بررسی بعد اجتماعی مسئولیت‌پذیری از منظر قرآن و اسلام
محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنیزهرا حسینی 1 , مهشید ایزدی 2 , نجمه وکیلی 3 , فهیمه انصاریان 4
1 - دانشجوی دکتری فلسفه تعلیم و تربیت، گروه علوم تربیتی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استادیار گروه علوم تربیتی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - استادیار گروه علوم تربیتی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
4 - استادیار گروه علوم تربیتی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
کلید واژه:
چکیده مقاله :
هدف اصلی این پژوهش، بررسی مسئولیت‌پذیری اجتماعی از منظر قرآن و اسلام است.این مطالعه با رویکرد کیفی و به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است و داده‌های مورد نیاز، از بررسی متون اسلامی و به روش کتابخانه‌ای و الکترونیکی استخراج گردیده است، جامعه تحلیلی تمام منابع مربوط به موضوع پژوهش و نمونه تمامی مواردی است که پژوهشگر بضاعت علمی و موقعیتی دستیابی به آن را داشته است. ابتدا مؤلفه‌های مسئولیت‌پذیری از دیدگاه اسلام شناسایی و از بین آن‌ها بعد اجتماعی(در ارتباط با دیگران) مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس یافته‌های پژوهش، مؤلفه‌های مسئولیت‌پذیری را می‌توان تحت چهار عنوان معرفی نمودکه عبارت‌اند از اعتقادی، فردی، اجتماعی و در قبال محیط طبیعی. نتایج بررسی بُعد اجتماعی مسئولیت‌پذیری بیانگر آن است که انسان موجودی اجتماعی است و زندگی اجتماعی، منشأ حقوق و تکالیف معینی است که انسان با توجه به کرامت و مسئولیت خویش باید آن‌ها را رعایت کند تا زمینه‌ساز تحقّق عدالت اجتماعی باشد.
The aim of the present paper is to study the social aspect of responsibility from Quran and Islam Point of view. It has been done in descriptive – analytical method and by qualitative approach and the required data has been educed from Islamic contexts in librarian and electronic method. The responsibility elements from Islam's view point have been recognized initially; then the social aspects have been studied. According to the findings of the research, the responsibility elements could be introduced in four categories which are belief – related, individual, social and environmental. The results of social aspect of responsibility show that the human being is a social creature with specific rights and assignments who should consider his own responsibilities to make the field for the social judgement.
قرآن کریم.
نهج البلاغه.
ابن أبی الحدید، عبد الحمید بن هبة الله. 1404ق، شرح نهج البلاغة لابن أبی الحدید، تصحیح محمد ابوالفضل ابراهیم، ج 16، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
ابن شعبه حرانی، حسن بن علی. 1404ق، تحف العقول، قم: جامعه مدرسین.
الأندلسی، أحمد بن محمد. 1404ق، العقد الفرید، ج 1، بیروت: دار الکتب العلمیة.
آیتى، محمد ابراهیم. 1371ش، تاریخ یعقوبى، چاپ ششم، تهران: انتشارات علمى و فرهنگى.
ایزدپور، محمدرضا. 1393ش، مسئولیت انسان در اسلام، مشهد: آستان قدس رضوی.
باقری، خسرو. 1390ش، نگاهی دوباره به تربیت اسلامی، ج1، تهران: مدرسه.
جوادی آملی، عبدالله. 1391ش، گستره دین، قم: اسراء.
حکیمی، محمدرضا و دیگران. بی تا، الحیاة، ترجمه احمد آرام، ج5، تهران: انتشارات دلیل ما.
شریفی، احمدحسین. 1391ش، همیشه بهار؛ اخلاق و سبک زندگی اسلامی، قم: معارف.
صدوق، محمد بن بابویه. 1413ق، من لا یحضره الفقیه، ج2، بیروت: انتشارات دار الاضواء.
طباطبایی، سیدمحمدحسین. 1417ق، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: انتشارات جامعه مدرسین.
فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی. 1372ش، المحجة البیضاء فی تهذیب الاحیاء، ج4، مشهد: آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش‌های اسلامى.
قرائتی، محسن. 1383ش، تفسیر نور، تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
مجلسی، محمدباقر. 1404ق، بحار الانوار فی معرفة الائمه الاطهار، ج72 و 71، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
محدث نوری، میرزا حسین. 1408ق، مستدرک الوسائل، ج9 و 2، قم: مؤسسه آل البیت(علیهم السلام).
