تأثیر سوگیری اخلاقی مدیران بر واگرایی رفتار سرمایهگذاران با تأکید بر نقش تعدیلی قابلیت مقایسه و خوانایی گزارشهای مالی
محورهای موضوعی : اخلاق و حسابداریمحسن توحیدلو 1 , علی بیات 2 * , علی محمدی 3 , ,وهاب رستمی 4
1 - دانشجوی دکتری، گروه حسابداری، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران
2 - استادیار، گروه حسابداری، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران
3 - استادیار، گروه حسابداری، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.
4 - استادیار، گروه حسابداری، واحد زنجان، دانشگاه پیام نور، زنجان، ایران.
کلید واژه: سوگیری اخلاقی, مدیران, صورت‌های مالی, خوانایی گزارشگری مالی, واگرایی رفتار سرمایهگذاران, هموارسازی سود, تقلب.,
چکیده مقاله :
هدف: هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر سوگیری نامطلوب اخلاقی مدیران بر واگرایی رفتار سرمایهگذاران و همچنین نقش میانجی قابلیت مقایسه اطلاعات مالی و خوانایی گزارشگری مالی در کاهش یا افزایش رابطه بین سوگیری نامطلوب اخلاقی مدیران و واگرایی عقاید سرمایهگذاران بود.
روش: پژوهش حاضر از نوع همبستگی علّی بوده و جامعه آماری آن شامل شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران است که با استفاده از حذف سیستماتیک، 134 شرکت در دوره زمانی سال‌های 1392 الی 1401 به‌عنوان نمونه پژوهش انتخاب و مورد بررسی قرار گرفتند. برای محاسبه واگرایی رفتار سرمایهگذاران به تبعیت از پژوهش سیلویا و سرکوئرا (2021) و صالحی و همکاران (1402) از شاخص حجم معاملات غیرمنتظره استفاده شده و سوگیری اخلاقی با دو عامل بی‌صداقتی (هموارسازی سود) و خطاکاری مدیریت (تقلب در صورت‌های مالی) مورد سنجش قرار گرفت.
یافته‌‌ها: نتایج حاصل از آزمون فرضیه‌های پژوهش نشان داد هموارسازی سود و تقلب در صورت‌های مالی، رابطه مستقیم و معناداری با واگرایی رفتار سرمایهگذاران دارد. همچنین قابلیت مقایسه صورت‌های مالی رابطه مثبت میان بی‌صداقتی مدیریت با هموارسازی سود بر واگرایی رفتار سرمایهگذاران درباره تعیین رقم صحیح ارزش ذاتی سهام حین أخذ تصمیم سرمایه‌گذاری را تعدیل می‌کند.و خوانایی صورت‌های مالی رابطه مثبت میان نادرستی و خطاکار بودن مدیریت با گزارشگری مالی متقلبانه بر واگرایی رفتار سرمایهگذاران درباره تعیین رقم صحیح ارزش ذاتی سهام حین أخذ تصمیم سرمایه‌گذاری را تعدیل می‌کند.
نتیجه‌گیری: هرگونه عدم شفافیت در اطلاعات میتواند تصمیم‌گیری سهامداران و تحلیل‌گران در بازار سرمایه را با اختلال روبرو سازد و منجربه واگرایی عقاید بین سرمایهگذاران شود. همچنین قابلیت مقایسه صورت‌های مالی میتواند تأثیر هموارسازی سود را بر واگرایی عقاید سرمایهگذاران کاهش دهد. همچنین خوانایی اطلاعات گزارشهای مالی رابطه بین تقلب و واگرایی عقاید سرمایهگذاران را تعدیل می‌نماید.
Purpose: The objective of this study was to investigate the impact of managers' adverse moral bias on the divergence of investor behavior. Additionally, it examined the mediating roles of the comparability of financial information and the readability of financial reporting in either mitigating or exacerbating the relationship between managers' adverse moral bias and the divergence of investor opinions.
