طراحی الگوی عوامل موثر بر مشارکت شهروندان در امور شهری با رویکرد فراترکیب

محورهای موضوعی : مطالعات جامعه شناختی شهری

محسن نیازی ¹ , علی فرهادیان ² , الهام رضائی ³ , شکوفه اب شیرین ⁴

1 - استاد گروه علوم اجتماعی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران (نویسنده مسئول).
2 - دانشیار گروه مدیریت، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران
3 - دانشجوی دکتری گروه علوم اجتماعی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران
4 - دانشجوی دکتری گروه علوم اجتماعی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

تاریخ دریافت : 1403/01/26 تاریخ پذیرش : 1403/05/09 تاریخ انتشار : 1403/09/08

کلید واژه: مشارکت, مشارکت اجتماعی, امورشهری, شهروندان, فراترکیب,

چکیده مقاله :

مشارکت یکی از مفاهیم مهم جامعه شناسی به شمار می‌آید که در جهان امروز نقش بسزایی را ایفا می‌کند. مشارکت شهروندان در امور شهری در واقع توسعه از مردم، با مردم و برای مردم است. به‌عبارتی مشارکت شهروندان در تصمیم‌گیری‌ها برنامه‌ریزی‌ها و کلیه فعالیت‌ها و امور شهری مورد توجه مدیران، برنامه‌ ریزان، صاحب نظران توسعه اجتماعی مخصوصاً در حوزه برنامه ریزی شهری و شهرسازی قرار گرفته است. با توجه به این مطالب هدف این پژوهش طراحی نظام شناسایی و طبقه بندی مولفه‌های مشارکت شهروندان در امور شهری از طریق مطالعه و جمع بندی پژوهش‌های انجام شده در زمینه مشارکت شهروندان در امور شهری با رویکرد فراترکیب است. روش پژوهش حاضر کیفی است و جامعه آماری این پژوهش را کلیه مقالات علمی و پژوهشی انجام شده در ایران با موضوع مشارکت شهروندان در امور شهری از سال1390 تا پایان سال ۱۴۰۰ تشکیل داده است. در کل تعداد 32 مقاله پژوهشی یافت شد که در نهایت پس از بررسی و پالایش های مختلف 19 مقاله برای بررسی نهایی انتخاب گردید یافته ها نشان می دهد تاکنون در6 مقوله و 48 مفهوم پیرامون عوامل موثر بر مشارکت شهروندان در امور شهری کار صورت پذیرفته است که پس از طی مراحل متعدد مدل مفهومی مرتبط با این موضوع ارائه شده است.

چکیده انگلیسی:

Participation is one of the important concepts of sociology that plays a significant role in today's world. Participation of citizens in urban affairs is actually development from the people, with the people and for the people. In other words, the participation of citizens in decision-making, planning and all activities and urban affairs has received the attention of managers, planners, social development experts, especially in the field of urban planning and urban development. According to these materials, the aim of this research is to design a system for identifying and classifying the components of citizens' participation in urban affairs through the study and summarization of researches conducted in the field of citizen participation in urban affairs with a meta-composite approach. The current research method is qualitative and the statistical population of this research is all scientific and research articles conducted in Iran on the subject of citizens' participation in urban affairs from 2010 to the end of 1400. A total number of 32 research articles were found, and finally, after various reviews and refinements, 19 articles were selected for the final review. The findings show that work has been done in 6 categories and 48 concepts related to factors affecting citizens' participation in urban affairs. After going through several stages, a conceptual model related to this issue has been presented.

منابع و مأخذ:

