بررسی عوامل اجتماعی مرتبط با سلامت (مورد مطالعه: شهروندان سی سال و بالاتر شهر مشهد)

محورهای موضوعی : مطالعات جامعه شناختی شهری

غلامرضا حسنی درمیان ¹ , پژمان ابراهیمی سیریزی ² , علیرضا افشانی ³

1 - استادیار گروه علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه فردوسی مشهد (نویسنده مسئول)
3 - دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه یزد

تاریخ دریافت : 1398/09/28 تاریخ پذیرش : 1398/09/28 تاریخ انتشار : 1398/09/01

کلید واژه: حمایت اجتماعی, سلامت, دینداری, رضایت از زندگی, سرمایه ی اجتماعی,

چکیده مقاله :

تحقیق حاضر با هدف بررسی عوامل اجتماعی مرتبط با سلامت شهروندان سی سال و بالاتر شهر مشهد انجام گرفته است. در چارچوب نظری از نظریه های پارسونز، کییز، رویکرد شبکه، پاتنام، کاواچی و برکمن، هنس، کورکیلا، مک اینتوش و اسپیلکا برای گزینش متغیرهای مورد بررسی استفاده و تئوری ترکیبی ساخته شده است. در این پژوهش که به روش پیمایش انجام گرفته است، 384 نفر با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای و با کمک ابزار پرسشنامه بررسی شدند. یافته‌های تحقیق نشان داد که میزان سلامت شهروندان در حد متوسط رو به بالا و بالاترین مقدار میانگین مربوط به بعد جسمانی (فیزیکی) بوده است. همچنین بین متغیرهای سرمایه ی اجتماعی، رضایت از زندگی، حمایت اجتماعی و دینداری با سلامت رابطه ی مستقیم و معنادار و بین متغیر انزوای اجتماعی و سلامت نیز رابطه ی معکوس و معناداری وجود داشت. تحلیل مدل رگرسیونی نشان داد متغیرهای بررسی شده حدود 51 درصد از تغییرات سلامت را تبیین می کند. نتایج تحلیل مسیر نشان داد متغیر سرمایه ی اجتماعی بیشترین اثر مستقیم و متغیر دینداری، بیشترین تأثیر غیرمستقیم و متغیر رضایت از زندگی بیشترین سهم را در تبیین متغیر سلامت داشته اند.

چکیده انگلیسی:

The present study aimed at investigating social factors related to the health of citizens at the age of thirty and older in Mashhad. The ideas of Parsons, Keas, network theory, Putnam, Kawachi and Berkman, Hans, Korkila, McIntosh and Spilka were used as the theoretical framework. This was a survey research and 384 participants were selected via a multi-stage cluster sampling method. A questionnaire was used as the research instrument. The findings indicated that the level of the citizens’ health was moderately high and the highest mean value was related to the physical dimension. Also, there was a direct and significant relationship between social capital, life satisfaction, social support and religiosity with health and there was, as well, a significant negative relationship between social isolation and health variables. Regression model analysis revealed that the examined variables explained about 51/0 of the variations in health. Finally, the results of path analysis indicated that social capital had the most direct effect, while religiosity had the most indirect effect, and life satisfaction had the biggest share in explaining health.

منابع و مأخذ:

افشانی، سیدعلیرضا؛ شیری محمد آباد، حمیده. (1395). بررسی رابطه­ی رضایت از زندگی و سلامت اجتماعی زنان شهر یزد. طلوع بهداشت، دوره­ی 15، شماره­ی 2: 34- 44.

 (1394). بررسی رابطه­ی میزان احساس انزوای اجتماعی و سلامت اجتماعی زنان شهر یزد. دومین کنفرانس بین المللی روانشناسی و علوم اجتماعی: کرج.

اﻓﺸﺎﻧﻲ، ﺳﻴﺪﻋﻠﻴﺮﺿﺎ؛ رﺳﻮﻟﻲ ﻧﮋاد، ﺳﻴﺪﭘﻮﻳﺎ؛ ﻛﺎوﻳﺎﻧﻲ، ﻣﺤﻤﺪ؛ ﺳﻤﻴﻌﻲ، ﺣﻤﻴﺪرﺿﺎ. (1393). ﺑﺮرﺳﯽ راﺑﻄﻪ­ی ﺳﺒﻚ زﻧﺪﮔﯽ اﺳﻼﻣﯽ ﺑﺎ ﺳﻼﻣﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﺮدم ﺷﻬﺮ ﯾﺰد. ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﺳﻼم و روان‌ﺷﻨﺎﺳﯽ، دوره­ی8 ، شماره 14: 83-103.

پیلتن، فخرالسادات و قانعی، فرزانه. (1391). بررسی جامعه­شناختی عوامل مؤثر بر سلامت عمومی (مطالعه­ی موردی: دانشجویان دانشگاه‌های شهر جهرم). فصلنامه­ی جامعه‌شناسی مطالعات جوانان، دوره 3 ، شماره­ی 5: 73- 94.