محمّدی ری‌شهری، محمّد. 1381ش، میزان الحکمة، ترجمه سیّد ابوالقاسم حسینی، ج 2، قم: دار الحدیث.
مختارى، رضا. منیة المرید فی ادب المفید والمستفید، 1409ق، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
مکارم شیرازی، ناصر و همکاران. 1385ش، تفسیر نمونه، ج18، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
هیثمی، نور‌الدین علی بن أبی‌بکر. 1967م، مجمع الزوائد ومنبع الفوائد، چاپ دوم، بیروت: دار الکتاب العربی.
ورام، مسعود بن عیسی. 1384ش، مجموعه ورام، ترجمه محمدرضا عطایی، ج 2، مشهد: آستان قدس رضوی.
مقالات
جعفری، اکرم. 1392ش، «مسئولیت‌پذیری از دیدگاه قرآن»، پایان‌نامه سطح 2، مدرسه علمی الزهرا خمینی‌شهر.
حاجی‌زاده، مهین و آورجه،محی الدین. 1393ش، «مسئولیت‌پذیری اجتماعی در قرآن کریم با تأکید بر دیدگاه علامه طباطبایی در المیزان»، دو فصلنامه قرآن در آینه پژوهش، تبریز، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، شماره اول، صص 156-123.
حسنی، محمد ضیاء. 1389ش، «مسئولیت اجتماعی انسان از دیدگاه قرآن»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه جامعة المصطفی العالمیة، دانشکده الهیات و معارف اسلامی.
داداشی کلایی، فاطمه. 1395ش، «تبیین اصول و روش‌های مسئولیت‌پذیری از دیدگاه اسلام و دلالت‌های تربیتی آن»، پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد، دانشگاه مازندران، دانشکده علوم‌انسانی و اجتماعی.
رستمیان، محمدعلی. 1393ش، «مسئولیت‌پذیری و وظیفه‌شناسی از دیدگاه قرآن و روایات اهل بیت (ع)»، پژوهشنامه حکمت اهل بیت(ع)، دانشگاه اصفهان، شماره 2، صص50-31.
سبحانی‌نژاد، مهدی و زهرا آب‌نیکی. 1391ش، «بررسی میزان توجه به مؤلفه‌های مسئولیت‌پذیری اجتماعی در محتوای برنامه درسی دوره متوسطه نظری ایران در سال 1390- 1389»، فصلنامه اندیشه‌های نوین تربیتی، شماره 1، صص 106ـ59.
سبحانی‌نژاد، مهدی و نجفی، حسن. 1393ش، «تحلیل ابعادشناسانه مسئولیت‌پذیری در سبک زندگی اسلامی»، سراج منیر، تهران، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، شماره 16، صص 170-151.
سجّادی، ابراهیم. 1388ش، «قرآن و بازتاب تربیتی روابط چهارگانه انسان»، فصلنامه پژوهش‌های قرآنی، مشهد، پژوهشکده اسلام تمدنی، شماره 60- 59، صص 139-90.
فقیهی، علی‌نقی و حسن نجفی. 1393ش، «الگوی مطلوب روابط انسانی در نظام تربیتی امام رضا(ع)»، مجموعه مقالات اوّلین همایش ملّی حدیث رضوی، قم: دار الحدیث.
معتمدی، عبدالله. 1392ش، «سبک زندگی مطلوب بر اساس دیدگاه ارتباطی»، فصلنامه فرهنگ مشاوره و روان درمانی، تهران، دانشگاه علامه طباطبایی، شماره 13، صص142- 125.
_||_
The Holy Qur'an.
Nahj al-Balagha.
Ibn Abi alHadid, Abdel Hamid Ben Hiba Ali, 1404 AH, as Balagha Labn Abil Hadid, edited by Ibrahim, Mohammad A., vol. 16, Qom, Ayatollah Almrshy Find your Al Najaf.
Ibn branch Haran, Hassan bin Ali, 1404 AH, tuhaf al-uqul, Qom, the Association of Teachers. - Alandlsy, Hmdbnmhmd, 1404, Alqd Elfriede, vol. 1, Beirut, Dar Icons.
