روابط سیاسی جمهوری اسلامی ایران و هند از منظر سازه‌انگاران؛ فرصت‌ها و چالش‌ها

محورهای موضوعی : سیاست پژوهی ایرانی (سپهر سیاست سابق)

سید جواد احمدی ¹ , حسن خداوردی ² , گارینه کشیشیان ³

1 - دانشجوی دکتری، گروه علوم سیاسی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2 - استادیار، گروه علوم سیاسی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - دانشیار، گروه علوم سیاسی، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

تاریخ دریافت : 1402/04/19 تاریخ پذیرش : 1402/05/19 تاریخ انتشار : 1402/05/19

کلید واژه: دیپلماسی سیاسی, تعاملات سیاسی امنیتی, سازه‌انگاران, سیاست خارجی, روابط بین‌الملل, روابط سیاسی, هند, ایران.,

چکیده مقاله :

هدف پژوهش حاضر بررسی روابط سیاسی جمهوری اسلامی ایران و هند از منظر سازه‌انگاران بود. روش پژوهش توصیفی- تبیینی بوده و درصدد پاسخ به این سوالات است که کارگزاران سیاست خارجی ایران و هند چه درکی از یکدیگر دارند؟ و فرصت‌ها و چالش‌های این رابطه چیست؟ پژوهش بر این فرضیۀ استوار است که ساختار هویتی برگرفته از انقلاب اسلامی ایران که در حوزه سیاست خارجی به نظم ساختاری- کارگزاری نیز تعمیم یافته، در تعارض با نئولیبرالیزم گزینش شده توسط سیاستگذاران خارجی هند و حزب حاکم می‌باشد. لذا این تفاوت در مبانی هویتی و رابطه ساختاری- کارگزاری در نظام داخلی و بین‌المللی باعث ایجاد چالش‌ها و فرصت‌هایی برای هر دو کشور شده است. نتیجه اینکه، پس از انقلاب اسلامی و خروج ایران از پیمان سنتو و هم‌پیمانی با غرب، و پیوستن به جنبش عدم تعهد که هند از بنیانگذاران آن بود، امیدواری زیادی به بهبود روابط با هند به‌دلیل اشتراکات هویتی ناشی از سیاست خارجی مسالمت‌جو و صلح‌گرایی (نهروئیزم) که مبتنی بر عدم وابستگی به قدرت‌های بزرگ و همراهی با کشورهای ضعیف بود، در جمهوری اسلامی ایران ایجاد شد. اما پس از پایان جنگ سرد و شیفت پارادایم سیاست خارجی هند از آرمان‌گرائی نهروئیستی به واقع‌گرائی، تغییر در مبانی هنجاری - هویتی، و به حاشیه رفتن حزب کنگره ملی، پیروزی حزب بهاراتیا جاناتا « BJP»، و نزدیکی به غرب، روابط به سردی گرایید. لذا به‌نظر می‌رسد که سیاستگذاران خارجی ایران و هند نتوانند منابع هویتی بیناذهنی و ارزش‌ها و هنجارهای مشترکی برای توسعه روابط در سطح راهبردی و استراتژیک بیابند، که این مهم می‌تواند از چالش‌های روابط دو کشور باشد.

چکیده انگلیسی:

The present study aims to examine the political relations between the Islamic Republic of Iran and India from a constructivist perspective. The research method is descriptive-explanatory, and it seeks to answer the questions: What perceptions do the foreign policy agents of Iran and India have of each other? And what are the opportunities and challenges in this relationship? The study is based on the hypothesis that the identity structure derived from the Islamic Revolution of Iran, which has extended to a structural-agent order in foreign policy, conflicts with the neoliberalism chosen by India's foreign policymakers and the ruling party. Thus, this difference in identity foundations and the structural-agent relationship in both domestic and international systems has created challenges and opportunities for both countries. Consequently, after the Islamic Revolution and Iran's withdrawal from the CENTO alliance and alignment with the West, and its joining the Non-Aligned Movement, of which India was a founding member, there was significant hope in the Islamic Republic of Iran for improved relations with India due to shared identity stemming from peaceful foreign policy and pacifism (Nehruism), which was based on non-alignment with major powers and solidarity with weaker countries. However, after the end of the Cold War and the paradigm shift in India's foreign policy from Nehruvian idealism to realism, changes in normative-identity foundations, the marginalization of the National Congress Party, the victory of the Bharatiya Janata Party (BJP), and closer ties with the West, the relations cooled. Therefore, it appears that the foreign policymakers of Iran and India may not be able to find intersubjective identity resources and shared values and norms to develop relations at a strategic level, which could be a challenge in the relations between the two countries.