تاجدار، وحید؛ رفیعیان، مجتبی؛ تقوایی، علی اکبر. (1389). سنجش مؤلفه سلامت در کلانشهر مشهد از دیدگاه برنامه­ریزی شهری. نشریه هنرهای زیبا _ معماری و شهرسازی، دوره­ی 2، شماره 41 : 101- 110.

چلبی، مسعود و امیرکافی، مهدی. (1383). تحلیل چندسطحی انزوای اجتماعی. مجله­ی جامعه‌شناسی ایران، دوره­ی 5، شماره 2: 3- 31.

حسینی، سید احمد و دودمان فیروزسالاری، سمانه. (1389).  نقش حمایت اجتماعی در میزان سلامت روان کارمندان جوان شهرداری تهران. برنامه­ریزی رفاه و توسعه­ی اجتماعی، دوره­ی 1، شماره 3: 111- 144.

حسینی‌حاجی‌بکنده، سید‌ احمد؛ تقی‌پور، ملیحه. (1389). بررسی تأثیر حمایت اجتماعی بر سلامت اجتماعی زنان سرپرست خانوار. فصلنامه­ی پژوهش اجتماعی، شماره­ی 7: 139-159.

حشمت‌یغمایی، محمدتقی. (1380). دینداری نوجوانان و عوامل مؤثر بر آن. پایان‌نامه­ی کارشناسی ارشد رشته جامعه‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبایی.

ریاحی، محمد اسماعیل؛ وردی نیا، اکبر؛  پورحسین، سیده زینب. (1389).بررسی رابطه بین حمایت اجتماعی و سلامت روان. رفاه اجتماعی، دوره­ی10­، شماره 39: 85- 121.

زکی، محمد‌علی؛ خشوعی، مریم‌السادات. (1392). سلامت اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن در بین شهروندان شهر اصفهان. مطالعات جامعه‌شناختی شهری، دوره­ی 3، شماره 8: 79-108.

سراج‌زاده، سیدحسین؛ جواهری، فاطمه؛ ولایتی‌خواجه، سمیه. (1392). دین و سلامت: آزمون اثر دینداری بر سلامت در میان نمونه‌ای از دانشجویان. جامعه‌شناسی کاربردی، دوره­ی 24، شماره 1: 55-77.

سفیری، خدیجه و منصوریان­راوندی، فاطمه. (1393). عنوان تبیین رابطه­ی هویت جنسیتی و سلامت اجتماعی زنان و مردان جوان شهر تهران. جامعه‌شناسی کاربردی، شماره­ی 1: 51- 70.

سید‌نوزادی، محسن. (1392). بهداشت عمومی (سلامت و بیماری)، تهران: انتشارات ارجمند.

شربتیان، محمد حسن. (1391).تأملی بر پیوند معنایی مؤلفه‌های سرمایه­ی اجتماعی و میزان بهره­مندی از سلامت اجتماعی در بین دانشجویان دانشگاه پیام نور مشهد. فصلنامه­ی جامعه‌شناسی مطالعات جوانان، دوره­ی 2، شماره 5: 149- 174.

شربتیان، محمد حسن و ایمنی، نفیسه. (1396). تحلیل جامعه‌شناختی رابطه­ی سرمایه­ی اجتماعی با سلامت اجتماعی زنان (مورد مطالعه: زنان منطقه­ی چهار شهری تهران). فصلنامه­ی برنامه­ریزی رفاه و توسعه­ی اجتماعی، دوره­ی 8، شماره 30: 105- 140.

شریفیان، اکبر. (1385). بررسی عوامل مؤثر بر میزان خشونت خانگی. رساله­ی دکتری رشته­ی جامعه‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبایی.

صباغ، صمد؛معینیان، نرمینه؛ صباغ، سارا. (1390). سنجش سلامت اجتماعی و عوامل اجتماعی مرتبط با آن در بین خانوارهای شهر تبریز. مطالعات جامعه‌شناسی، دوره­ی 3، شماره 10: 27- 44.

ﻓﺘﺤﻲ، ﻣﻨﺼﻮر؛ ﻋﺠﻢ‌ﻧﮋاد، رﺿﺎ­؛ ﺧﺎک رﻧﮕﻴﻦ، ﻣﺮﻳﻢ. (1391). عوامل مرتبط با سلامت اجتماعی معلمان شهر مراغه. رفاه اجتماعی، سال 12، شماره­ی 47: 225-243.

کلانتری، عبدالحسین؛ حسینی زاده آرانی، سید سعید. (1394). دین، سلامت روان و احساس تنهایی. بررسی نسبت میان میزان دینداری و سلامت روان با احساس تنهایی (مورد مطالعه: شهروندان تهرانی). جامعه‌شناسی کاربردی، سال 26، شماره­ی پیاپی (60)، شماره­ی 4: 25- 44.

کلانتری، عبدالحسین؛ حسینی زاده آرانی، سید سعید؛ سخایی، ایوب؛ امام علیزاده، حسین. (1394). انزوا و سلامت: بررسی ارتباط میان انزوای اجتماعی و سلامت روان شهروندان 18+ سال تهرانی با عطف توجه به نقش میانجیگرانه­ی حمایت اجتماعی. پژوهش‌های جامعه‌شناسی معاصر، دوره­ی 4، شماره 6 :89 -116.

