ارزشیابی عوامل انعطاف پذیری بر کیفیت تعلق پذیری مجتمع های مسکونی
محورهای موضوعی : پژوهش های میان رشته ای در حوزه های معماری، شهرسازی، روانشناسی، علوم تربیتی
محسن کاملی
1
*
,
فاطمه بحیرایی
2
1 - استادیار گروه معماری، دانشکده فنی و مهندسی، واحد ساوه، دانشگاه آزاد اسلامی، ساوه، ایران
2 - دانشجوی دکتری معماری، واحد ساوه، دانشگاه آزاد اسلامی، ساوه، ایران
کلید واژه: حس تعلق, فرم کالبدی, مجتمع مسكونی, انعطاف پذیری,
چکیده مقاله :
با گسترش جوامع انسانی ؛ الگوهای رفتاری به سبب تغییر در الگوهای مکانی ناشی از تغییر سطح اجتماعی خانوار، نیازمند تغییر در محیط هستند.زیرا با تغییر سطح اجتماعی-فرهنگی خانوار، نحوه ارتباط با اطرافیان، نیازهای فضایی، ترکیب بندی فضایی، حضور افراد جدید در خانوار و نیازهای فضایی متناسب با آن، تغییر نوع دلبستگی به مکان در افراد در طی زمان تغییر خواهد کرد.بر این اساس طبقه بندی مؤلفه های کیفی سازندة فضاهای مسكونی با تراکم متوسط شهر تهران و استخراج مؤلفه های کیفی انعطاف پذیری کالبدی، فعالیتی و ادراکی و ارزش گذاری آنها در مقیاس مجتمع مسكونی و همچنین نحوه و میزان تأثیرگذاری مؤلفه های فرم کالبدی را در ايجاد حس دلبستگی به مكان و در پی آن ارتقای کیفیت فضاهای مسكونی هدف اصلی اين پژوهش است.روش تحقیق پژوهش مذکور از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی- تحلیلی بر مبنای پیمایش است.با توجه به تعداد جامعه آماری تعداد حجم نمونه 50 عدد ارزیابی شده است .براساس اطلاعات ماتریس همبستگی همه روابط ما بین مولفه های انعطاف پذیری و تعلق پذیری معنادار شده است به جز رابطه بین تنوع پذیری با متغیرهای عملکردی/ فعالیتی، احساسی/ ادراکی و تعلق پذیری که معنادار نشده است.نتایج به دست آمده نشان داد میانگین پاسخگویی به مولفه های احساسی/ ادراکی تعلق پذیری با مقدار 52.12 بالاترین امتیاز را دارد.
Behavioral patterns need to adapt to the changing environment due to the altered spatial patterns caused by the evolving social level within households. As the socio-cultural level of a household changes, so too does the method of communication with surrounding individuals, spatial requirements, spatial composition, the introduction of new residents to the household, and spatial needs. Correspondingly, the type of attachment to a place in individuals will change over time. Based on this premise, the research aims to classify the qualitative components of residential spaces with medium density in Tehran, extract the qualitative components of physical, activity, and cognitive flexibility, and evaluate their impact on the residential complex scale. The primary goal of this research is to utilize the components of physical form to cultivate a sense of attachment to a place and subsequently enhance the quality of residential spaces. The research methodology employed is applied in terms of purpose and descriptive-analytical in terms of method, based on a survey. With a statistical population size determining the sample as 50. According to the correlation matrix data, all relationships between flexibility components and belonging have become statistically significant, except for the relationships between flexibility and functional/activity, as well as emotional/perceptual variables and belonging, which are not statistically significant. The results revealed that the emotional/perceptual components of belonging received the highest average score of 52.12.
