تبیین جامعه‌شناختی تعاملات همسایگی و تأثیر آن بر احساس نشاط اجتماعی شهروندان در شهر همدان

محورهای موضوعی : مطالعات جامعه شناختی شهری

اعظم خطیبی ¹ (استادیار جامعه شناسی دانشگاه پیام نور)

تاریخ دریافت : 1396/03/23 تاریخ پذیرش : 1396/03/23 تاریخ انتشار : 1396/03/01

کلید واژه: شبکه روابط, تعاملات همسایگی, احساس نشاط اجتماعی, شناخت همسایه, اعتماد به همسایه,

چکیده مقاله :

نشاط اجتماعی در زندگی اجتماعی نقشی اساسی و بنیادینی ایفا می‌کند، به‌گونه‌ای که در مقایسه با هر خصلت و روحیه‌ی دیگر، بیشترین سهم را در بهبود روابط و معاشرت‌ها به عهده دارد. هدف این تحقیق نیز بررسی تعاملات همسایگی و تأثیر آن بر نشاط اجتماعی شهروندان در شهر همدان است. از نظریه های برخی از جامعه شناسان در حوزه ی شهری و نشاط مانند جیکوبز فلنگن، پارک، گیدنز، آرگایل، آیزنگ، وینهوون و کالمیجن و ... استفاده شده است. روش تحقیق توصیفی از نوع پیمایشی و رویکرد آن جامعه شناختی است. جامعه‌ی آماری این تحقیق، شهروندان همدانی حاضر در زمان مطالعه بودند. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 384 نفر برآورد شد و شیوه‌ی نمونه گیری خوشه ای بود. برای گردآوری اطلاعات از دو نوع پرسشنامه استفاده شد: 1- تعامل همسایگی پاول والین و شوسلر و 2- پرسشنامه‌ی محقق ساخته بر اساس نظریه ی نشاط آرگایل و آیزنگ و اعتماد گیدنز. نتایج نشان داد بین تعاملات همسایگی و نشاط اجتماعی رابطه‌ی معنا دار و قوی‌ای وجود دارد (172/0= r). بین زنان و مردان در تعاملات همسایگی تفاوت معنا داری نیست اما در احساس نشاط اجتماعی تفاوت معنا دار است. رگرسیون چند متغیره نشان داد که از بین مؤلفه های تعاملات همسایگی، شبکه‌ی روابط، بیشترین تبیین کننده‌ی نشاط اجتماعی است. تحلیل مسیر نشان داد که اعتماد به همسایه ها تحت تأثیر شبکه‌ی روابط و شناخت همسایه ها از یکدیگر است.

منابع و مأخذ:

-         آزاد ارمکی، تقی. (1386). جامعه‌شناسی­خانواده­ی ایرانی، تهران: سمت.

-         آیزنگ، مایکل. (1374). روانشناسی شادی، ترجمه‌ی محمد فیروز بخت و خلیل بیگی، تهران: بدر.

-         ازکمپ، استوارت. (­1373). روانشناسی اجتماعی کاربردی، ترجمه فرهاد ماهر، تهران: انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ اول.

-         امیر­کافی، مهدی؛ فتحی، شکوفه. (1390). بررسی عوامل مؤثر بر دلبستگی به محله­ی مسکونی (مطالعه‌ی موردی: شهر کرمان)، مجله‌ی مطالعات اجتماعی ایران، دوره‌ی 5. شماره‌ی 1: 37-11.

-         انصاری، ابراهیم­. (­1381). جایگاه اجتماعی محله در شهرهای اسلامی با تأکید بر اصفهان، جامعه‌شناسی کاربردی­، شماره‌ی 13، بهار و تابستان 1381­: 26-15.

-         پوردیهیمی، شهرام و نورتقانی، عبدالمجید.­ (1392). هویت و مسکن: بررسی سازوکار تعامل هویت ساکنان و محیط مسکونی، فصلنامه‌ی مسکن و محیط روستا، شماره‌ی 141: 18-3.

-         تریاندیس، هری. س. (1383). فرهنگ و رفتار اجتماعی. ترجمه‌ی نصرت فتی، تهران: نشر رسانش.

-         چلبی، مسعود و موسوی، محسن.­ (1387). بررسی جامعه­شناختی عوامل مؤثر بر شادمانی در سطح خرد و کلان. مجله‌ی جامعه‌شناسی ایران، دوره­ی نهم، شماره‌ی یک و دو، صص 57-34.

-         چیل، دیوید. (1388). خانواده‌ها در دنیای امروز، ترجمه‌ی محمدمهدی لبیی، نشر افکار.

-         حقیقی، جمال؛ خوش­کنش، ابوالقاسم؛ شکر­کن، حسین؛ شهنی ییلاق، ملیجه ونیسی، عبدالکاظم­. (­1384).­ رابطه‌ی الگوی پنج عاملی شخصیت با احساس شادکامی در دانشجویان دوره‌ی کارشناسی دانشگاه شهید چمران، مجله‌ی علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز، شماره‌ی 7: 188-163.