کوششی، مجید؛ میرزایی، محمد؛ پور رضا، ابوالقاسم، حسنی در­میان، غلامرضا. (1395). تأثیر سرمایه­ی اجتماعی بر سلامت سالمندان 60 سال و بالاتر در مناطق شهر مشهد. مجله­ی علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، شماره­ی 27: 109- 129.

کیوان آرا، محمود؛ حقیقتیان، منصور؛ علی بابایی شهرکی، معصومه. (1393). بررسی رابطه­ی سرمایه­ی اجتماعی و سلامت روان در بین شهروندان شهرکرد.مجله­ی علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی ایلام، دوره­ی 22، شماره 7: 47- 55.

مجدی، علی اکبر؛ محمدی، فردین. (1395). بررسی رابطه­ی سرمایه­ی اجتماعی و اثر بخشی فردی کارمندان بانک‌ها (مورد مطالعه: کارمندان بانک‌های دولتی شهر سنندج. مجله علوم اجتماعی دانشکده­ی ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، دوره­ی 13، شماره­ی 2: 161 – 186.

مرندی، علیرضا.  (1385).عوامل اجتماعی سلامت در کتاب جامع بهداشت عمومی، تهران: نشر کتاب پردازان.

نصیری، حبیب‌الله؛ جوکار، بهرام. (1387). معناداری زندگی، امید، رضایت از زندگی و سلامت روان در زنان. پژوهش زنان، دوره­ی 6، شماره­ی 2: 157-176.

نوریان نجف آبادی، محمد؛ جهانگیر، نرجس. (1390). رابطه بین میزان اعتماد اجتماعی و سلامت روانی (مطالعه­ی موردی: معلمان شهرستان تیران و کرون). جامعه‌شناسی تاریخی، دوره­ی 3، شماره­ی2: 35- 59.

همتی، الهام؛ مهدوی، محمد صادق؛ بقایی سرابی، علی. (1392). تأثیر حمایت اجتماعی بر سلامت اجتماعی زنان سرپرست خانوار شهر رودهن. فصلنامه پژوهش اجتماعی، سال 6. شماره 18: 45- 61.

همتی، رضا؛ رحیمی علی آباد، اباذر. (1393).  بررسی رابطه حمایت اجتماعی با سلامت روانی. مطالعات علوم اجتماعی ایران، سال 11، شماره 42: 105- 119.

هورتولانوس، رلوف؛ مشیلز، انجا؛ و میوسن، لودوین. (1394). انزوای اجتماعی در جامعه­ی مدرن، ترجمه­ی لیلا فلاحی سرابی و صادق پیوسته، تهران: نشر جامعه‌شناسان.

یزدان‌پناه، لیلا؛  نیک‌ورز، طیبه. (1394). رابطه عوامل اجتماعی با سلامت اجتماعی دانشجویان دانشگاه شهید باهنر کرمان. جامعه‌شناسی کاربردی، سال 26 ، شماره­ی 3: 99-116.

Berkman, L. F., & kawachi, I (2000). Social integration, social networks, social support, and health. Social epidemiology, 1, 137-173.‏

Berkman, L. F., Glass, T., Brissette, I., & Seeman, T. E (2000). From social integration to health: Durkheim in the new millennium. Social science & medicine, 51 (6), 843-857.‏

Korkeila, M., Kaprio, J., Rissanen, A., Koskenvuo, M., & Sörensen, T. I. A (1998). Predictors of major weight gain in adult Finns: stress, life satisfaction and personality traits. International journal of obesity, 22 (10), 949-957.‏

Li, T., & Zhang, Y (2015). Social network types and the health of older adults: Exploring reciprocal associations. Social Science & Medicine, 130, 59-68.

Lowis, M. J., Edwards, A. C., & Singlehurst, H. M (2010). The relationship between preretirement occupation and older adults’ life satisfaction and self-rated health. The Journal of psychology, 145 (1), 59-72.

Mora, D. C., Grzywacz, J. G., Anderson, A. M., Chen, H., Arcury, T. A., Marín, A. J., & Quandt, S. A (2014). Social isolation among Latino workers in rural North Carolina: Exposure and health implications. Journal of Immigrant and Minority Health, 16 (5), 822-830.‏

Quinn, T. C., & Utz, R. L (2015). Personal Religiosity and Mental Health Care Utilization among Adolescents. In Education, Social Factors, and Health Beliefs in Health and Health Care Services (pp. 139-159). Emerald Group Publishing Limited.

Rohde, N., D’Ambrosio, C., Tang, K. K., & Rao, P (2016). Estimating the mental health effects of social isolation. Applied Research in Quality of Life, 11 (3), 853-869.‏

Waterworth, P., Rosenberg, M., Braham, R., Pescud, M., & Dimmock, J (2014). The effect of social support on the health of Indigenous Australians in a metropolitan community. Social Science & Medicine, 119, 139-146.

World health organization (2007). "Promoting Mental Health: A report of the world health organization". Department of Mental Health, University of Melbourne.

Zhan, L (1992). Quality of life: conceptual and measurement issues. Journal of advanced nursing, 17 (7), 795-800.‏