بررسی معناشناسی واژه استکبار در قرآن کریم بر اساس محور هم‌نشینی واژگان
محورهای موضوعی : فصلنامه مطالعات قرآنی
فاروق نعمتی
1
,
محمد مهدی روشن چسلی
2
1 - . دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
2 - استادیار، گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه پیام‌نور، تهران، ایران
کلید واژه: استکبار, مؤلّفة معنایی, قرآن کریم, مفاهیم هم‌نشین,
چکیده مقاله :
یکی از حوزه‌هایِ نسبتاً جدید در عرصة مطالعاتِ زبانشناسی، روش معناشناسی است که بیشترین کاربرد را در تحلیلِ متون و فهم ساختارِ آن دارد. دانشِ معنیشناسی با مطالعة علمیِ معنی، می‌کوشد تا به روابطی که میان واحدهای معنایی، یعنی جفت‌های لفظ- معنا و یا روابط معنا- معنا وجود دارد، دست یافته و توصیفی دقیق از این روابط ارائه کند. در این میان، قرآن کریم با توجّه به قُدسی بودنِ متن آن و منزّه بودنش از سهو و خطای بشری، از اعتبار بالاتری نسبت به سایر متون برخوردار است و از این رهگذر، بررسی ساختار متن و نحوة استعمال واژگان در این کتاب آسمانی، می‌تواند روش مناسبی در فهم هرچه دقیق‌تر معانی آن باشد. در این پژوهش با بهره‌گیری از رویکردِ هم‌زمانی (synchronic) و در راستای معاناشناسی توصیفی، در پیِ آن هستیم تا با تأمل صِرف در قرآن کریمِ عصر نزول، جدای از پیش‌فرض‌ها، مفهوم استکبار را در کلام وحی بررسی نموده و در محورِ هم‌نشینی، دلالت‌های معنایی آن را مورد تحلیل زبانی و معناشناسی قرار دهیم. این واژة پُربسامدِ قرآنی، به شکل اسم و فعل و زمان‌های مختلف، 47 بار در قرآن کریم استعمال شده است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که در تبیین مفهوم استکبار، علل و عوامل بسیاری دخیل هستند. وجود ابلیس، طبقة مُترفین و سرمایه‌داران، کُفر و ... همگی به نوعی دایرة معنایی استکبار را در محور هم‌نشینی آن کامل می‌نمایند. همچنین ابزار و اهداف استکبار در برخورد با نهضت‌های الهی، متنوع و گوناگون است.
One of the relatively new areas in the field of linguistic studies is the semantic method that is most used in the analysis of texts and its structural understanding. Semantic knowledge through the scientific study of meaning seeks to provide a detailed description of the relationships that exist between semantic units, ie, word-meaning pairs or meaning-meaning relationships. In the meantime, considering the sacredness of the text and its isolation from human error and sacredness, the Holy Quran has a higher validity than the other texts, and thus it is possible to study the structure of the text and how to use the words in this scripture. A good way to understand the meaning is to be as accurate as possible. In this study, using a synchronic approach and in the context of descriptive semantics, we seek to reflect on the concept of "arrogance" in theology by merely reflecting on the Holy Quran in the era of revelation. Investigate revelation and analyze the semantic implications of its association with linguistic and semantic analysis. This high-quality Qur'anic word has been used 47 times in the Holy Qur'an in the form of different names and verbs and times. The findings indicate that there are many causes and factors involved in explaining the concept of arrogance. The existence of Iblis, the class of capitalists and the capitalists, disbelief and so on, all somehow complete the semantic circle of arrogance in its companionship. Arrogance tools and goals in dealing with divine movements are also diverse.
قرآن کریم.
نهجالبلاغه.
اسکولز، رابرت (1379)، درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات، ترجمة فرزانه طاهری، تهران: آگاه.
أوعیشه، مصطفی (2014)، مفهوم الاستکبار والاستضعاف فی القرآن کریم (دراسه مصطلحیّه وتفسیر موضوعیّ)، القاهره: دارالسّلام، ط1.