منابع و مأخذ:

آشنا، حسام‌الدین؛ جعفری هفت خوانی، نادر (1386). دیپلماسی عمومی و سیاست خارجی؛ پیوندها و اهداف. دانش سیاسی، شماره 5، ص179-205.
آقامحمدی، ابراهیم (1390). چهارچوب تحلیلی ساختار- کارگزار در سیاست خارجی ایران. پژوهشنامه علوم سیاسی، 6(4)، ص7-40.
احمدی فشارکی، حسنعلی (1390). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و هند: حوزه‌های تعامل و تقابل. مطالعات جهان، 1(2)، ص149-182.
امساکی، حمید رضا (1393). روابط فرهنگی ایران و هند از دیرباز تاکنون. در: مجموعه مقالات نهمین همایش بین‌المللی انجمن ترویج زبان فارسی، ص679-704.
باربر، جیمز؛ اسمیت، مایکل (1381). ماهیت سیاستگذاری خارجی در دنیای وابستگی متقابل کشورها. تهران: قومس.
تربى‌اقدم، محمد (١٣٨٦). گسترش روابط هند با اسرائیل؛ زمینه‌ها و نتایج. مطالعات منطقه‌ای جهان اسلام،
8(30-31)، ص170-137.
توحیدی، ام‌البنین (1387). ظرفیت‌ها و محدودیت‌های روابط ایران و هند. راهبرد، شماره 47، ص155-174.
ثقفی عامری، ناصر (1383). اجلاس وزرای خارجه کشورهای عضو کنفرانس تعامل و اعتمادسازی در آسیا. گاهنامه تحلیلی سیاست خارجی ایران و نظام بین‌الملل، معاونت پژوهش‌های سیاست خارجی مرکز تحقیقات استراتژیک.
ثقفی عامری، ناصر (1387). روابط هندوستان و اسرائیل: نگاهی بر جنبه‌های راهبردی. تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک.
حاجی یوسفی، امیرمحمد؛ ناروئی، هادی (1400). ژئوپلیتیک، ژئواکونومیک و چشم‌انداز همکاری‌های ایران و هند در چابهار. ژئوپلیتیک، 17(3)، ص87 -61.
حجازی، سیدامین (1400). فرهنگ راهبردی و سیاست خارجی ایران. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
حیدری، ایوب؛ قربانی شیخ‌نشین، ارسلان (1401). تحلیل روابط ایران و هند براساس نظریه سازه‌انگاری: نگاهی به رویکرد سیاست خارجی دولت روحانی و مودی. سیاست خارجی،36(2)، ص74-47.
رسولی ثانی‌آباد، الهام (1391). بررسی نظام هویتی جمهوری اسلامی از منظر سازه‌انگاری. علوم سیاسی، 15(58)، ص177-200.
رشادت‌جو، حمیده؛ عباس رشیدی، میلاد (1391). نقش رسانه در دیپلماسی فرهنگی از دیدگاه اساتید حوزه ارتباطات، مدیریت امور فرهنگی و علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات. مدیریت فرهنگی، 6(18)، ص1-22.
ستوده آرانی، محمد (1381). رابطه ساختار-کارگزار: چارچوبی برای مطالعه تحول سیاست خارجی ایران. سیاست خارجی، 16(1)، ص1-32.
ستوده، محمد (1386). تحولات نظام بین‌الملل و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. قم: بوستان کتاب.
سلطانی، آرش و همکاران (1401). بنیان‌های ژئوپلیتیکی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران با ترکیه از دیدگاه سازه‌انگاری. برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 12(45)، ص122-109.
فرزین‌نیا، زیبا (1388). مثلث آسیائی، چین، هند و پاکستان. تهران: انتشارات وزارت خارجه.