-آصفی،مازیار؛ فرخی ، شهین؛ وفامهر،محسن(1400) انعطاف پذیری در معماری،نشر دانشگاه هنر تبریز، تبریز
- اجلی، زهرا؛ترابی ،زهره و ثبوتی ،هومن (1401) واکاوی تاثیر حس تعلق به مکان در مدارس استثنایی، فصنامه کودکان استثنایی، سال بیست و دوم، 103-116
- آخوند، نفیسه؛آقایی ،سپیده و غفوریان،میترا (1398) ارزیابی میزان توسعه و تفکیک در انعطاف پذیری فضای داخلی مسکن آپارتمانی و واحد های مسکونی مجاور مورد پژوهش: منطقه 2 تهران،فصلنامه علمی معماری و شهر سازی، سال سی و یکم، شماره 92 ،33-51
- اسماعیلی، اعظم؛ شاهچراغی،آزاده؛ حبیب، فرح (1398)؛واکاوی تاثیر معماری داخلی انعطاف پذیر بر تعیینن فضای شخصی دانش آموزان در مدرسه، فصل نامه نوآوری های آموزشی، شماره 70، سال هجدهم
- پردل،علی و ضیا بخش، ندا (1401) کاربرد هوش مصنوعی در ایده پردازی فرمی فضای معماری تعلق پذیر با رویکرد روانشناسی محیط (نمونه موردی: مرکز شهر آینده ی ایرانی- اسلامی) فصل نامه علمی- تخصصی معمار شهر،38-52
- پورطاهری، مهدی، عبودی، ادریس، رکن الدین افتخـاری، عبدالرضــا و مشــکینی ، ابولفضــل (1394) ارزیــابی طراحــی روستاهای پیرامون شهری براساس معیارهای ایرانـی اسـلامی نمونه موردی: استان کردستان. مدیریت شهری،38، 7-18
- حیدری، علی اکبر، مطلبی، قاسم، نکویی مهر، فاطمه، (1393) « بررسی نحوه ارتباط میان دو مفهوم حس مکان و دلبستگی به مکان در خوابگاه دانشجویان»، نشریه هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی، دوره 19، شماره ،15-22
- حیدری، علی اکبر، مطلبی، قاسم و نگین تاجی، فروغ،(1393) «تحلیل بعد کالبدی حس تعلق به مکان در خانههای سنتی و مجتمع های مسکونی امروزی»، نشریه هنرهای زیبا- معماری و شهرسازی، دوره 19، شماره 3،75-86
- جعفری، محمد حسین؛ علی بورونی، پریسا؛ کامران کسمایی، حدیثه (1400) اصول طراحی داخلی ساختمانهای مسکونی در چهارچوب پارادایم انعطاف پذیری، معماری شناسی،شماره 18،120-128
- چگنی، فرهاد؛ دیده بان، محمد و حصاری، پدرام (1399) تببین مدل فرآیند علی مولفه ها و استراتژی های انعطاف پذیری، دو فصلنامه اندیشه معماری، سال چهارم، شماره هشتم، 55-68
- راپاپورت، آیماس (1384) معنی محیط ساخته شده رویکردی در ارتباط غیر کلامی. ترجمه : حبیب، فرح. تهران: انتشارات پردازش و برنامه ریزی شهری
-رستمی، ر،. موسوي، س.، قدیمی، ب. و ميرزایی، خ،. (1400) تبيين عوامل موثر بر ميزان زیست پذیري شهري مطالعه موردي: شهر ایلام، شهر پایدار، شماره ،2ص
- رحمانی ، محمد و آدینه لو ، میثم (1401) مقایسه تطبیقی حس مکان در شهرهای جدید تهران(نمونه موردی: شهرهای جدید پردیس،پرند و اندیشه)، فصلنامه علمی-پژوهشی آمایش محیط، شماره 58
- زینالی عظیم ، علی و کرمی، اسلام (1402)، ارزیابی یکپارچه دلبستگی و تعلق ساکنان شهر از مولفه های عملکردی زیست پذیری شهری و روابط اجتماعی همسایگان (مطالعه موردی:منطقه 8 تبریز)،پژوهش های دانش زمین، سال چهاردهم، شماره 55، 187-155
- زین العابدین زاده، سمیه؛ عزت پناه، بختیار و حسین زاده دلیر، کریم (1402)، ارزیابی مولفه های موثر بر حس تعلق مکانی با رویکرد شهر شاد مطالعه موردی: کلان شهر ارومیه، مجله شهر پایدار،6 (2)،37-21
- سريری ع،. افضلیان خ،. شیباني م.، سروری ه. (1399) تبیین جايگاه كالبد در ادراک حس مکان با تأكید بر نظريات پديدارشناسان، نمونه موردی: پیاده راه لاله مشهد، باغ نظر،17(87)،71-86
