بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر احساس‌تعلق شهروندان به شهر مورد مطالعه: شهر بندرعباس

محورهای موضوعی : مطالعات جامعه شناختی شهری

هدایت الله نیکخواه ¹ (استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه هرمزگان)
پرنیان سرافراز ² (دانشجوی کارشناسی ارشد گروه علوم اجتماعی دانشگاه هرمزگان)
زهرا ولی پور ³ (دانشجوی کارشناسی ارشد گروه علوم اجتماعی دانشگاه هرمزگان)

تاریخ دریافت : 1399/08/12 تاریخ پذیرش : 1399/08/12 تاریخ انتشار : 1399/06/01

کلید واژه: امنیت اجتماعی, شهر بندرعباس, احساس‌تعلق, تعاون و همکاری محله‌ای, مکان‌های خاطره‌ساز,

چکیده مقاله :

یکی از مهم‌ترین شاخصه های ارتباط انسان با محیط، احساس تعلق به مکان است که در راستای تداوم حضور انسان در مکان نقش تعیین‌کننده ای دارد. هدف اصلی این مطالعه بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر احساس تعلق می‌باشد که براساس دیدگاه جامعه‌شناختی جیکوبز، بنیامین، لینچ، پاکزاد و... بررسی شده‌است. با استفاده از روش پیمایشی و ابزار پرسشنامه300 نفر ازساکنان 18سال به بالا با بیش از ده سال سابقه سکونت در شهربندرعباس به روش نمونه گیری هدفمند و خوشه ای‌چندمرحله ای انتخاب شدند. اطلاعات گردآوری شده از طریق نرم افزار SPSS و با بکارگیری روش های آماری نظیر توزیع فراوانی، تحلیل واریانس، همبستگی پیرسون و رگرسیون توصیف و تحلیل شد. طبق یافته های پژوهش میانگین احساس‌تعلق(27.85) درحد متوسط به بالا گزارش شده‌است، که عواملی همچون مدت اقامت، تحصیلات و منطقه مسکونی بر احساس تعلق آزمودنی ها اثرگذار بود. همچنین نتایج آزمون استنباطی نشان داد که بین تعاملات اجتماعی، امنیت اجتماعی، خدمات محله ای، تعاون و همکاری محله ای و مکان های خاطره ساز با احساس تعلق شهروندان رابطه قوی و معناداری وجوددارد؛ بدین معنا که با کاهش یا افزایش هریک از پارامترهای فوق، میزان احساس تعلق شهروندان نیز به همان نسبت تغییر می کند. نتایج آزمون رگرسیون مبین این است که متغیرهای ذکرشده(37درصد) از احساس‌تعلق شهروندان را تبیین می‌کنند؛ که به ترتیب مکان‌های شاخص، تعاملات اجتماعی و همچنین امنیت اجتماعی بیشترین میزان تبیین‌کنندگی را داشتند.

چکیده انگلیسی:

One of the most important characteristics of human relationship with the environment is the sense of belonging to the place, which plays a decisive role in maintaining the human presence in the place. The main purpose of this study was to investigate the social factors affecting the sense of belonging. sociological perspectives of Jacobs, Benjamin, Lynch, and Pakzad were used to construct the theoretical framework. Using a survey method and a questionnaire, 300 residents aged 18 years and older with more than ten years of residence in Bandar Abbas were selected by purposive and multi-stage cluster sampling.The collected data were described and analyzed by SPSS software using statistical methods such as frequency distribution, analysis of variance, Pearson correlation and regression. Research findings showed that  the average for “feeling of belonging” (27.85) was reported as moderate to high. Factors such as length of stay, education and residential area affected the subjects'  “feeling of belonging”. Also, the results of the inferential tests showed that there was a strong and significant relationship between social interactions, social security, neighborhood services, neighborhood cooperation, and landmarks and memorable places with citizens' sense of belonging. This means that by decreasing or increasing any of the above parameters, the degree of citizens' sense of belonging also changes accordingly. The results of regression test showed that the mentioned variables could explain (37%) of the sense of belonging of citizens

منابع و مأخذ:

- احمدلو، مجتبی؛ شربتیان، یعقوب. (1394). "بررسی مردم‌شناختی زمینه‌ها و شیوه‌های یاریگری در شهر زنجان؛ با تأکید بر دگریاری"، پایان نامه ارشد، رشته علوم اجتماعی گرایش مردم‌شناسی، دانشکده روان‌شناسی و علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.