باقری، مهری (1378)، مقدمات زبانشناسی، تهران: نشر قطره.
بی یرویش، مانفرد (1374)، زبانشناسی جدید، ترجمة محمدرضا باطنی، تهران: آگاه.
جوادی آملی، عبدالله (1388)، روابط بینالملل در اسلام، ویرایش: سعید بند علی، قم: اسرا.
پالمر، فرانک (1391)، نگاهی تازه به معنیشناسی، ترجمة کورش صفوی، چاپ ششم، تهران: کتاب ماد.
رهبر، محمدتقی (1362)، استکبار و استضعاف از دیدگاه قرآن، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
صفوی، کورش (1391)، آشنایی با معنیشناسی، چاپ دوم، تهران: نشر پژواک کیوان.
طباطبایی، سیدمحمد حسین (1374)، المیزان، ترجمة محمدباقر موسوی همدانی، قم: جامعه المدرسین.
علیخانی، اسماعیل (1387)، صفبندی سیاسی در قرآن، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چ1.
قطب، سید (1387)، فی ظلال القرآن، ترجمة مصطفی خرّمدل، چاپ دوم، تهران: نشر احسان.
مکارم شیرازی، ناصر (1374)، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
نصری، عبدالله (1388)، مبانی رسالت انبیاء در قرآن، تهران: سروش، چ2.
ب: مجلات
افتخاری، اصغر و باباخانی، مجتبی (1394)، «معناشناسی استکبار در قرآن کریم»، آموزههای قرآنی، ش21.
حاجی صادقی، عبدالله (1394)، «جنگ فرهنگی استکبار: اهداف- راهبردها»، فصلنامة پژوهشهای انقلاب اسلامی، ش12.
شهیدی، سیدمهدی (1384)، «معناشناسی کبر در قرآن کریم»، پیام جاویدان، صص 155- 169.
مهدی، اصغرآقا و نادری باباناری، مهدی (1390)، «کاربرد قدرت نرم از ناحیه استکبار؛ رویکرد قرآنی»، دوفصلنامة دانش سیاسی، ش2، صص 204-167.
ج: پایاننامهها
أحمد اللحام، عاطف محمد (2010)، طغیان الحکّام وخفّه الشعوب (دراسه قرآنیّه موضوعیّه)، الجامعه الإسلامیّه، غزّه- فلسطین.
قاسم خضر، قاسم توفیق (2003)، شخصیه فرعون فی القرآن، جامعه النجاح الوطنیه، نابلس- فلسطین.
- محمد صوافطه، نادر مصطفی (2015)، الطغیان (دراسه قرآنیّه)، جامعه النجاح الوطنیه، نابلس- فلسطین.
The Holy Quran.
Nahj al-Balagha.
Ahmad Al-Lahham, Atef Muhammad (2010), The tyranny of rulers and the lightness of peoples (objective Quranic study), The Islamic University, Gaza - Palestine.
Alikhani, Esmail (2007), Political Alignment in the Qur'an, Tehran: Scientific and Cultural Publishing Company, tradition.1
Auisheh, Mustafa (2014), The concept of arrogance and weakness in the Noble Qur’an (a terminological study and objective interpretation), Cairo: Dar es Salaam, 1st Edition.
Bagheri, Mehri (1378), Introduction to Linguistics, Tehran: Drop Publishing.
Biyarvish, Manfard (1374), New Linguistics, translated by Mohammad Reza Batani, Tehran: Aghaz.
Eftekhari, Asghar and Babakhani, Mojtabi (2014), "The Semantics of Arrogance in the Holy Qur'an", Qur'anic Teachings, No. 21
Haji Sadeghi, Abdullah (2014), "Arrogant Cultural War: Goals-Strategies", Islamic Revolution Research Quarterly, No. 12.
Javadi Amoli, Abdullah (1388), International Relations in Islam, edited by Saeed Band Ali, Qom: Asra.
Makarem Shirazi, Nasser (1374), Tafsir al-Nashon, Tehran: Dar al-Katb al-Islamiyeh.