- سیدیان،سیدعلی و رازانی، فرناز(1399) تبیین مولفه های تاثیرگذار انعطاف پذیری بر پویایی فضای داخلی (نمونه موردی: دیوار متحرک در برج-باغ مسکونی)، معماری شناسی، سال سوم شماره 17
- سرگزی، آزاده و پژوهان فر، مهدیه (1398) نقش عوامل کالبدی مجتمع های مسکونی بر افزایش تعلق به مکان (نمونه موردی مجتمع های مسکونی شاه بلوط و پردیسان گرکان)ف نشریه علمی- پزوهشی برنامه ریزی توسعه کالبدی، سال چهارم، شماره 3 (سری جدید) پیاپی 15، 146-135
- شاهچراغي آ.، بندرآباد ع. ر. (1396) محاط در محیط، انتشارات جهاد دانشگاهي تهران: چاپ سوم.تهران
- غروی الخوانساری،مریم (1397) راهکارهایی برای انعطاف پذیری مسکن معاصر با توجه به تغییرات الگوی خانواده در طی زمان، فصلنامه علمی پژوهشی معماری و شهرسازی، سال بیست و هشتم، شماره 82
- غفوریان،میترا (1395) شناسايي گونه هاي انعطاف پذيري در طراحي مسكن آپارتماني ايران،نشریه علمی پژوهشی معماری و شهرسازی ایران، دوره 9، شماره 15،63-73
- فعلی، شیما و سلطان زاده حسین.(1395). کاربست مفهوم انعطاف پذیری در مدارس دوره اسلامی( مطالعه موردی: مدارس شهر قزوین) مطالعات شهر ایرانی اسلامی ،7(25)،28-17
- فلاحت م. ص،. كمالي، ل. و شهیدی ص. (1396) «نقش مفهوم حس مکان در ارتقای كیفیت حفاظت معماری،» باغ نظر،14(46)،15-22
- مستغني ع.، اعتمادی ش. (1395) «چگونگي شکل گیری حس مکان در كودكان،» معماری و شهرسازی آرمان شهر، .117-103 :17
- مهرابیان، ساهره، صفری،حسین و سهیلی ،جمال الدین(1398) تدوین شاخصه های کالبدی موثر بر ارتقای حس تعلق دانش آموزان در پلان مدراس ابتدایی (نمونه موردی: مدارس ابتدایی شرق گیلان) ، دو فصل نامه اندیشه معماری،نشریه علمی، سال سومف شماره 5، 155-170
- مستوفی نیا،ندا (1399) طراحی مسکن خودکفا با توجه با رویکرد انعطاف پذیری و تاکید بر توسعه پذیری، دانشگاه علم صنعت، تهران
- مطلبي، قاسم (1397) روانشناسي محيط، دانشي نو در خدمت معماري و طراحي شهري. مجله هنرهاي زیبا، شماره ، 07تهران
- میرزا محمدی، احمد ؛ باقرزاده کثیری ، شهره و زینالی عظیم ، علی (1398) تحلیل طراحی و معماری مجتمع مسکونی پایدار با تاکید بر روانشناسی محیطی از بعد حس تعلق به مکان( مطالعه موردی:برج های آسمان تبریز) دو فصلنامه اندیشه معماری,نشریه علمی، سال چهارم شماره هشتم، پاییزو زمستان 1399، 105-119
- میرزا محمدی، احمد ؛ باقرزاده کثیری ، شهره و زینالی عظیم ، علی (1398) تحلیل طراحی و معماری مجتمع مسکونی پایدار با تاکید بر روانشناسی محیطی از بعد حس تعلق به مکان( مطالعه موردی:برج های آسمان تبریز) دو فصلنامه اندیشه معماری,نشریه علمی، سال چهارم شماره هشتم، پاییزو زمستان 1399، 105-119
- میرغلامي م،. آيشم م. (1395) «ارائه مدل ارزيابي حس مکان براساس مؤلفه های كالبدی، ادراكي، عملکردی و اجتماعي، نمونه موردی: خیابان امام ارومیه،» مطالعات شهری،
- ملکی، محمدرضا، پارسا، سپیده، وثیق، بهزاد، مرادی، ابراهیم،(1393) «بررسی حس تعلق به مکان با توجّه به تفاوتهای جنسیتی»، فصلنامه علمی- پژوهشی مسکن و محیط روستا، شمارة .148، 99-108
- Abdul kareem, M., & Elkadi, H. (2018). From engineering to evolutionary, an overarching approach in identifying the resilience of urban design to flood. International journal of disaster risk reduction, 28, 176-190
- Bricker, K. S., & Kerstetter, D. L. (2000). Level of specialization and place attachment: An exploratory study of whitewater recreationists. Leisure sciences, 22(4), 233-257.
