مطالعه تأثیر میزان دین‌داری و گرایش به خودکشی: فراتحلیل پژوهش‌ها
محورهای موضوعی : روانشناسي اجتماعي
طاها عشایری
1
,
الهام عباسی
2
,
طاهر جهان پرور
3
,
هانیه عادل
4
1 - استاد یار و عضو هئیت علمی گروه تاریخ و جامعه شناسی دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی
2 - عضو هیات علمی گروه علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران
3 - دانشجوی دکتری جامعه شناسی فرهنگی گروه علوم اجتماعی دانشکده علوم اجتماعی ارتباطات و رسانه
4 - گروه علوم اجتماعی دانشگاه کاشان
کلید واژه: دین‌داری, آموزه‌های اسلام, رفتار پرخطر, خودکشی, خودکنترلی, راهبردهای مراقبتی,
چکیده مقاله :
دین مجموعه‌ای و کلیاتی از باورهای الهی-اسلامی، آن جهانی و ماوراء طبیعی مرتبط با زیست بهنجار انسانی است که به تنظیم رفتارها، روابط، نگرش، جهان‌بینی و ارتقای خودکنترلی (جهت‌گیری درونی و بیرونی فرد) شده و با پیوند فرد به اجتماع عظیم، احساس معنا، آرامش و امنیت فردی را خلق می‌کند. آموزه‌های دین اسلام با امور فردی در جامعه ارتباط داشته و برای سعادت، سلامتی، کاهش رفتارهای پرخطر اجتماعی و ناهنجاری‌های فردی-اجتماعی، دارای کارکردهای چندگانه بوده و به‌مثابه امری پیشگیرانه از آسیب‌ها و مسائل فردی-اجتماعی تلقی می‌شود. بر این اساس هدف اصلی مطالعه جامعه‌شناختی تأثیر میزان دین‌داری بر رفتار پرخطر خودکشی با تکیه‌بر تحلیل تجربی پیمایش ملی است. روش تحقیق از نوع فراتحلیل کمی و دربازه زمانی 1367-1402 است که از جامعه آماری 39 سند، 23 سند با رعایت ملاک‌های علمی انتخاب‌شده است. نتایج نشان داد که میزان دین‌داری به‌عنوان کنش فردی اما واقعیتی اجتماعی تأثیر منفی و معنی‌داری بر رفتار پرخطر خودکشی داشته و با افزایش آن در بازه زمانی 1367 الی 1402 از شدت رفتارهای پرخطر خودکشی کاسته شده است. این متغیر توانسته طبق مدل کوهن و فیشر 23 صدم از تغییرات متغیر وابسته را تبیین و پیش‌بینی نماید. بر این اساس می‌توان گفت که دین‌داری و ارتقای مناسک ملی-مذهبی، باز قرائت مفاهیم اسلامی-مذهبی در زندگی مردم و خلق سبک زندگی مؤمنانه در ایران یکی از مکانیسم و راهبردهای مراقبتی در برابر آسیب‌ها و رفتارهای پرخطر اجتماعی ازجمله خودکشی است.
Religion is a general set of divine-Islamic, universal and supernatural beliefs related to normal human life, which is used to regulate behaviors, relationships, attitudes, worldviews and promote self-control (individual's internal and external orientation) and by connecting the individual to the great community. It creates a sense of meaning, peace and personal security. The teachings of Islam are related to individual affairs in the society and have multiple functions for happiness, health, reduction of high-risk social behaviors and individual-social anomalies, and it is considered as a preventive measure of harm and individual-social issues. Based on this, the main objective of the sociological study is the effect of religiosity on high-risk suicide behavior based on the empirical analysis of the national survey. The research method is quantitative meta-analysis and in the period of 1988-2023, out of the statistical population of 39 documents, 23 documents were selected according to scientific criteria. The results showed that the level of religiosity, as an individual act but a social reality, had a negative and significant effect on high-risk suicide behavior and with its increase in the period of 1988-2023, the severity of high-risk suicide behaviors decreased. According to the Cohen and Fisher model, this variable has been able to explain and predict 23 percent of changes in the dependent variable. Based on this, it can be said that religiosity and promotion of national-religious rites, re-reading Islamic-religious concepts in people's lives and creating a religious lifestyle in Iran is one of the mechanisms and strategies of care against harm and high-risk social behaviors, including suicide.