Mahdi, Asghar Agha and Naderi Bab-Anari, Mehdi (2018), "Using soft power from arrogance; Qur'anic Approach", two-part Journal of Political Science, Vol. 2, pp. 167-204
Muhammad Sawafta, Nader Mustafa (2015), tyranny (a Quranic study), An-Najah National University, Nablus - Palestine.
Nasri, Abdullah (1388), The Foundations of the Prophets' Mission in the Qur'an, Tehran: Soroush, second edition
Palmer, Frank (1391), A New Look at Semantics, translated by Koresh Safavi, 6th edition, Tehran: Kitab Mad
Qassem Khader, Qassem Tawfiq (2003), The character of Pharaoh in the Qur’an, An-Najah National University, Nablus - Palestine
Qutb, Seyed (1387), in the shadows of the Qur'an, translated by Mustafa Khoramdal, second edition, Tehran: Ehsan publishing house
Rahbar, Mohammad Taghi (1362), arrogance and weakness from the perspective of the Qur'an, Tehran: Islamic Propaganda Organization.
Safavi, Koresh (1391), Introduction to Semantics, second edition, Tehran: Pajhwok Keyvan Publishing
Scholes, Robert (1379), An introduction to structuralism in literature, translated by Farzaneh Taheri, Tehran: Aghaz
Shahidi, Seyyed Mahdi (2004), "The Semantics of Greatness in the Holy Qur'an", Payam Javidan, pp. 155-169.
Tabatabai, Seyyed Mohammad Hossein (1374), Al-Mizan, translated by Mohammad Baqer Mousavi Hamdani, Qom: Jamia Al-Madrasin-Tabatabai, Seyyed Mohammad Hossein (1374), Al-Mizan, translated by Mohammad Baqer Mousavi Hamdani, Qom: Jamia Al-Madrasin
_||_قرآن کریم.
نهجالبلاغه.
اسکولز، رابرت (1379)، درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیات، ترجمة فرزانه طاهری، تهران: آگاه.
أوعیشه، مصطفی (2014)، مفهوم الاستکبار والاستضعاف فی القرآن کریم (دراسه مصطلحیّه وتفسیر موضوعیّ)، القاهره: دارالسّلام، ط1.
باقری، مهری (1378)، مقدمات زبانشناسی، تهران: نشر قطره.
بی یرویش، مانفرد (1374)، زبانشناسی جدید، ترجمة محمدرضا باطنی، تهران: آگاه.
جوادی آملی، عبدالله (1388)، روابط بینالملل در اسلام، ویرایش: سعید بند علی، قم: اسرا.
پالمر، فرانک (1391)، نگاهی تازه به معنیشناسی، ترجمة کورش صفوی، چاپ ششم، تهران: کتاب ماد.
رهبر، محمدتقی (1362)، استکبار و استضعاف از دیدگاه قرآن، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
صفوی، کورش (1391)، آشنایی با معنیشناسی، چاپ دوم، تهران: نشر پژواک کیوان.
طباطبایی، سیدمحمد حسین (1374)، المیزان، ترجمة محمدباقر موسوی همدانی، قم: جامعه المدرسین.
علیخانی، اسماعیل (1387)، صفبندی سیاسی در قرآن، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چ1.
قطب، سید (1387)، فی ظلال القرآن، ترجمة مصطفی خرّمدل، چاپ دوم، تهران: نشر احسان.
مکارم شیرازی، ناصر (1374)، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
نصری، عبدالله (1388)، مبانی رسالت انبیاء در قرآن، تهران: سروش، چ2.
ب: مجلات
افتخاری، اصغر و باباخانی، مجتبی (1394)، «معناشناسی استکبار در قرآن کریم»، آموزههای قرآنی، ش21.
حاجی صادقی، عبدالله (1394)، «جنگ فرهنگی استکبار: اهداف- راهبردها»، فصلنامة پژوهشهای انقلاب اسلامی، ش12.
شهیدی، سیدمهدی (1384)، «معناشناسی کبر در قرآن کریم»، پیام جاویدان، صص 155- 169.