احمدی، مهرداد و رضایی، صمد (1400): شناسایی عوامل مؤثر بر مشارکت شهروندان در فرایند مدیریت شهری، پژوهش‌نامه تاریخ، سیاست و رسانه، سال چهارم، شماره 2: صص 37-52.
ازکیا، مصطفی و غفاری، غلامرضا (۱۳۸۳)، توسعه روستایی با تأکید بر جامعه روستایی ایران، تهران، نشر نی.
اسماعیل‌زاده، حسن؛ صالح‌پور، شمس و اسماعیل‌زاده، یعقوب (1393): تحلیل کیفیت زندگی شهری و رابطة آن با مشارکت شهروندان در امور شهری شهر نقده، فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری - منطقه‌ای، سال پنجم، شماره 17: صص 227-246.
انصاری، ابراهیم و تاج‌الدین، حمید (1393): بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر میزان مشارکت شهروندان در امور شهری مطالعه موردی: منطقه ۱۳ شهر اصفهان، مطالعات جامعه‌شناختی شهری (مطالعات شهری)، دوره چهار، شماره 12: صص 161-178.
بزی، خدا رحم؛ میرکتولی، جعفر و زایدلی، حاجی سلطان (1394): ارزيابي نقش و تأثير شوراياران محلي بر افزايش مشاركت شهروندان در مديريت شهري محله محور مطالعة موردي: شهر گرگان، فصلنامه جغرافيا و توسعه، سال پانزدهم، شماره 46، بهار 1396: صص 147-168.
بهرامی، سمیه؛ داوری، الهام و خداداد، مهدی (1397): بررسی عوامل مؤثر بر مشارکت شهروندان در فعالیت‌های عمرانی و خدماتی شهرداری مطالعه موردی محله ولیعصر شمالی تهران، جغرافیا و روابط انسانی، دوره ۱، شماره 2، صص: 573-559.
بیرو، آلن (۱۳۶۶)، فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمه باقر ساروخانی، تهران، کیهان.
پورمحمدی، محمدرضا؛ طورانی، علی، تیموری، راضیه؛ احمدی، اسماعیل و صفدری، امین (۱۳۹۲): ارزیابی و رتبه‌بندی عوامل تأثیرگذار بر مشارکت شهروندان در فرایند مدیریت شهری مطالعه موردی منطقه ۲ شهرداری تبریز، پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، دوره ۱ شماره 1، صص: 19-1.
پیرهرانی، نیره و تاجیک، منصوره (1395): بررسی مشارکت شهروندان تهرانی در امور شهری با تأکید بر شهر سالم (منطقه ۱ و ۲۰ شهر تهران)، نگرش نو در جغرافیای انسانی، سال هشتم، شماره 4: صص 95-110.
خواجه شاهکوهی، علیرضا؛ حسینی، سید محمدحسن و طوسی، رمضان (1393): ارزیابی و سنجش کیفیت زندگی و تأثیر آن بر مشارکت شهروندان در امور شهری، فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری - منطقه‌ای، دوره چهار، شماره 10: صص 73-85.
دبیری، هدیه و زارع، لیلا (1398): تأثیر مؤلفه‌های فضاهای جمعی در راستای مشارکت اجتماعی شهروندان موردمطالعه: محله فرحزاد تهران، مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، سال دوازدهم، شماره سوم، تابستان 1399: صص 25-34.
رجبی، آزیتا (۱۳۹۰)، شیوه‌های مشارکت شهروندی در فرایندهای توسعه شهری، فصلنامه آمایش محیط، شماره ۱۲.
رجبی، آزیتا و حصاری نژاد، جعفر (۱۳۹۲)، شرکت‌های مردم‌نهاد شهری، راهکاری برای مشارکت شهروندان در مدیریت شهری، فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری، دوره ۱، شماره ۴.
رضایی، عبدالعلی (۱۳۷۵)، مشارکت اجتماعی، هدف یا ابزار توسعه، ماهنامه اطلاعات سیاسی و اقتصادی، شماره ۱۱۰_۱۰۹، تهران، مؤسسه اطلاعات.
زاهد زاهدانی، سید سعید و زهره بیگدلی، سید محسن (۱۳۹۱)، مدیریت شهری و تبیین مشارکت اجتماعی شهروندان در شهرداری، فصلنامه جامعه‌شناختی شهری، دوره ۲، شماره ۵.
شربتی، اکبر (1394): میزان مشارکت شهروندان در امور شهر مطالعه موردی: شهر گنبد، آمایش محیط، دوره یازده، شماره 41: صص 161-183.
صیدائی، سید اسکندر و دهقانی، امین (۱۳۸۹)، نقش مشارکت‌های مردمی در توسعه روستایی، با تأکید بر مشارکت سنتی و جدید (مطالعه موردی: بخش مرکزی شهرستان نورآباد ممسنی)، نشریه جامعه‌شناسی کاربردی، دوره ۲۱، شماره ۱، صفحات ۱_۱۸.
علمی، محمود (1399): عوامل اجتماعی مرتبط با مشارکت شهروندان تبریز در روند توسعه پایدار شهر، فصلنامه علمی - پژوهشی نگرش‌های نو در جغرافیاي انسانی، سال سیزدهم، شماره سوم، تابستان 1400: صص 67-86.
علمی، محمود (1399): مشارکت و توسعه: برخی عوامل اجتماعی - فردی مرتبط با مشارکت شهروندان تبریز، مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، سال دوازدهم، شماره سوم: صص 94-120.
علیزاده اقدم، محمدباقر؛ عباس‌زاده، محمد؛ کوهی، کمال و مختاری، داود (۱۳90): نهادهای شهری و مشارکت شهروندان در اداره امور شهری (مطالعه موردی: شهر اصفهان)، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دوره ۴۵ شماره ۲: صص 195-214.
