آینده پژوهی مدیریت ریسک درشهرها با تاکید بر آسیبپذیری خطرات زلزله

محورهای موضوعی : مطالعات مدیریت شهری

حسن نوروزی ¹ , بختیار عزت پناه ² , رضا ولیزاده ³

1 - دانشجوی دکتری دانشکده جغرافیا و برنامهریزی شهری دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرند
2 - استادیار دانشکده جغرافیا و برنامهریزی شهری دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرند
3 - استادیار دانشکده جغرافیا و برنامهریزی شهری دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

تاریخ دریافت : 1399/04/04 تاریخ پذیرش : 1399/06/04 تاریخ انتشار : 1399/06/01

کلید واژه: آینده پژوهی, تاب آوری, آسیب​پذیری, کلانشهر تبریز, زلزله,

چکیده مقاله :

مقدمه و هدف پژوهش: اهمیت راهبردی شهر تبریز از یک سو و لرزه خیزی زیاد آن از سوی دیگر، عامل توجه به این پژوهش است. نگاهی که تاکنون در مدیریت سوانح و مدیریت شهری وجود داشته، بیشتر نگاه مقابله ای و کاهش مخاطرات بوده است. هدف از این پژوهش، آینده پژوهی ارزیابی و سنجش میزان آسیب​پذیری منطقه 8 کلانشهر تبریز در تهدید مخاطره زلزله می باشد. روش پژوهش: ابتدا اهم مطالعات انجام شده در خصوص آینده پژوهی و برنامه​ریزی و طراحی شهری با در نظر گرفتن سوانح طبیعی و نیز مطالعات خاص تبریز مرور گردید. سپس مؤلفه​ها و ابعاد مطرح در آسیب​پذیری شهری تهیه و سپس با استفاده از دیدگاه خبرگان با روش دلفی و نیز مطالعات تطبیقی، ابعاد و مؤلفه​های نهایی تهیه و با تحلیل پرسشنامه​ها و انجام مطالعات و محاسبات لازم میزان آسیب​پذیری کلانشهر تبریز در ابعاد و مؤلفه​های مختلف مورد ارزیابی و سنجش قرار گرفت. و در نهایت ضمن ارزیابی نقاط ضعف و قوت و تهدید و فرصت، با روش swot راهبردهای آینده منطقه 8 کلانشهر تبریز ارائه گردید. یافته‌ها: با توجه به اینکه نتایج تحقیقات، بهره برداری و ارتقای نقاط قوت و استفاده بهینه و حداکثری از فرصتها را پیشنهاد می نماید بنابراین با این راهبرد، وضعیت کنونی محدوده مورد مطالعه مورد قبول است ولی نباید از نقاط ضعف و تهدیدات غافل شد و خود را در مدیریت بحران و حرایم زمانی وقوع رخداد زلزله محدود کرد. بلکه این امر لزوم آینده پژوهی و برنامه​ریزی مطلوب و بهینه دراز مدت را بیان می نماید. نتیجه گیری: این پژوهش بر جذب و استفاده بهینه از اقتصاد پویا و اشتغال متناسب، و نیز سرمایه گذاران امر گردشگری بافت تاریخی، و نیز بهره مندی از هویت مذهبی و فرهنگی و عقیدتی سنتی در جلب مشارکت ذینفعان منطقه به منظور تقویت زیرساخت​های بهداشتی- درمانی و اقامتی- رفاهی، مقاوم سازی و آموزش و فرهنگ سازی به منظور کاهش آسیب​پذیری و ارتقا تاب آوری منطقه در زمان زلزله تاکید دارد.

