کنش‏‌های جمعی کارناوالی و فضای شهری

محورهای موضوعی : مطالعات جامعه شناختی شهری

طلیعه خادمیان ¹ ( استادیار جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال )
فاطمه قابل رحمت ² ( دانشجوی دکتری جامعه شناسی سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران )

تاریخ دریافت : 1395/02/21 تاریخ پذیرش : 1395/02/21 تاریخ انتشار : 1394/12/01

کلید واژه: جنبش اجتماعی, باختین, کارناوال, فضای شهری, میدان,

چکیده مقاله :

امروزه، کنش‌های جمعی و جنبش‌های جدید اجتماعی، پدیده‌ای مدرن و ناشی از شهری شدن، شکل‌گیری روابط اقتصادی، ارزش‌های جدید، انتظارات و تحرکات جدید اجتماعی هستند. تقابل میان حکومت و جنبش‌های جدید اجتماعی، در فضای شهری معنا پیدا می‌کند و در نتیجه‌ی کنترل حکومت، می‌تواند به جنبش اعتراضی و یا انقلاب تبدیل گردد. این جنبش‌ها به دنبال تغییرات کلان در حکومت نیستند و مطالبات محدود و مشخصی دارند و نهادهای کوچک قدرت، سبک زندگی، محیط زیست و مسائل اجتماعی را مورد پرسش قرار می‌دهند. فضاهای شهری نقش مهمی در زندگی اجتماعی-سیاسی داشته و به عنوان مرکز ارتباط و تحول در شهرها عمل می‌کنند. وجود اماکنی مانند میدان‌ها و پارک‌ها با ایجاد زمان – مکان متفاوت، می‌توانند فضای مناسبی را برای وقوع کنش‌های جمعی کارناوال گونه‌ای فراهم کرده و مطالبات طبقه‌ی متوسط را به شکلی متفاوت بیان کنند. این مقاله، با استفاده از روش مطالعه‌ی اسنادی، مصاحبه و مشاهده‌ی مستقیم، نقش و تأثیر فضاهای شهری را در فراهم‌آوری بستر مناسب برای شکل‌گیری کنش‌های جمعی و جنبش‌های جدید اجتماعی، با نظر به شهر استانبول در سال 2013 بررسی می‌کند. وجود اماکنی مانند میدان تقسیم استانبول، فضایی را پدید می‌آورد تا مکالمه، بحث و اظهار نظر به شکل آزادانه و باز برگزار شده و در صورت پدید آمدن بسترهای لازم گفتمان و تداوم آن، این امکان فراهم ‌شود تا از دل آن کنش‌های جمعی هدفمند و جنبش‌های اجتماعی اصلاحی پدید آمده و به رشد جامعه‌ی مدنی و ایجاد توسعه‌ی سیاسی کمک کند.

چکیده انگلیسی:

Nowadays, collective action and new social movements are modern phenomena which have derived from urbanization, the development of economic relations, new values, expectations and new social activities. Confrontation between the government and new social movements is usually manifested in urban areas, and because of government control, can become a protest movement or revolution. These movements are not after major changes in governments and often have limited demands and aim for changes in small institutions of power, lifestyle, environment, social issues. urban spaces have important roles in socio-political life, and play a role as the center of communication and transformation in cities. By providing a different time –space perspective, places like squares and parks, can offer, in a different form, the right atmosphere for the carnival collective actions and demands of the middle classes. Drawing on the ideas of Bakhtin, this article, with a view to Istanbul in 2013 and using the documentary method and direct observation, attempts to study the impact of urban spaces to prepare the perfect platform for the formation of collective action and new social movements, Places like Taksim Square in Istanbul, creates a space to talk, discuss and comment in a free form and open place. By creating a platform for continuous discourses, it is possible to create targeted collective actions and reformative movements and help the development of civil society and political development..

منابع و مأخذ:

-         احمدی، بابک. (1376). خاطرات ظلمت، تهران: نشر مرکز.

