آموزش به‌مثابه قابلیت در برنامه‌های توسعه‌ی کشور
محورهای موضوعی : پژوهش های اجتماعیشاهرخ اشجع مهدوی 1 , معصومه رشاد 2 , ابراهیم متقی 3
1 - داﻧﺸﺠﻮی دﮐﺘﺮی رشته ﻋﻠﻮم ﺳﯿﺎﺳﯽ، گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. shahrokh_am@yahoo.com
2 - استادیار گروه علوم سیاسی، دانشکده روان‌شناسی و علوم اجتماعی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. (نویسنده مسئول) masi.reshad@yahoo.com
3 - استاد مدعو گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. emottaghi@ut.ac.ir
کلید واژه: توسعه, آموزش, برنامه ریزی, رویکرد قابلیت, آمارتیا سن, برنامه پنج ساله,
چکیده مقاله :
هدف این پژوهش بررسی رویکرد قابلیت آمارتیا سن به نقش آموزش در پنج برنامه‌ی توسعه‌ی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران می باشد. از نظر آمارتیا سن، معیار توسعه تنها اهدافی چون افزایش تولید ناخالص ملی یا صنعتی‌شدن نیست؛ او ارزش شاخص‌هایی چون پیشرفت فناوری و نوسازی اجتماعی را در گرو توانمندی انسان‌ها می‌داند. توانمندسازی افراد نیازمند فرصت‌هایی چون آزادی اقتصادی، آزادی سیاسی و تسهیلات اجتماعی از جمله شرایط بهداشتی مناسب و آموزش است. در نتیجه‌ی چنین رویکردی است که عامل انسانی آزاد می‌تواند توسعه‌ی اقتصادی و سیاسی را امکان‌پذیر سازد. هرگونه خللی در مسیر دستیابی افراد به آزادی و عدالت مانع از رشد و افزایش توانمندی آن‌ها می‌شود. این نگرش برخلاف سیاست‌گذاری‌های رایج است؛ سیاست‌گذاری‌هایی که توسعه‌ی انسانی را تنها به کشورهای ثروتمند محدود می‌کنند. پرسش اصلی پژوهش ناظر بر این است که سیاست‌های کلان آموزشی در برنامه‌های توسعه‌ی کشور تا چه اندازه در راستای افزایش قابلیت‌های افراد است؟ و بر اساس این فرضیه پی گیری شده است که، مروری بر اهداف آموزشی پنج برنامه‌ی توسعه‌ی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران حاکی از افزایش تدریجی و آگاهانه‌ی توجه به آموزش به‌مثابه قابلیت در سیاست‌های کلان کشور در طول چهار دهه‌ی گذشته است.روش تحقیق در این پژوهش توصیفی – تحلیلی بوده و برای گردآوری داده های آن از منابع کتابخانه‌ای و اسنادی استفاده شده است.یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که گرچه نقش آموزش به‌مثابه قابلیت در اهداف برنامه‌های اول و دوم توسعه‌ی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران چندان برجسته نیست، اما در برنامه‌ی سوم، چهارم و پنجم توسعه گام‌هایی مؤثر در جهت به‌کارگیری آموزش به‌عنوان قابلیتی اساسی برای توانمندسازی افراد برداشته می‌شود.
The purpose of this study is to investigate the Amartya Sen capability approach to the role of education in five economic, social and cultural development programs of the Islamic Republic of Iran. According to Amartya Sen, the measure of development is not just goals such as increasing GDP or industrialization; He believes that the value of indicators such as technological advancement and social modernization depends on human capabilities. Empowering individuals requires opportunities such as economic freedom, political freedom, and social facilities, including adequate health care and education. It is as a result of such an approach that the free human factor can make economic and political development possible. Any disruption to individuals' access to freedom and justice will prevent them from growing and empowering themselves. This attitude is contrary to current policy; Policies that limit human development to rich countries only. The main question of the research is to what extent the macro educational policies in the development programs of the country are in line with increasing the capabilities of individuals? Based on this hypothesis, a review of the educational goals of the five economic, social and cultural development programs of the Islamic Republic of Iran shows a gradual and conscious increase in attention to education as a capability in the country's macro-policies over the past four decades. In this research, it is descriptive-analytical and library and documentary sources have been used to collect its data. The findings of the research indicate that although the role of education as a capability in the goals of the first and second economic, social and cultural development programs of the Islamic Republic of Iran It is not outstanding, but in the third, fourth and fifth development plans, effective steps are taken to use education as an essential capability for empowering people.
_||_