روابط بینامتنی اشعار ابن زیدون با قرآن کریم

محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنی

معصومه نعمتی قزوینی ¹ , حمیده سادات محسنی ²

1 - استادیار زبان و ادبیات عربی, پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی, پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

تاریخ دریافت : 1394/12/24 تاریخ پذیرش : 1394/12/24 تاریخ انتشار : 1394/05/10

کلید واژه:

چکیده مقاله :

به طور کلی هر انسانی در فرایند عقلانی، فکری و حتی عاطفی خود از افکار، ایده‌ها و مکاتب مختلف تأثیر می‌پذیرد. "بینامتنی" نظریه‌ای است که با ورودش به حوزه نقد ادبی، باعث ایجاد تحولی شگرف در این زمینه گشت. بر اساس این نظریه، هر متنی، آگاه یا ناخودآگاه، زایش و بازخوانشی از دیگر متون پیش از خود یا معاصر با خود است. بنا بر این نظریه، بسیاری از متون عربی را می‌بینیم که هر کدام در انواع و اشکال مختلف، با متون کلاسیک گران‌سنگ عربی، دارای روابط بینامتنی است که البته سهم قرآن در این میان، از دیگر متون بیش‌تر بوده است. ابن زیدون یکی از شاعران برجسته اندلس است که در اشعار خود از قرآن کریم اثر پذیرفته است. بر این اساس پژوهش حاضر با روش تحلیلی- توصیفی به تبیین گونه‌های مختلف بینامتنی قرآنی در اشعار این شاعر پرداخته و به این نتیجه رسیده است که ابن زیدون با سه شیوه تلمیحی، گزاره‌ای و واژگانی از قرآن کریم تأثیر پذیرفته است که البته سهم شیوه سوم بیش‌تر از دو شیوه دیگر است.

چکیده انگلیسی:

In general every human being is affected by thoughts, ideas and schools in his thinking process. “Intertextuality” is a theory which has made remarkable change in this field by its influence in literature criticism. According to this theory, any text – conscious or unconscious – is a reading or recreation of another text parallel or before it. There are many Arabic texts which have intertextual relations with Arabic classic texts. Ibn Zeydun is one of the Andalusia poets whose poetries are affected by Holy Quran. The present article studies different types of intertextuality in analytical – descriptive method.

منابع و مأخذ:

قرآن کریم.

ابن زیدون، احمد بن عبد الله.1990م، دیوان ابن زیدون، تحقیق حنا الفاخوری، بیروت: دار الجیل.

احمدی، بابک. 1378ش، ساختار و تأویل متن، چ4، تهران: مرکز.

بنیس، محمد. 1979م، ظاهرة الشعر العربی المعاصر فی المغرب، بیروت: دار العودة.

حماد، حسن. بی تا، تداخل النصوص فی الروایة العربیة، قاهره: مطابع الهیئة المصریة العامة للکتَاب.

ضیف‌، شوقی. 1971م، ابن‌ زیدون‌، قاهره‌: دار المعارف.

عباس‌، احسان. ‌1971م، تاریخ‌ الأدب‌ الأندلسى‌، بیروت‌: دار الثقافة.

عبدالعظیم‌، علی. 1955م، ابن‌زیدون‌ عصره وحیاته وأدبه، قاهره‌: مکتبة الانجلو المصریه.

مرتاض، عبدالملک. 1998م، السبع المعلقات(مقاربة سیمیائیة/ أنتروبولوجیة لنصوصها)، دمشق: منشورات اتحاد کتاب العرب.

مفتاح، محمد. 1995م، تحلیل الخطاب الشعری(استراتیجیة التناص)، مغرب: المرکز الثقافی العربی: الدار البیضاء.

مکارم شیرازی، ناصر. 1374ش، تفسیر نمونه، ج 24،  تهران:دار الکتب الإسلامیة.

 

مقالات

میرقادری، سید فضل الله و مهناز دهقان، «بینامتنی دیوان ابن سهل اندلسی با قرآن کریم»، فصلنامه ادبیات دینی، شماره چهارم، صص 7-28.

یلمه‌ها، احمدرضا و مسلم رجبی. 1393ش، «بینامتنیت قرآنی در غزلیات حافظ شیرازی»، فصلنامه مطالعات قرآنی، دانشگاه آزاد اسلامی جیرفت، شماره19، صص 147-161.