مهدی، اصغرآقا و نادری باباناری، مهدی (1390)، «کاربرد قدرت نرم از ناحیه استکبار؛ رویکرد قرآنی»، دوفصلنامة دانش سیاسی، ش2، صص 204-167.
ج: پایاننامهها
أحمد اللحام، عاطف محمد (2010)، طغیان الحکّام وخفّه الشعوب (دراسه قرآنیّه موضوعیّه)، الجامعه الإسلامیّه، غزّه- فلسطین.
قاسم خضر، قاسم توفیق (2003)، شخصیه فرعون فی القرآن، جامعه النجاح الوطنیه، نابلس- فلسطین.
- محمد صوافطه، نادر مصطفی (2015)، الطغیان (دراسه قرآنیّه)، جامعه النجاح الوطنیه، نابلس- فلسطین.
The Holy Quran.
Nahj al-Balagha.
Ahmad Al-Lahham, Atef Muhammad (2010), The tyranny of rulers and the lightness of peoples (objective Quranic study), The Islamic University, Gaza - Palestine.
Alikhani, Esmail (2007), Political Alignment in the Qur'an, Tehran: Scientific and Cultural Publishing Company, tradition.1
Auisheh, Mustafa (2014), The concept of arrogance and weakness in the Noble Qur’an (a terminological study and objective interpretation), Cairo: Dar es Salaam, 1st Edition.
Bagheri, Mehri (1378), Introduction to Linguistics, Tehran: Drop Publishing.
Biyarvish, Manfard (1374), New Linguistics, translated by Mohammad Reza Batani, Tehran: Aghaz.
Eftekhari, Asghar and Babakhani, Mojtabi (2014), "The Semantics of Arrogance in the Holy Qur'an", Qur'anic Teachings, No. 21
Haji Sadeghi, Abdullah (2014), "Arrogant Cultural War: Goals-Strategies", Islamic Revolution Research Quarterly, No. 12.
Javadi Amoli, Abdullah (1388), International Relations in Islam, edited by Saeed Band Ali, Qom: Asra.
Makarem Shirazi, Nasser (1374), Tafsir al-Nashon, Tehran: Dar al-Katb al-Islamiyeh.
Mahdi, Asghar Agha and Naderi Bab-Anari, Mehdi (2018), "Using soft power from arrogance; Qur'anic Approach", two-part Journal of Political Science, Vol. 2, pp. 167-204
Muhammad Sawafta, Nader Mustafa (2015), tyranny (a Quranic study), An-Najah National University, Nablus - Palestine.
Nasri, Abdullah (1388), The Foundations of the Prophets' Mission in the Qur'an, Tehran: Soroush, second edition
Palmer, Frank (1391), A New Look at Semantics, translated by Koresh Safavi, 6th edition, Tehran: Kitab Mad
Qassem Khader, Qassem Tawfiq (2003), The character of Pharaoh in the Qur’an, An-Najah National University, Nablus - Palestine
Qutb, Seyed (1387), in the shadows of the Qur'an, translated by Mustafa Khoramdal, second edition, Tehran: Ehsan publishing house
Rahbar, Mohammad Taghi (1362), arrogance and weakness from the perspective of the Qur'an, Tehran: Islamic Propaganda Organization.
Safavi, Koresh (1391), Introduction to Semantics, second edition, Tehran: Pajhwok Keyvan Publishing
Scholes, Robert (1379), An introduction to structuralism in literature, translated by Farzaneh Taheri, Tehran: Aghaz
Shahidi, Seyyed Mahdi (2004), "The Semantics of Greatness in the Holy Qur'an", Payam Javidan, pp. 155-169.
Tabatabai, Seyyed Mohammad Hossein (1374), Al-Mizan, translated by Mohammad Baqer Mousavi Hamdani, Qom: Jamia Al-Madrasin-Tabatabai, Seyyed Mohammad Hossein (1374), Al-Mizan, translated by Mohammad Baqer Mousavi Hamdani, Qom: Jamia Al-Madrasin