غفاری، غلامرضا و نیازی، محسن (۱۳۸۶)، جامعه‌شناسی مشارکت، تهران، نشر نزدیک.
الغنمی، ام. ار (۱۳۷۲)، بحران فقر روستایی، آیا مشارکت می‌تواند آن را از بین ببرد، ترجمه ناصر اوکتابی، فصلنامه روستا و توسعه، شماره پنجم، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات روستایی، وزارت جهاد سازندگی.
قنبری، ابوالفضل (۱۳۹۱)، بررسی تطبیقی تأثیر فضای شهری بر میزان مشارکت شهروندان (موردمطالعه: محلات شهر تبریز)، نشریه جغرافیا و برنامه‌ریزی، دوره ۱۸، شماره ۴۸، صفحات ۲۱۱_۲۴۳.
کلانتری، عبدالحسین؛ فلاحی گیلان، روح‌الله و روشنفکر، پیام (۱۳۸۸) جایگاه مشارکت شهروندان در اسناد بالادستی، مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران، انتشارات دانش شهر، شماره ۴، ص ۲۶.
کوثری (۱۳۷۹)، مشارکت فرهنگی، تهران، انتشارات آن.
کوئن، بروس (1371)، جامعه¬شناسی عمومی، ترجمه محسن ثلاثی، انتشارات فرهنگ معاصر ایران.
محسنی تبریزی، علیرضا (۱۳۶۹)، بررسی زمینه‌های مشارکتی روستاییان و ارتباط آن با ترویج کشاورزی، تهران، معاونت ترویج و مشارکت مردمی وزارت جهاد سازندگی.
محمدی، جمال؛ باقری، کیوان و حیدری، سامان (1392): سنجش و بررسی میزان مشارکت شهروندان در امور شهری و عوامل مؤثر بر آن (مطالعه موردی: شهر سنندج)، مطالعات جامعه‌شناختی شهری (مطالعات شهری)، دوره چهارم، شماره 12: صص 161-178.
مردوخی، بایرید (۱۳۷۳)، مشارکت مردم در فرایند توسعه و طراحی برای سنجش میران آن، فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه، شماره ۶، تهران، مرکز مطالعات برنامه‌ریزی و اقتصاد کشاورزی.
ملکشاهی، غلامرضا؛ نیک‌پور، عامر و غلامی، سپیده (1397): شناخت و ارزیابی عوامل مرتبط با مشارکت شهروندان در مدیریت شهری، جامعه‌شناسی نهادهای اجتماعی، دوره پنجم، شماره 12: صص 327-350.
وطني، علي (1386)، بررسي عوامل مؤثر بر افزايش انگيزه افراد در مشاركت اجتماعي در استان گلستان، رساله كارشناسي ارشد جامعه¬شناسي.
هاشمیان، سیده مریم؛ بهروان، حسین نوغانی دخت بهمنی، محسن (1390): عوامل مؤثر بر میزان مشارکت شهروندان در اداره امور شهر مشهد، مجلة علوم اجتماعي دانشکدة ادبيات و علوم‌انسانی دانشگاه فردوسي مشهد، سال دهم، شماره 1: صص 173-195.
یغفوری، حسین؛ آقایی، واحد؛ مؤذنی، مهدی و بدلی، احد (1396): نقش شاخص‌های مدیریتی و سرمایه اجتماعی در ارتقای میزان مشارکت شهروندان در امور شهری (مطالعه موردی: شهر پارس آبادمغان)، برنامه‌ریزی منطقه‌ای، دوره هفتم، شماره 27: صص 133-141.
یغفوری، حسین؛ طهماسبی، قباد و حاتمی، داوود (1394): میزان مشارکت شهروندان در امور شهري و عوامل مؤثر بر آن نمونه موردی دره شهر، فصلنامه آمایش محیط، شماره 39: صص 29-57.
یغفوری، حسین؛ هادیانی، زهره و رفیعیان، سجاد (1390): بررسی ظرفیت و قابلیت‌های مشارکت شهروندان در امور شهری مطالعه موردی شهر فسا، نشریه جغرافیا و توسعه، دوره 12، بهار 1393: صص 83-97.
Lockhart, Stacy Marie (2003), Factors affecting participation in city recycling programs (Master's thesis, Louisiana State University and Agricultural and Mechanical College).
Montalvo, D. (2008). "Citizen Participation in Municipal Meeting",American Barometer Insights: No4, Vanderbilt University (USAID).
Pérez-delHoyo, Raquel,. Dolores Andújar Montoya, María,.Mora Mora, Higinio,. Gilart Iglesias, Virgilio (2018). "Citizen Participation in Urban Planning-Management Processes - Assessing Urban Accessibility in Smart Cities". Conference: 7th International Conference on Smart Cities and Green ICT Systems.
Sandelowski, M. & Barroso, J. (2006). Handbook for synthesizing qualitative research. Springer Publishing Company.
Sills, D. (1968). International dictionary of the social Sciences.N.Y.
Walsh, D., & Downe, S. (2005). Meta synthesis method for qualitative research: a literature review. Journal of advanced nursing, 50(2), 204-211
Zimmer, L. (2006). Qualitative meta synthesis: a question of dialoguing with texts. Journal of advanced nursing, 53(3), 311-318.