بررسی تطبیقی تأویل در تفسیر صافی و تفسیر القرآن الکریم
محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنیسید مهدی لطفی 1 , سید خلیل کوهی 2
1 - عضو هیأت علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان(استادیار).
2 - دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه اصفهان.
کلید واژه:
چکیده مقاله :
واژه تأویل در تفاسیر عرفانی و اثری نقش پررنگی دارد. در بین تفاسیر اثری، تفسیر فیض کاشانی به دلیل اشتمال آن بر تأویلات ائمه(ع) و به طور محدود تأویلات خود فیض از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. در بین تفاسیر عرفانی نیز تفسیر منسوب به ابن عربی مشتمل بر تأویلاتی است که منطبق بر معنا و مفهوم تأویل در حوزه عرفانی است. مقایسه این دو اثر از جنبه مفهومی و و روشی می‌تواند در روشن‌شدن مفهوم تأویل در این دو حوزه مؤثر باشد. در دو تفسیر مذکور گاه به دلیل وجود رویکردهای مشترک به مفهوم آیه، تأویلات مذکور در آن‌ها اشتراک یافته است اما در غالب موارد اختلاف اساسی در گونه تأویلات وجود دارد. این مقاله با بررسی رویکرد ابن عربی و فیض به تأویل به مقایسه تأویلات این دو در تفاسیر خویش می‌پردازد و به بیان نقاط اشتراک و افتراق آن‌ها می‌پردازد.
In mystical and traditional exegeses the word paraphrase is of essential importance. Among traditional exegeses, Feyz Kashani’s Exegesis is important for its inclusion of paraphrases offered by the Holy Shia Imams and some of Feyz’s own paraphrases are of special importance. Among mystical exegeses, too, Ibn ‘Arabi’s exegesis includes paraphrases relying on mystical paraphrases. Comparing these two works focusing on concepts and methods can clarify the meaning of this act in both areas. In the mentioned exegeses, sometimes because of methodological similarity in studying the meaning of a Quranic verses or ayahs, the paraphrases are similar. However, in most other cases, there are essential differences between the paraphrases. This article attempts to study Ibn ‘Arabi’s and Feyz’s approach to paraphrasing both in theory and practice; thereby introducing the similarities and differences.
قرآن کریم
ابن اثیر، مبارک بن محمد. 1367. النهایه فی الغریب الحدیث والاثر. بی جا: مؤسسه اسماعیلیان.
ابن بابویه، شیخ صدوق. 1361. معانی الاخبار. قم: بی نا.
ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی. 1984. نزهة الأعین النواظر فی علم الوجوه و النظائر. بیروت: بی نا.
ابن فارس، احمد. 1404. معجم مقاییس اللغة. عبد السلام محمد هارون. قم: مکتبة الاعلام الاسلامی.
ابن منظور، جمال الدین محمد بن مکرم. بى تا. لسان العرب. بیروت: دار صادر.
ابوزید، نصر حامد. 1386. چنین گفت ابن عربی. ترجمه سید محمد راستگو. تهران: نشر نی.
ازهری، محمد بن احمد. 1967م. تهذیب اللغة. ترجمه ابراهیم ابیاری. قاهره: بی نا.
جوهری، حماد بن اسماعیل. 1399 ق. الصحاح. بیروت: دار المکتبه.
دامغانی، حسین بن محمد. 1366. الوجوه و النظائر فی القرآن. تبریز: بی نا.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، بی تا. المفردات فی غریب القران. بی جا: مکتبة نزار مصطفی الباز.
زرکشی، محمد بن بهادر. 1408/1988. البرهان فی علوم القرآن. محمد ابوالفضل ابراهیم. بیروت: بی نا.
سیوطی، جلال الدین عبد الرحمن. 1376. الاتقان فی علوم القرآن. چ6. تهران: امیر کبیر.
شاکر، محمدکاظم. 1388. روش‌های تأویل قرآن. قم: تبلیغات اسلامی حوزه علمیه.
شریف رضى. 1366. حقائق التأویل فى متشابه التنزیل. ترجمه دکتر محمود فاضل. مشهد: مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوى.
شبر، سید عبدالله. 1412ق. تفسیر القرآن الکریم. بیروت: دار البلاغه.
طباطبایی، سید محمد حسین. 1417. المیزان فی تفسیر القران. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه.
طبرسی، فضل بن حسن. 1360. ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القران. تهران: فراهانی.
عیاشی، محمد بن مسعود.1380ق. کتاب التفسیر. سید هاشم رسولی محلاتی. تهران: علمیه.
فیض کاشانی، ملامحسن محمد بن مرتضی. 1415. تفسیر صافی. ترجمه حسن اعلمی. تهران: صدر.
قمی، علی بن ابراهیم. 1367. تفسیر قمی. سید طیب موسوی جزایری. قم: دار الکتاب.
محی الدین ابن عربی، محمد. 1368. تفسیر القرآن الکریم. مصطفی غالب. تهران: ناصرخسرو.
مقالات
اردکانی محیطی، محمد علی. 1391. «تأویل از دیدگاه فیض کاشانی». مجله معرفت. سال21. شماره177.
حسینی،سید محمدباقر و صبری جلیلیان. بهار 1390. «تفسیر المیزان و معیارهای نقد». فصلنامه مطالعات قرآنی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد جیرفت. دوره2. شماره5. صص 57-74.
خیاطیان، قدرت الله و یاسمن سلمانی.1390. «بررسی مفهوم تأویل‌گرایی در تفاسیر عرفانی میبدی و ابن عربی». الهیات تطبیقی. سال2. شماره6.