجم، محمد (1393). اهمیت مسیرهای مواصاتی ایران برای شبه¬قاره هند و اوراسیا، ماهنامه راه ابریشم، 38 (1)،16.
میرزاجانی، محسن (1396). نقش و تأثیر سواحل خلیج فارس و منطقه مکران در اقتصاد بین الملل و تأثیر استراتژیکی آن بر ایران با ارائه یک مدل راهبردی در توسعه اقتصادی و سیاسی، فصلنامه جغرافیا، 57 (1) 7.
لکزی، مهدی؛ اطهری، اسدالله (1401). نقش سواحل مکران در پیشبرد قدرت منطقه ای ایران، فصلنامه محیط شناسی راهبردی ج.ا.ایران، 6 (1)، 190-163.
Adams,W.M (2009).Green Development,Environment And Sustainability in Third world,Third edition. Routledge, London.
Arthur, B., Saha, M., Sarpong, F. A., & Dutta, K. D. (2024). Unlocking Africa's potential: The transformative power of foreign direct investment for sustainable development. Heliyon, 10(5).
Kindo, Malik Dawuda, Aziz Abdulai Adams, and Jamal Mohammed. "The impact of trade on environmental quality and sustainable development in Ghana." World Development Sustainability 4 (2024): 100134.
Leng, A., Wang, K., Bai, J., Gu, N., & Feng, R. (2024). Analyzing sustainable development in Chinese cities: A focus on land use efficiency in production-living-ecological aspects. Journal of Cleaner Production, 448, 141461.
Wen, Y., & Zhang, S. (2024). Assessing the impact of resource efficiency on sustainable development: Policies to cope with resource scarcity in Chinese provinces. Resources Policy, 90, 104754.
Zhang, Y. Z., Xue, C., Wang, N., & Chen, G. (2024). A comparative study on the measurement of sustainable development of marine fisheries in China. Ocean & Coastal Management, 247, 106911.