کتابی، محمود؛ دهقان، یدالله؛ کاظمی، مهدی (1392). بررسی روابط استراتژیك هند با اسرائیل و تاثیرآن بر جمهوری اسلامی ایران. تحقیقات سیاسی بین‌المللی، شماره 15، ص17-1.
کوثاری، راج کومار؛ خان، ایاسین (1399). هند قدرتی جهانی در قرن بیست و یکم. ترجمه محمدرضا دهشیری و آمنه سماک‌نژاد. تهران: علم.
کیاپاشا، عبدالعلی و همکاران (1400). اهمیت و جایگاه نقش هویت در توسعه روابط جمهوری اسلامی ایران با منطقه آسیای میانه براساس رهیافت سازه‌انگاری. پژوهش‌های‌ سیاسی‌ و بین‌المللی‌، 12(47)، ص247-225.
کیسینجر، هنری (۱۳۸۱). دیپلماسی امریکا در قرن ۲۱. ترجمه ابوالقاسم راه‌چمنی. تهران: ابرار معاصر.
کیسینجر، هنری (1395). نظم جهانی: تأملاتی در باب ویژگی ملت‌ها در گذار تاریخ. ترجمه سنجر سهیل. کابل: عازم.
گود، آرسیدا؛ موخرجی، منیشا (1396). روابط معاصر ایران و هند. ترجمه سید حسین رئیس‌السادات. مشهد: پاپلی.
محمدی، منوچهر (1377). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران: اصول و مسائل. تهران: دادگستر.
محمدیان، علی؛ رضائی، علیرضا (1395). تحول مفهوم دیپلماسی در روابط بین‌الملل. پژوهشنامه ایرانی سیاست بین‌الملل، 5(1)، ص127-105.
مشیرزاده، حمیرا (1386). تحلیل سیاست خارجی ایران از منظر سازه‌انگاری. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
مشیرزاده، حمیرا (1395). تحول در نظریه‌های روابط بین‌الملل. تهران: سمت.
ملکی، ابوالقاسم (1389). همایش روابط ایران و هند. رویدادها و تحلیل‌ها،22(223).
نیاکوئی، امیر؛ بهرامی مقدم، سجاد (1393). روابط ایران و هند: فرصت‌ها و محدودیت‌ها. روابط خارجی، شماره 1، ص123-160.
هادیان، ناصر (1382). سازه‌انگاری از روابط بین‌الملل تا سیاست خارجی. سیاست خارجی،17(4)، ص915-949.
هالستی، کالوی یاکو (1399). مبانی تحلیل سیاست بین‌الملل. ترجمه بهرام مستقیمی و مسعود طارم سری. تهران: نشر وزارت خارجه.
Ahmed, Z. Sh. & Akbarzadeh, Sh. (2018). Understanding Pakistan’s Relationship with Iran. Middle East Policy, 25(4), p. 86-100.
Cheema, S.A. (2010). India – Iran Prospect. India Quarterly, 66(4).
Hafeez, M. (2019). India-Iran Relation: Challenges and Opportunities. Institute of Stategist Studies Islamabad, 39(3), p. 22-36.
Jung, H. (2019). The Evolution of Social Constructivism in Political Science: Past to Present. Sage Open, 9(1). https://doi.org/10.1177/215824401983270
Pant, H. (2010). India's Relations with Iran: Much Ado about Nothing. Washington Quarterly, 34(1), p. 61-74.
Price R.M. & Reus - Smite. C. (2008). Dangerous Liaisons? Critical International Theory and Constructivism. European Journal of International Relation, No. 4-3, p. 256- 61.
Rahman, Kh. (2010). Indian – Iran Relation and Current Reginal Dynamic. Policy Perspective, 7(2), p. 27-49.
Rajiv, C.S. (2012). The Delicated Balance: Israel and India’s Foreign Policy Practice. Strategic Analysis, 36(1), p. 128-144.