Method: The present study is a causal correlation study, and its statistical population consists of companies listed on the Tehran Stock Exchange. A total of 134 companies were selected as the research sample through systematic exclusion from 2013 to 2014 and were subsequently examined. To calculate the divergence in investor behavior, we utilized the unexpected trading volume index, following the research conducted by Silvia and Cerqueira (2021) and Salehi et al. (2023). Moral bias was assessed using two factors: dishonesty, represented by earnings smoothing, and management error, indicated by fraud in financial statements.
Findings: The findings from testing the research hypotheses indicate that earnings smoothing and fraud in financial statements have a direct and significant relationship with the divergence of investor behavior. Additionally, the comparability of financial statements influences the positive relationship between management dishonesty and earnings smoothing, affecting how investors perceive the intrinsic value of stocks when making investment decisions. The readability of financial statements also moderates the positive relationship between management inaccuracies and errors in fraudulent financial reporting, influencing how investors assess the intrinsic value of stocks when making investment decisions.
Conclusion: A lack of transparency in information can hinder the decision-making processes of shareholders and analysts in the capital market, leading to divergent opinions among investors. Additionally, the comparability of financial statements can mitigate the impact of earnings smoothing on the divergence of investors' opinions. Additionally, the readability of financial report information moderates the relationship between fraud and the divergence of investors' opinions.
آشاروزنیا، کتایون؛ پورآقاجان، عباسعلی؛ نسل موسوی، سید حسین (1402). رویکردی نوین به پیش‌بینی تقلب در
صورت‌های مالی (مقایسه مدل‌های سنّتی و شبیه‌سازی و مدرن). تحقیقات حسابداری و حسابرسی، 15(57)،
ص141-160. https://doi.org/10.22034/iaar.2023.172761
بزرگ اصل، موسی؛ صالح‌زاده، بیستون (1394). رابطه توانایی مدیریت و پایداری سود با تأکید بر اجزای تعهدی و جریان‌های نقدی در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. دانش حسابرسی، 14(58)، ص153-170.
بشیری منش، نازنین؛ شهنازی، حسین (1401). تأثیر تورشهای رفتاری سرمایهگذاران و مدیران بر حباب قیمتی سهام در بازار سرمایه ایران. دانش مالی تحلیل اوراق بهادار، 15(53)، ص15-32.
تقی‌زاده، نفیسه؛ حمیدیان، محسن؛ نوراله‌زاده، نوروز (1400). واگرایی نظرات و اثر تعدیلی توجه و مشارکت سرمایهگذاران به بازار عرضه اولیه سهام. دانش مالی تحلیل اوراق بهادار، 14(49)، ص41-56.
ثقفی، مهدی؛ فغانی، مهدی؛ نونهال‌فر، علی‌اکبر؛ بشیری منش، نازنین (1401). کیفیت گزارشگری مالی، مدیریت لحن گزارشهای سالانه و حق‌‌الزحمه غیرعادی حسابرس. دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 11(4)، ص159-175.
ثقفی، علی؛ محمدرضاخانی؛ وحید (1394). هموارسازی سود؛ مروری جامع بر مفاهیم با تاکید بر تحقیقات داخلی و خارجی. حسابداری و منافع اجتماعی، 5(2)، ص111-128. https://doi.org/10.22051/ijar.2015.2180
حاجیها، زهره؛ آزادزاده، عادله (1399). رابطه بین معاملات با اشخاص وابسته و کیفیت اطلاعات حسابداری: بررسی نقش رفتار فرصت‌طلبانه مدیران. پژوهشهای تجربی حسابداری، شماره 36، ص187-212.
حمیدیان، نرگس؛ اسحقی، گلنار (1401). بررسی تأثیر قابلیت مقایسه صورت‌های مالی و ابهام گزارشگری مالی بر ارتباط ارزشی سود و ارزش دفتری هر سهم. مطالعات تجربی حسابداری مالی، شماره 73، ص86-116.