چکیده انگلیسی:

Introduction & Objective: The strategic importance of the city of Tabriz on the one hand and its high seismicity on the other hand, is the reason for paying attention to this research. The view that has existed so far in accident management and urban management has been more of a confrontational view and risk reduction. The purpose of this study is to assess the vulnerability of Tabriz metropolitan zone 8 in earthquake threat. Method: First, the most important studies conducted on futures studies and urban planning and design with regard to natural disasters and special studies in Tabriz were reviewed. Then the components and dimensions of urban vulnerability are prepared and then using the view of experts with Delphi method and also comparative studies, dimensions and final components are prepared and by analyzing questionnaires and conducting necessary studies and calculations the vulnerability of Tabriz metropolis in dimensions And various components were evaluated. Finally, while evaluating the strengths, weaknesses, threats and opportunities, the future strategies of Tabriz metropolitan area 8 were presented by swot method. Findings: Considering that the results of research suggest the exploitation and promotion of strengths and the optimal and maximum use of opportunities, so with this strategy, the current situation of the study area is acceptable, but we should not ignore the weaknesses and threats and Crisis and time management limited the occurrence of earthquakes. Rather, it expresses the need for optimal and optimal long-term research and planning. Conclusion: This study focuses on attracting and making optimal use of dynamic economy and appropriate employment, as well as investors in the field of tourism in the historical context, as well as benefiting from traditional religious, cultural and ideological identity in attracting stakeholders in the region to strengthen health and residential infrastructure. - Emphasizes welfare, resilience, education and culture in order to reduce vulnerability and improve the resilience of the region during an earthquake.  

منابع و مأخذ:

مهندسین مشاور تهران پادیر 1388- مطالعات اولیه طرح ریز پهنه بندی خطر زمین لرزه ای شهر تبریز- سازمان مسکن و شهرسازی استان آذربایجانشرقی

اکبری، رضا- نقش شهر سازی در مدیریت زلزله (نمونه موردی فرحزاد تهران )، پایان نامه کارشناسی ارشد شهر سازی دانشکده هنرهای زیبا، تهران.

بحرینی،سید حسین (1372 ) - طراحی شهری در مناطق زلزله خیز. طرح بسیج توان فنی کشور برای مقابله با آثار زلزله- بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، مرکز مطالعات مقابله با سوانح طبیعی ایران تهران.

میشل گودت. 1393 ترجمه حسن نوروزی، آینده نگری راهبردی و توسعه منطقه ای.پژوهشگاه شاخص پژوه

حسن نوروزی-1393-برنامه​ریزی شهری و محیط زیست-انتشارات آشینا

قراچورلو،نجف. (1384).ارزیابی و مدیریت ریسک. آذربایجان شرقی،نشر جهاد دانشگاهی

فلاحی، علیرضا و سیاح مفضلی،اردشیر. (1386).رویکردradius بعنوان ابزاری جهت ارزیابی خطرپذیری لرزه ای شهری و تهیه سناریوی زلزله: در منطقه13 شهرداری تهران.تهران،مقالات سومین کنفرانس بین المللی مدیریت جامع بحران در حوادث غیرمترقبه طبیعی

اکبری، رضا (1385)، نقش شهرسازی در مدیریت زلزله (نمونه موردی فرحزاد تهران)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد شهرسازی دانشکده هنرهای زیبا، تهران، صص32.

ایپچیلر، مهسا و موسوی، میرسعید (1391)، بررسی تأثیر ساختار کالبدی بافت تاریخی در فعالیت‌های عمرانی شهرداری تبریز

ایمانی، سعید؛ حسن‌زاده امجدی، مسعود؛ ولی زاده کامران، خلیل (1389)، آسیب‌پذیری و ارزیابی ریسک، ناشر ستاد مدیریت بحران شهرداری تبریز، صص81ـ80.

بحرینی، سید حسین؛ ایزدی، محمد سعید؛ مفیدی، مهرنوش (:1392 )، رویکردها و سیاست‌های نوسازی شهری ( از بازسازی تا بازآفرینی شهری، شماره 9، صص30ـ17.

پورمحمدی، محمدرضا و مصیب زاده، علی (1387)، آسیب‌پذیری شهرهای ایران در برابر زلزله و نقش مشارکت محله‌ای در امدادرسانی آن، فصلنامه جغرافیا و توسعه، شماره 12، ص 117.

جایکا، مرکز مطالعات زلزله و زیست‌محیطی تهران بزرگ و آژانس همکاری‌های ژاپن (جایکا)، گزارش نهایی پروژه پهنه‌بندی لرزه‌ای تهران بزرگ.