-         افروغ، عماد. (1377). فضا و نابرابری اجتماعی، تهران: انتشارات دانشگاه تربیت مدرس.

-     بوگرونلاند. (1385). شهر در دوران جامعه‌ی شبکه‌ای (مروری بر نظریات مانوئل کاستلز)، ترجمه‌ی آراز امین ناصری، نشریه‌ی جستارهای شهرسازی، بهار و تابستان، شماره‌ی 15و16، از صفحه62 تا 77.

-         پاکزاد، جهانشاه. (1383). گره، میدان، فلکه، ضمیمه‌ی ماهنامه شهرداریها، شماره‌ی 67 (میدان و فضای شهری).

-     پیروز، غلامرضا. حقیقی، مرضیه. (1393). طنز کارناوالی و بازتاب آن در داستان‏های بهرام صادقی، نشریه‌ی جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، مقاله‌ی 4، دوره‌ی 6، شماره‌ی 1، صفحه 65-89.

-         تودوروف، تزوتان. (1377). منطق گفتگویی میخاییل باختین، ترجمه‌ی داریوش کریمی، تهران: نشر مرکز.

-         جلایی‌پور، حمید‌رضا. (1389). جامعه‌شناسی‌‌ جنبش‌های‌اجتماعی با تأکید بر جنبش اصلاحی دوم خرداد، تهران: انتشارات طرح نو.

-         سلطانزاده، حسین. (1370). فضاهای شهری در بافتهای تاریخی ایران، انتشارات دفتر پژوهشهای فرهنگی با همکاری شهرداری تهران.

-     سلطانی، علی. (1390). تحلیل نفش فضاهای شهری در دستیابی به توسعه‌ی پایدار شهرها، تبیین پارادایم ارتباط، فصلنامه‌ی علمی پژوهشی باغ نظر، مرکز پژوهشی هنر و معماری و شهرسازی نظر، سال هشتم، شماره‌ی 18، صفحه 3 تا 17.

-     فکوهی، ناصر. (1381). فضای سیبرنتیک به مثابه فضای شهری: مطالعه‌ی موردی شهر تهران، فصلنامه‌ی انسان‌شناسی، دوره‌ی اول، شماره‌ی دوم، پاییز و زمستان، صفحه‌ی 89 تا 119.

-     قابل‌رحمت، فاطمه. (1394). بررسی جامعه‌شناختی جنبش‌های نوین اجتماعی در خاورمیانه (مطالعه‌ی موردی: جنبش پارک گزی ترکیه)، پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تهران.

-         کاستلز، مانوئل. (1393). شبکه‌های خشم و امید (جنبشهای اجتماعی در عصر اینترنت)، ترجمه‌ی مجتبی قلی پور، تهران: نشر مرکز.

-     کاستلز، مانوئل. (1385). عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه و فرهنگ (جلد 2، قدرت هویت)، ترجمه‌ی احد علیقلیان، افشین خاکباز، حسن چاوشیان؛ ویراسته‌ی علی پایا، تهران: نشر طرح نو.

-         گاردینر، مایکل. (1381). تخیل معمولی باختین، ترجمه‌ی یوسف اباذری، ارغنون، سال هشتم، شماره‌ی 20، صفحه‌ی 33 تا 66.

-         گیدنز، آنتونی. (1390). جامعه‌شناسی، ترجمه‌ی منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.

-         لش، اسکات. (1390). جامعه‌شناسی پست مدرنیسم، ترجمه‌ی شاپور بهیان، تهران: نشر ققنوس.

-          Abbas, Tahir. (2013). Political culture and national identity in conceptualizing the gezi park movement. Insight turkey.vol.15/ No.4/pp19-27

-          Gole, Nilufer. (2013) Gezi-anatomy of a public square movement. Insight turkey.vol.15/No.3/pp7-14

-          Yayla, Atilla. (2013). Gezi park revolts: for or against democracy? Insight turkey.vol.15/No.4/pp8-9