- Banerjee.P & Goel. M ,(2023) , FLEXIBLE ARCHITECTURE: RETHINKING THE INDOOR
BUILT ENVIRONMENT , • Urbanism. Arhitectură. Construcţii • Vol. 14 • Nr. 2 • 2023
- Canter, D. (2016). The psychology of place. London. Kindel Edition. Artitectureal press. Erwine, B. (2016). Creating sensory space, the architecture of the invisible. NewYork
- Canter, David. (1977a), the psychology of place the architectural press, London
- Carlos Nuno Lacerda Lopes, Alvaro Luiz Neuenfeldt Junior & Vanessa Goulart Dorneles, (2023). Understanding housing design in urban areas through adaptability and flexibility assessment: Architectural Engineering and Design Management, vol. 19
- De Simone Zoe, Zheng Tingxin, Bill Xu Tong & Kalantari Saleh,(2023), FlexiArch: A computational tool to assess the longevity of buildings through flexibility: Journal of Building Engineering,vol.78
- DİKER Melisa, Tolga AKBULUT M,(2021), Reviewing Flexibility in Housing with Free Sorting Method: MEGARON,vol.16,183-196
- Eisenhauer, B. W., Krannich, R. S., & Blahna, D. J. (2000). Attachments to special places on public lands: An analysis of activities, reason for attachments, and community connections. Society & Natural Resources, 13(5), 421-441
- Fried, M., & Gleicher, P. (1961). Some sources of residential satisfaction in an urban slum. Journal of the American Institute of planners, 27(4), 305-315.
- Handal, P. J., Morrissy, E., & Barling, P. W. (1981). Development of perceived and preferred measures of physical and social characteristics of the residential environment and their relationship tosatisfaction. Journal of Community Psychology, 9(2), 118-124.
- Hassam ur Rehman & Ala Hasan, 2023. "Energy Flexibility and towards Resilience in New and Old Residential Houses in Cold Climates: A Techno-Economic Analysis," Energies, MDPI, vol. 16(14), pages 1-30,
-Low, S. M & Altman, I (1992), Place attachment: a conceptual inquiry, In Relph, E (1976), Place and Placelessness, Pion, London.
- Lazarević, E. V., Keković, Z., & Antonić, B. (2018). In search of the principles of resilient urban design: Implement ability of the principles in the case of the cities in Serbia. Energy and Buildings, 158(17), 1130-1138
- Li. W.Y. and Yao C.C., 2018, Trends of viability viabilityviability in the capital region of Taiwan. J. Asian Archit. Build. Eng, v. 12, p. 293-300. doi: 10.3130/jaabe.12.293
- Lazarević, E. V., Keković, Z., & Antonić, B. (2018). In search of the principles of resilient urban design: Implement ability of the principles in the case of the cities in Serbia. Energy and Buildings, 158(17), 1130-1138.
- Ritter De Parisn Sabine, Nuno L. Lopes Carlos,(2017), Housing flexibility problem: Review of recent
limitations and solutions: Frontiers of Architectural Research , vol. 7, 80–91
- Mouratidis, K., 2020. Commute satisfaction, neighborhood satisfaction, and housing satisfaction as predictors of subjective well-being and indicators of urban viability viabilityviability, Travel Behaviour and Society, v. 21, p. 265 278. doi:10.1016/j.tbs.2020.07.006
- Stedman, R. C. (2003). Is it really just a social construction?: The contribution of the physical environment to sense of place. Society &Natural Resources, 16(8), 671-685.
- Ujang, N. (2008). Place attachment, familiarity and sustainability of urban place identity. Department of Landscape Architecture, Faculty of Design and Architecture, University Putra, Malaysia.
- Waxman, L. (2004). More Than Coffee: An Examination of people. Place, and Community withImplications for Design, Florida: The Florida State University.
- Zeković.S, Maraš. I, Krklješ .M(2023) EXPLORING FUNCTION ADAPTABILITY AND FLEXIBILITY IN ARCHITECTURE – CASE STUDY OF A HOUSING VERTICAL, Architecture and Civil Engineering Vol. 21, No 3, 2023, pp. 415-429