حاتمی نژاد، حسین؛ فتحی، حمید و فرشید عشق‌آبادی (1388)، ارزیابی میزان آسیب‌پذیری لرزه‌ای در شهر: نمونه مورد مطالعه منطقه 10 شهرداری تهران، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 68، صص 20ـ.1.

حبیب، فرح (1371 )، نقش فرم شهر در کاهش خطرات ناشی از زلزله، مجموعه مقالات اولین کنفرانس بین‌المللی بلایای طبیعی در مناطق شهری بخش اول (زلزله موسسه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله تهران، صص 269.

حسین زاده دلیر، کریم (1374)، تبریز بزرگ یک منطقه شهری برای برنامه‌ریزی و طراحی، مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی، زمستان 1374، شماره 2، صص 12.

حمیدی، ملیحه (1374)، نقش برنامه‌ریزی و طراحی شهری در کاهش خطرات و مدیریت بحران مجموعه مقالات دومین کنفرانس بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله موسسه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، تهران، صص16.

حمیدی زاده، محمدرضا (1390)، اقتصاد مدیریت: نظریه‌ها، مدل‌ها و فنون. تهران انتشارات حامی، صص 38.

خاکی غلامرضا، (1389 )، روش تحقیق با رویکردی به پایان‌نامه نویسی ص32-33.

خاکی، غلامرضا (1392)، روش تحقیق در مدیریت، چاپ چهارم، تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، صص 375.

خزائی، سعید و پدرام، عبدالرحیم (1387)، راهنمای گام‌به‌گام آینده‌پژوهی راهبردی، انتشارات کشف آینده، چاپ اول، صص27.

دفتر همکاری‌های فناوری ریاست جمهوری (1389)، گذری بر تجربیات، گزارش ششم گروه پژوهش آینده‌نگری فناوری، صص 135.

ربانی، طاها (1392)، آینده‌پژوهی رویکردی نوین در برنامه‌ریزی، با تأکید بر برنامه‌ریزی شهری، اولین همایش ملی شهرسازی و معماری در گذر زمان،

رهنمای شهسوار، ناصر (1382)، تبریز شهر کهن تاریخ، انتشارات رهنمای شهسوار، صص 74.

زالی، نادر (1385)، پهنه‌بندی خطر زمین‌لرزه و ارزیابی وضعیت مقاوم‌سازی بناها (نمونه‌ی موردی استان آذربایجان شرقی)، اولین همایش ملی مدیریت بحران زلزله در شهرهای دارای بافت تاریخی، صص 259.

زنگی‌آبادی، علی و تبریزی، نازنین، (1385) زلزله تهران و ارزیابی فضایی آسیب‌پذیری مناطق شهری-فصلنامه پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 56 ص 115.

سرداری نیا، صمد (1386)، سیر در تاریخ آذربایجان، انتشارات اختر، چاپ اول، صص13.

سعید نیا, احمد (1390)، کتاب شهرداری‌ها, جلد پنجم : طرح‌های شهری در ایران ,انتشارات سازمان شهرداری‌های کشور, تهران , صص 137.

 

Sarmad, Z., Bazargan, H. A. and Hejazi, E. (2012). Research methods in the behavioral sciences. Agah Pub Co., Tehran, pp67.

Slaughter, R. A. (2008). Futures concepts. A Briefing paper for the Christian futures new work. Colorado Springs, Co.pp14.

Seyed Hoseini, S. M., Noori, S., Hatefi, M. A. and Ghadirian, H. A. (2010). “CMST model: A Human Role Analysis in Establishment of the Project Risk Management Process (RMP).”J of Project Management Quarterly, Vol 4. No 11. PP 4-11

Treseky, B. (2010). Cognitive maps, cognitive colleges and spatial mental models. Stand ford University,pp278.

Wilmsen, brook, Michael, webber, Yuefang duan (2011):Involuntary rural resettelment, resources, strategies, and outcomes at the Three Gorges Dam , China, the journal of envirnmen development, desamber 2011 , vol 20 no,4,pp 355-380