درخشنده، سید هادی؛ احمدی، سعید علی (1396). ارزیابی نقش باورهای سرمایهگذاران بر جهت‌گیری قیمت و حجم معاملات در بازار سرمایه. دانش مالی تحلیل اوراق بهادار، 10(33)، ص51-63.
راعی، رضا؛ اسلامی بیدگلی، غلامرضا؛ میرزا بیاتی، مهدی (1390). ارزش‌گذاری سهام و ناهمگنی رفتار سهامداران در بورس اوراق بهادار تهران. دانش حسابداری، شماره 5، ص125-103.
رحمانیان کوشککی، عبدالرسول؛ صفار، آرمین (1402). تأثیر واگرایی عقاید سرمایهگذاران بر قیمت‌گذاری نادرست سهام با توجه به نقش کیفیت اطلاعات مالی و عدم تقارن اطلاعاتی در بازار سرمایه ایران. پیشرفت‌های حسابداری، 15(1).
https://doi.org/10.22099/jaa.2023.47071.2318
رضازاده، جواد؛ محمدی، عبداله (1398). توانایی مدیریتی، ارتباطات سیاسی و گزارشگری مالی متقلبانه. بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، 26(2)، ص217-238.
https://doi.org/10.22059/acctgrev.2019.263263.1007956
رضایی پیته نوئی، یاسر؛. صفری گرایلی، مهدی (1397). خوانایی گزارشگری مالی و احتمال گزارشگری مالی متقلبانه. پژوهشهای حسابداری مالی، 10(38). https://doi.org/10.22108/far.2019.113858.1337
رضائی پیته نوئی، یاسر؛ عبداللهی، احمد (1398). قابلیت مقایسه صورت‌های مالی و احتمال گزارشگری متقلبانه. پژوهشهای حسابداری مالی، 11(40).
زمانی، سعید؛ میره کی، محسن (1401). تأثیر خوش‌بینی سرمایهگذاران بر سوء رفتارهای حسابداری: شواهدی از تقلب و پاک‌سازی‌های بزرگ. پژوهشهای کاربردی در گزارشگری مالی، 11(1)، ص77-113.
صالحی، مهدی؛ رستمی، وهاب؛ کارگر، حامد (1402). تأثیر واگرایی عقاید سرمایهگذاران بر سرعت تعدیل اهرم مالی به سمت اهرم بهینه. پیشرفت‌های حسابداری، 15(1). https://doi.org/10.22099/jaa.2023.46960.2312
صفری گرایلی، مهدی؛ رضایی پیته نویی، یاسر؛ نوروزی، محمد (1396). مدیریت سود و خوانایی گزارشگری مالی: آزمون تجربی رویکرد فرصت‌طلبانه. دانش حسابرسی، 17(69)، ص217-230.
صفری، رؤیا؛ کیخانی، نازنین؛ رمضانیان، خدیجه؛ گرامی، آمنه (1401). هموارسازی سود و مدیریت سود. چشم‌‌انداز حسابداری و مدیریت، 5(66)، ص26-32.
صدیقی کمال، لیلا (1392). تقلب در صورت‌های مالی براساس گزارش انجمن بازرسان رسمی تقلب. حسابرس، شماره 64، ص117-120.
کردستانی، غلامرضا؛ تاتلی، رشید (1395). پیش‌بینی دست‌کاری سود: توسعه یک مدل. بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، 23(1)، ص73-96.
کوشافر، مصطفی؛ نوروش، ایرج؛ مشایخی، بیتا (1396). سنجش کارایی و توانایی مدیریت براساس معیارهای مالی. دانش حسابداری و حسابرسی، شماره 23، ص187-202.