- احمدی، فرزانه؛ افشار، علی؛ آقالطیفی، آزاده. (1393). "عوامل تأثیرگذار بر حس تعلق در فرآیند بازآفرینی در بافت مسکونی اطراف حرم حضرت امام رضا (ع) در محله نوغان"، مجله هفت شهر، شماره 48-47، صص 84-70.

- الماسی، مسعود. (1395). "بررسی عوامل مرتبط با احساس امنیت اجتماعی زنان، مطالعه موردی: زنان ساکن مجتمع‌های مسکونی مهرشهر ایلام"، مطالعات اجتماعی-روانشناختی زنان، 14(1)، صص127-103.

- بزی، خدارحم. (1395). "اهمیت سنجی شاخص‌های حکم روایی خوب شهری از دیدگاه زنان، مطالعه موردی: شهر زابل"، پژوهش­نامهزنان،پژوهشگاهعلومانسانیومطالعاتفرهنگی، 7(1)، صص 72-51.

- بوزان، باری. (1378). مردم، دولت­ها و هراس، مترجم: پژوهشکده مطالعات راهبردی، تهران: پژوهشگاه مطالعات راهبردی.

- بیات، بهرام. (1396). "تبیین ارتباط میان فضای شهری و احساس امنیت اجتماعی"، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 6(2)، صص 350-329.

- بیدل، پری­ناز؛ محمودزاده، علی­اکبر. (1391). "بررسی میزان تعلق اجتماعی مردم به جامعه ایران و رابطة آن با اعتماد اجتماعی و فردگرایی؛ مطالعه موردی شهر مشهد"، مجله تحقیقات فرهنگی، 5(2)، صص63-31.

- پاکزاد، جهانشاه. (1391). امتیاز افکار درشهرسازی (از کمیت تا کیفیت)، تهران: آرمان­شهر.

- جیکوبز، جین. (1392). مرگ و زندگی شهرهایبزرگآمریکا، مترجم: حمیدرضاپارسی و آرزو افلاطونی، تهران: دانشگاه تهران.

- چلبی، مسعود. (1385). تحلیلاجتماعیدرفضایکنش، تهران:  نشر نی.

- حبیبی، داود؛ حبیبی، دیانا؛ کسالایی، افسانه؛ گرجی‌پور، فاطمه. (1397). "تبیین حس تعلق به مکان و هویت در فضاهای شهری با تاکید بر بازارهای سنتی"، فصلنامه معماری‌شناسی، 1(3)، صص 8-1.

- حبیبی، سیدمحسن؛ سیدبرنجی، سیده کهربا. (1395). "رابطه بین خاطره انگیزی و مشارکت اجتماعی در بازآفرینی هویت شهری، نمونه موردی: میدان شهرداری رشت"، فصلنامه معماری و شهرسازی آرمان شهر، شماره 17، صص 342 - 329 .

- خطیبی، اعظم. (1396). "تبیین جامعه­شناختی تعاملات همسایگی و تأثیر آن بر احساس نشاط اجتماعی شهروندان در شهر همدان"، مطالعات جامعه­شناختی شهری، 7(22)، صص 134-107.

- ربیعی‌نژاد، تحسین؛ ارغان، عباس. (1396). "نقش سرامحله‌ها بر افزایش حس‌تعلق به محله، مطالعه موردی: ناحیه یک منطقه14 تهران"، اولین همایش بین‌المللی و سومین همایش ملی پژوهش‌های مدیریت و علوم انسانی، دانشگاه تهران، صص 19-1.

- رزاقی، محمدعلی؛ نوابخش، مهرداد؛ انصاری، حمید. (1396). "ناهماهنگی­های بصری درسیمای شهر اهواز و تأثیرآن بر رفتار اجتماعی شهروندان"، مجله مطالعات علوم اجتماعی ایران، 14(52)، صص76-54.

- شالچی، سمیه؛ شجاعی، مرضیه؛ فرهنگی، حمیدرضا. (1395). "بازسازی شهری، تصویر تهران و تجربة بیگانگی"، مجله تحقیقات فرهنگی ایران، 9(1)، صص 32-1.