-         دورکیم، امیل. ­(1387). قواعد روش جامعه‌شناختی، ترجمه‌ی علی‌محمد کاردان، انتشارات دانشگاه تهران.

-         ربانی خوراسگانی، علی؛ صدیق اورعی، غلامرضا؛ خنده رو، مهدی­. (­1388). بررسی سرمایه‌ی اجتماعی و عوامل مؤثر بر شکل‌گیری آن در سطح محله، علوم اجتماعی(دانشگاه فردوسی مشهد)، شماره‌ی 14، پاییز و زمستان 1388: 150-119.

-         ربانی، علی؛ ربانی،رسول؛ گنجی، محمد­. (1390). رویکردی جامعه‌شناختی به احساس شادمانی سرپرستان خانوار در شهر اصفهان، مسائل اجتماعی ایران، شماره‌ی 3، تابستان 1390: 74-39.

-         رضازاده، راضیه­. (1385). رویکردی ­روان­شناسانه و جامعه­شناسانه به هویت مکانی در شهرهای جدید، مجموع مقالات همایش بین‌المللی شهرهای جدید، تهران: انتشارات شرکت عمران شهرهای جدید.

-         زیبایی­نژاد، محمد­رضا­.(1388). آسیب‌شناسی نگاه به زن و خانواده در ایران، مجموعه مقالات آسیب‌شناسی خانواده، تهران: مرکز امور زنان و خانواده ریاست جمهوری.

-         ساروخانی، باقر.­ (1375). درآمدی بر دایره المعارف علوم اجتماعی، تهران: دانشگاه تهران.

-         شارع پور، محمود­. (1391). جامعه‌شناسی شهری، تهران: انتشارات سمت، ویرایش اول، چاپ ششم.

-         شوسلر، کارل. اف.­ (­1982). سنجش احساسات و نظر مردم نسبت به حیات اجتماعی، سان‌فرانسیسکو: جوسی باس: 135.

-         صدیق سروستانی، رحمت‌الله؛ نیمروزی، نوروز.­ (1389). بررسی ارتباط بین مشارکت در روابط همسایگی و احساس امنیت در محلات شهر مشهد، دانش انتظامی، شماره‌ی47، تابستان 1389: 220-185.

-         عنبری، موسی؛ حقی، سمیه­. (­1393). بررسی عوامل فردی و اجتماعی مؤثر بر نشاط اجتماعی زنان؛ مورد مطالعه: زنان مناطق شهری و روستایی شهرستان دلیجان)، جامعه‌شناسی کاربردی، سال بیست و پنجم، شماره‌ی 1، بهار 1393: 26-1.

-         فیالکوف، یانکل.­ (1383). جامعه‌شناسی شهر، ترجمه‌ی عبدالحسین نیک گهر، تهران: انتشارات آگه.

-         کشاورز، امیر؛ مولوی، حسین؛ کلانتری، مهرداد. (1387). ­رابطه‌ی بین سرزندگی و ویژگی­های جمعیت­شناختی با شادکامی در مردم شهر اصفهان،مطالعات روان‌شناختی، دوره‌ی 4، شماره‌ی 4، زمستان 1387: 64- 45.

-         کلتنر، جان، دبلیو. (1376). ارتباط گفتاری میان مردم، ترجمه‌ی اکبر میرحسینی و قاسم کبیری، تهران: انتشارات امیرکبیر.

-         کیا، علی‌اصغر و امیری، رقیه. (1391). بررسی میزان نشاط اجتماعی و عوامل مرتبط با آن در بین شهروندان 64-15 سال شهر اهواز، فصلنامه‌ی برنامه­ریزی و رفاه و توسعه­ی اجتماعی، شماره‌ی 15: 174-138.

-         گلکار، کوروش. (­1379). نشاط و سرزندگی در شهر به کمک طراحی شهری، شهرنگار، سال هفتم، شماره‌ی 39 : 28-24.

-         گیدنز، آنتونی. (­1377). پیامدهای مدرنیت، ترجمه‌ی محسن ثلاثی، تهران: نشر مرکز.

-         ـــــــــــ . (1383). تجدد و تشخص – جامعه و هویت شخصی در عصر جدید، ترجمه‌ی ناصر موفقیان، تهران: نشر نی.

-         لیاقتدار، محمدرضا؛ عابدی، محمدرضا؛ جعفری، ابراهیم. (1387). هنجارهای سیاهه شادکامی فوردایس اصفهان، فصلنامه‌ی روان‌شناسی، سال 12، شماره‌ی 16: شماره‌ی 2(پیاپی 46): 196-183.

-          معمار، ثریا. (1390). تحلیل جامعه‌شناختی نیازهای اجتماعی و کالبدی محلات شهر از دیدگاه توسعه‌ی پایدار محله­ای(مطالعه‌ی محلات شهر اصفهان)، بررسی مسائل اجتماعی ایران، شماره‌ی2، تابستان 1390: 133-106.

-         معیدفر، سعید؛ مقدم، غلامرضا. (1389). هویت محله­ای در کاهش و کنترل گرایش به رفتارهای نابهنجار اجتماعی در شهر(­مطالعه: محله‌های شهر تهران)، مسائل اجتماعی ایران، شماره‌ی 2، زمستان 1389: 144- 115،.