نیکبخت، محمدرضا؛ احمدخان بیگی، مصطفی (1397). تأثیر حاکمیت شرکتی بر کیفیت گزارشگری مالی: رویکرد یکپارچه. بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، 52(8)، ص488-422.
وکیلی‌فرد، حمید؛ جبارزاده، سعیدرضا (1388.) بررسی ویژگی‌های تقلب در صورت‌های مالی. حسابدار رسمی، 24(210)، ص41-36.
Albada, A., Low, S.W. & Toh, M.Y. (2022). Divergence of beliefs and IPO initial return: the quasi-moderating role of investor demand. Journal of Asian Business and Economic Studies.
https://doi.org/10.1108/ JABES-12-2021-0206
Beidleman, C.R. (1973). Income Smoothing: The Role of Management. The Accounting Review, No. 48, p. 653-667.
Chen, C.W., Collins, D.W., Kravet, T.D. & Mergenthaler, R.D. (2020) Financial statement comparability and the efficiency of acquisition decisions. Contemp. Account. Res. No. 35,
p. 164-202.
Chen, S. (2013). Optimistic versus Pessimistic-Optimal Judgmental Bias with Reference Point. arXiv preprint arXiv:1310.2964.
De Franco, G. Kothari, S.P. & Verdi, R.S. (2011). The Benefits of Financial Statement Comparability. Journal of Accounting Research, 49(4), p. 895-931.
Dhaoui, A. & Khraief, N. (2014). Sensitivity of trading intensity to optimistic and pessimistic beliefs, Evidence from the French stock market. Arab Economic and Business Journal, 9(2), p. 115- 132
Duong, H.N., Kalev, P.S. &Tian, X. (2023). Short Selling, Divergence of Opinion and Volatility in the Corporate Bond Market. Journal of Economic Dynamics and Control.
https://doi.org/10.1016/j.jedc.2022.104592
Giyanti, K. & Syamsuddin, A. (2021). Determinants of Financial Statement Fraud: Research Fraud DiamondTheory (Empirical Study on Manufacturing Company listed on the StockExchange). Psychology and education, 58(1), p. 302-308.
Hepworth, S.R. (1953). Smooth Period Income. The Accounting Review, No. 12, p.32-39.
Hoffmann, A.O. & Post, T. (2015). How return and risk experiences shape investor beliefs and preferences. Accounting & Finance. Forthcoming Issue.
Li, F. (2008). Annual report readability, current earnings, and earnings persistence. Journal of Accounting and Economics, 45(2-3), p. 221-247
Novemsky, N., Dhar, R., Schwarz, N. & Simonson, I. (2007). Preference fluency in choice. Journal of Marketing Research, 44(3), p. 347-356.
Peng, E.Y., Yan, A. & Yan, M. (2016). Accounting Accruals, Heterogeneous Investor beliefs, and StockReturns. Journal of Financial Stability. http://dx.doi.org/10.1016/j.jfs. 2016.04.011
Razali, W.A.A.W.M. & Arshad. R. (2014). Disclosure of corporate governance structure and the likelihood of fraudulent financial reporting. Journal of Social and Behavioral Sciences, 145,
p. 243-253.
Rennekamp, K. (2012). Processing fluency and investors’ reactions to disclosure readability. Journal of accounting research, 50(5), p. 1319-1354.
Sanchez, M., Torres, J., Zambrano, P. & Flores, P. (2018). Financial Fraud Detection by Analyzing Human Behavior. 2018 IEEE 8th Annual Computing and Communication Workshop and Conference (CCWC).
Shen, F., Guo, Q., Liang, H. & Liu, Z. (2022). Responses in divergence of opinion to earnings announcements: evidence from American depository receipts. International Journal of Managerial Finance, https://doi.org/10.1108/IJMF-08-2021-0375
Silva, D. & Cerqueira, A. (2021). Divergence of Opinion and Idiosyncratic Volatility. Revista Brasileira de Gestão de Negócios, No. 23, p. 654-676