- صاحبی، علی؛ زالی­زاده، محسن؛ زالی­زاده، مسعود. (1394). "تئوری انتخاب: رویکردی در جهت مسئولیت­پذیری و تعهد اجتماعی"، مجله رویش روان­شناسی، 4(2).

- صادقی­فرشته، رویا؛ دانشگرمقدم، گلرخ؛ دژدار، امید. (1391). "بررسی رابطه طرح کالبدی در مجتمع­های مسکونی و حس­دلبستگی به مکان در بین ساکنین، مطالعه موردی: مجتمع­های مسکونی امام خمینی و امام رضا در همدان"، شماره 30، صص264-253.

- صفری، سحر؛ موسوی، سیدیعقوب.(1395). "رشدشهرگرایی و احساس‌تعلق محله‌ای"، برنامه‌ریزی توسعه شهری و منطقه‌ای، 1(3)، صص 62-32.

- علیمردانی، مسعود؛ مهدی­نژاد، جمال­الدین؛ افهمی، طلیعه. (1394). "رشد کیفی فضای شهری به منظور ارتقاء تعاملات اجتماعی، نمونه موردی خیابان احمد آباد مشهد"، فصلنامه هنرهایکاربردی، شماره هفتم، صص14-5.

- غفاری، غلامرضا؛ نیازی، محسن. (1386)، جامعه­شناسیمشارکت، تهران: انتشارات نزدیک.

- قاسمی، اکرم؛ مشکینی، ابوالفضل؛ حمزه نژاد، مهدی. (1393). "ارزیابی حس تعلق به مکان ساکنان شهرهای جدید، مطالعۀ موردی: شهر جدید هشتگرد"، مجله فضایجغرافیایی، 14(48)،  صص56-41.

- لطفی‌کزج، ذولفقار. (1395). "بررسی میزان حس‌تعلق مکان در روستاهای ادغام‌شده درشهر، مطالعه موردی: گلمغان اردبیل"، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، گرایش برنامه‌ریزی مسکن، دانشکده ادبیات و علوم‌انسانی دانشگاه اردبیل.

- مبارکی، محمد؛ صلاحی، سمیه. (1392). "کیفیت خدمات شهری، تعهدات شهروندی و حس تعلق اجتماعی"، وزارت علوم، شماره 50، صص 275-316.  

- معصومی، مسیح‌الله؛ میرخطیب، اسماء. (1396). "بررسی تأثیرطراحی فضاهای باز مجتمع‌های مسکونی در ایجاد حس دلبستگی به مکان، موردمطالعه: مجتمع مسکونی ششصد دستگاه درشهر مشهد"، مجله تحقیقات جغرافیایی، 32(3)، صص 73-52.

- منصورماهانی، سوگل. (1394)."تأثیر تعاملات اجتماعی بر معماری و فضای عمومی شهری"، همایش: سازمان‌ها و مراکز غیردولتی، حامی موسسه معماری و شهرسازی سفیران راه مهرازی، سال اول.

- نقدی، اسدالله؛ وحدت، سلمان؛ سجادزاده، حسن .(1395). "نقش سرمایه‌های اجتماعی در دلبستگی به مکان در محلات سنتی، نمونه موردی: محلات شهرهمدان"، مطالعات جامعه‌شناختی شهری، 6(18)، صص 52-23.

- Acedo, Albert; Painho, Marco; Casteleyn, Sven. (2017). “Place and city: Operationalizing sense of place and social capital in the urban context”, WILEY Transactions in GIS, No 21, p.p 503-530.

- McMillan W. David; Chavis, M. David. (1986). “Sense of Community: A Definition and Theory”, Community Psychology, Vol 14, pp 6-23.

- Rollero, Chiara; De Piccoli, Norma. (2010). “Place attachment, identification and environment perception: An empirical study”, Journal of Environmental Psychology, No 30, p.p 198-205.

- Trentelman, C. K. (2009) “Place Attachment and Community Attachment: A Primer Ground Ed in the Lived Experience of a Community Sociologist,” Society and Natural Resources: An International Journal, 22(3): 191-210.

- Williams, D.R., Vaske, J.J. (2003), “The Measurement of Place Attachment Validity and Generalizability of a Psychometric Approach”, Forest Science, 49(6), p.p 830-840.