-         منادی، مرتضی. (­1388). بررسی انسان شناختی روابط همسایگی - مطالعه‌ی تطبیقی روابط زنان شاغل و خانه‌دار، مطالعات اجتماعی ایران، شماره‌ی 6، تابستان 1388: 122-104.

-         میلر، دلبرت. سی. (1380). راهنمای سنجش و تحقیقات اجتماعی، ترجمه‌ی هوشنگ نایبی، تهران: نشر نی.

-          نایبی، هوشنگ و لطفی خواچکی، بهنام. (1394). تأثیر روابط و پیوندهای خویشاوندی بر میزان آسیب­های اجتماعی در استان­های کشور، بررسی مسائل اجتماعی ایران، دوره‌ی 6، شماره‌ی 1، بهار و تابستان 1394: 26-1.

-         نوذری، حمزه. (1394). تحلیل تعارضات همسایگی و برخی پیامدهای آن در شهر تهران، بررسی مسائل اجتماعی ایران، دوره‌ی 6، شماره‌ی 2، پاییز و زمستان 1394: 390-373.

-         وحیدا، فریدون؛ بهیان، شاپور؛ هاشمیان فر، سید علی و حضرتی، سپیده. (1394). بررسی عوامل جامعه‌شناختی مؤثر بر شادمانی با تکیه‌ بر احساس امنیت اجتماعی (مورد مطالعه: شهر کرمان)، مطالعات جامعه‌شناختی شهری، سال ششم، شماره‌ی هفدهم، زمستان 1394: 28-1.

-         وحیدا، فریدون و دادهیر، ابوعلی و فرنام، محمد.­ (1393). نشاط عمومی در زندگی اجتماعی – فرهنگی شهر: مطالعه­ای با رویکرد تئوری کیفیت اجتماعی در شهر اردبیل، مطالعات جامعه‌شناختی شهری، سال چهارم، شماره‌ی یازدهم: 34-1.

-          وزیری، مژده؛ شیرزادی اصفهانی، هما. (­1389). بررسی رابطه‌ی جو سازمانی با شادمانی و سرزندگی در اعضای هیأت علمی دانشگاه الزهرا(س)، اندیشه‌های نوین تربیتی، دوره‌ی 6، شماره‌ی 2، تابستان 1389: 190-173.

-         هزار جریبی، جعفر؛ آستین فشان، پروانه. (1388). بررسی عوامل مؤثر بر نشاط اجتماعی با تأکید بر استان تهران، جامعه‌شناسی کاربردی، بهار، شماره‌ی 33: 146-119.

-         یوسفی، علی؛ نوغالی، ،محسن؛ حجازی، مهلا. (1388). انسجام در شبکه­های همسایگی شهر مشهد، جامعه‌شناسی ایران، دوره‌ی دهم، شماره‌ی 1، بهار 1388: 161-138.

-         Amerigo, M. Aragones, J. (1997). A theoretical and methodological approach to the study of residential satisfaction, Journal of environment psychology, No. 17: 47-57.

-         Argyle, M. (2001). The psychology of happiness, second edition, Rutledge is imprint of the Taylor and Francis group.

-         Coleman, James C. (1988). Social capital in the creation of human capital. American Journal of Sociology 94 (Supplement S95-S120): 95-119.

-         Falanagan, W. G., (1999). Urban Sociology: Images and Structure, New York: Allyn and Bacon.

-         Fukuyama, Francis. (1999).Social Capital and civil society. [On line].Available at

-         www.imf.org/external/pubs/ft/seminar/1999/reformes/fukuyama.htm.

-         Gans, H. (1962). The Urban Villagers, New York: Free Press.

-         Giddens, Anthony. (1992). the Consequences of Modernity, Stanford; Stanford University Press.

-         Haler, H& Hadler, M. (2006). How social relations and structures can produce happiness and unhappiness, social indicators research, 75: 169-216.

-         Low, Setha, M. and Altman, Irwin. (1992). “Place Attachment: A Conceptual Inquiry”. In Irwin Altman and Setha, M. Low (Eds), Place Attachment, New York/ London: Plenum Press: 1-12.

-         Morgan, P. (2010). “Towards a developmental theory of place attachment”. Journal of Environmental Psychology, 30, 11–22.

-         Sampson, Robert J. Johan laub. (1993). Crime in the making, pathways and turning points through life. Cambridge, Harvard University press.

-         Scannell, Leila. Gifford, Robert. (2010). “The Relations between Natural and Civic Place Attachment and Pro-Environmental Behavior”. Journal of Environmental Psychology. XXX: 1-9.

-         Schyns, P. (1998). Cross national differences in happiness, social undicators research, 43: 3- 26.

-         Veenhoven, R. and Kalmijn, W. (2005). Inequality adjusted happiness in nation, Journal of happiness studies, 6: 421- 455.

-         Whyte, W.F. (1943). Street Corner Society, Chicago: University of Chicago Press.