IT, Mohammad Ebrahim, 1371, of Jacob, Sixth Edition, Tehran, Cultural and Scientific Publications.
Ayzdpvr, MR, 1393, human responsibility in Islam, Mashhad, Razavi.
Bagheri, Khosrow, 1390, to look into Islamic Education, vol. 1, Tehran, school.
Ja, A., 1392, the Quran accountability, supervision level 2, Al-Khomeini Shahr scientific school.
Javadi Amoli, Abdullah, 1391, the scope of religion, Qom, Asra.
Hajizadeh, Mahin; Vrjh, Mohiuddin, 1393, "with an emphasis on social responsibility in the Holy Qur'an Allameh Tabatabai in Al-Mizan", Journal of the Quran in the Mirror survey, the first issue, Ss156-123, Tabriz, Azerbaijan University of civil martyr.
Hosni, Mhmdzya’, 1389, the social responsibility of the Quran, a master's thesis Ministry of Science, Research and Technology of the University of Al Alalmyh- School of Theology.
Wise, MR and others, Al-Hayat, translated by Ahmad Aram, vol. 5, Tehran, because of us.
Dadashi Kalai, F., 1395, principles and methods of accountability of Islam and its educational implications, graduate thesis, University of Mazandaran, Faculty of humanities and social.
Rostamian, MA, 1393, "responsibility and duty of the Quran and traditions of the Ahlul Bayt (AS)", Journal of Philosophy Ahlul Bayt (A), (2), Ss50-31. Isfahan, Isfahan University.
Sobhaninezhad, M, Najafi, H., 1393, "Analysis Abadshnasanh responsibility in Islamic lifestyle", Siraj Munir, 16, Ss170-151, Tehran, Faculty of Theology.
Sobhaninezhad, M and Z Ab Nik, "according to the study of theoretical aspects of social responsibility in the high school curriculum content Iran in 13901389", 1391, Quarterly innovative educational ideas. No. 1. pp. 10659.
sajadi, E., 1388, "the Koran and the training reflects the four human relations", Quarterly Journal of the Quran. 59. No. 60, pp. 13990, Mashhad, Institute of Islamic civilization.
Sharifi, Ahmad Hoseyn, 1391, Marigold, ethics and Islamic lifestyle, Qom, education.
Saduq, Mohammad Babawayh, 1413, Man la yahduruhu al-Faqih, vol. 2, Beirut, Press Daralazva’.
Tabatabai Seyyed Muhammad, 1417, Al-Mizan fi Tfsyralqran, vol. 8 and 16, Qom, Teachers Society Publications Office.
jurisprudent, Ali Naqi and Hassan Najafi, 1393, "optimal pattern of human relations in the educational system of Imam Reza (AS)", Proceedings of the National Conference Hadith Razavi, Qom, Dar al-Hadith.
Faiz Kashani, Muhammad ibn Shah Morteza, 1372, al-Bayda Fi Almhjh Alahya’ refinement, vol. 4, Mashhad, Razavi, Islamic Research Foundation.
reading, M., 1383, interpreted in light of Tehran Cultural Center Lessons from the Quran
House, MB, 1404 AH, Fymrfh alaeme Alathar Bihar al-Anwar, vol. 72 and 71, Beirut, restoration of Altras al-Arab.
Optical narrator, Mirza Hussein, in 1408 BC, Alvsayl Mustadrak, vol. 9 and 2, Qom, al-Bayt Institute (PBUH).
Mohammad Reyshahri, M., 1381, the al-Hikmah, translation Syed Abul Hussein, vol.2, Qom, Dar al-Hadith.
Mukhtar, R., Mnyh latter Almfyd fi literature and Almstfyd, 1409 AH, Qom, Alaam school of Islam.
Mo'tamedi, A., 1392, "desirable lifestyle based on communication perspective." Quarterly Culture Counseling and Psychotherapy, 13, Ss142-125, Tehran, Allameh Tabatabaei University.
Makarem Shirazi, N. et al, 1385, commentary sample, vol. 18, Tehran, Daralktb al.
Haitham, Noureddin Ali bin Bybkr, 1967, Alzvayd source Alfvayd Assembly, Second Edition, Beirut, Daralktab.
Vram, Masoud bin Isa, 1384, Vram collection, translator Reza Atai, vol. 2, Mashhad, Razavi.