اعظمی، یزدان (1388)، بررسی عوامل اجتماعی موثر بر گرایش جوانان به خودکشی در شهرهای پاوه و جوانرود، رساله کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت‌معلم - تهران، دانشکده ادبیات و علوم انسانی#
امیری، سهراب و بسامی، مسعود (۱۴۰۱)، بررسی نگرش کارکنان ارتش نسبت به علل خودکشی سربازان، مجله پزشکی قانونی، دوره ۲۸ شماره ۱. ص ۳۵-۴۲.#
آقایی‌زاده، سعید (۱۳۹۹)، مطالعه جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر گرایش به خودکشی شهروندان رشت (مقایسه گرایش شهروندان عادی با افراد دارای سابقه خودکشی ناموفق)، نشریه دانش انتظامی گیلان، پیاپی ۳۵.#
بهار، مهری و میثمی، مهدی (1391)، بررسی نقش دین‌داری در سرمایه اجتماعی کارکنان شرکت ملی صنایع پتروشیمی ماهشهر، فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال 8، شماره 27. #
چین‌آوه، محبوبه و طباطبایی، سیده فاطمه (۱۳۹۵)، پیش‌بینی افکار خودکشی بر اساس نگرش مذهبی و توکل به خدا، نشریه فرهنگ در دانشگاه اسلامی، سال ۶ شماره ۱. #
حسن‌پور، بهزاد؛ مرادیان، فروغ؛ آقائی سرتنگ، مینا و مرادی، علیرضا (1391)، بررسی علل خودکشی در شهرستان ایوانغرب و تأثیر آن بر امنیت اجتماعی، نشریه دانش انتظامی ایلام، پیاپی 3 ،ص 79 -93#
حیدری، آرمان و رسایی‌پور، کیهان (۱۳۹۲)، بررسی عوامل اجتماعی و روان‌شناختی مؤثر بر گرایش به خودکشی (نمونه موردی زنان 16 تا 40 ساله شهر یاسوج)، نشریه بررسی مسائل اجتماعی ایران، شماره ۲.#
رمضانی گهرویی، ثریا (۱۳۹۹)، پیش‌بینی افکار خودکشی بر اساس افسردگی، دین‌داری و خودکارآمدی ترک اعتیاد در افراد وابسته به مواد مخدر، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان خوزستان، مرکز پیام نور اندیمشک.#
رنجبر، فرحدخت (۱۳۶۷)، مطالعه صفات مشخصه افراد اقدام کننده به خودکشی دریکی از بیمارستان‌های آموزشی تهران، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران، دانشکده پرستاری و مامایی.#
زمانی افشار، منصور (۱۳۹۵)، شناسایی عوامل فردی و محیطی مرتبط با اقدامات چندگانه خودکشی در بین نظامیان شهر زاهدان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد انار.#
زیوری طباطبایی، اعظم‌السادات (۱۳۸۹)، بررسی عوامل مؤثر بر اقدام به خودکشی با تأکید بر حمایت اجتماعی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبایی دانشکده علوم اجتماعی.#
سلطانی‌نژاد، عبدالله؛ فتحی آشتیانی، علی؛ احمدی، خدابخش؛ آزادفلاح، پرویز و انیسی، جعفر (1391)،رابطه جهت گیری مذهبی با سابقه اقدام به خودکشی در سربازان،مجله روانشناسی نظامی، پیاپی 10، ص 35 -43#
سلیمان‌نژاد، محمد؛ نیازی، محسن و سلیمان‌نژاد، طاهره (1401)، بررسی پایبندی دینی و گرایش به رفتارهای پرخطر (موردمطالعه: نوجوانان و جوانان شهر کاشان)، فصلنامه اسلام و مطالعات اجتماعی، دوره 10، شماره 1، ص 181-207#
سلیم‌پور، حامد (۱۳۹۵)، بررسی و مطالعه جامعه‌شناختی خودکشی در شهرستان سردشت، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان تهران.#
شاکری، جلال؛ پرویزی فرد، علی‌اکبر؛ صادقی، خیراله؛ مرادی، رضا (۱۳۸۵)، ویژگی‌های شخصیتی، استرس، شیوه‌های مقابله و نگرش‌های مذهبی در افراد اقدام کننده به خودکشی، مجله روان‌پزشکی و روانشناسی بالینی ایران، شماره ۴۶.#
عطارزاده، مجتبی (1387) امنیت، مشارکت، مدار دینی، فصلنامه مطالعات اجتماعی امنیت، شماره 14،#
علی‌زاده اصلی، افسانه؛ فرقانی رامندی، فاطمه؛ علیرضایی، نصرت اله؛ آقاعلیخانی، حسین؛ قدیری، حسن (۱۳۹۰)، عوامل روان‌شناختی و جامعه‌شناختی مؤثر بر خودکشی در زنان شهرهای شال و دانسفهان استان قزوین، نشریه پژوهش‌های روانشناسی اجتماعی، دوره 1، شماره 3#
عماد، یاسمن (۱۳۹۱)، پیش‌بینی خطر خودکشی در دانشجویان بر مبنای جنسیت، وضعیت تأهل، راهبردهای مقابله‌ای، جهت‌گیری مذهبی و میزان افسردگی، دانشگاه شیراز دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی#
غفاری، غلامرضا (1398)، سرمایه اجتماعی و امنیت انتظامی، تهران: نشر جامعه‌شناسان#
کاظم، رخساره (1374)، بررسی علل و عوامل مؤثر بر اقدام به خودکشی زنان در منطقه گنبدکاووس، رساله کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبائی، دانشکده علوم اجتماعی#
محمدی، اصغر و زارعلی، لیلا (۱۳۹۶)، بررسی جامعه‌شناختی افکار خودکشی (موردمطالعه: دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن)، مطالعات روانشناسی و علوم تربیتی، دوره ۳.#
ملکی گلندوز، پری و سرداری، باقر (۱۳۹۹)، اثربخشی روان‌درمانی مثبت‌گرا با تأکید بر آموزه‌های دینی بر بهبود سازگاری روان‌شناختی دانش‌آموزان دارای افکار خودکشی، فصلنامه مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی، شماره ۲ (۱۵)، ص ۱۴۲-۱۱۶.#
موجدی، یزدان؛ موحدی، معصومه؛ هاشمی، تورج؛ ماشینچی عباسی، نعیمه؛ بازگیر، زهره (۱۳۹۲)، پیش‌بینی گرایش به خودکشی دانشجویان بر پایه دین‌داری، حمایت اجتماعی، جو خانوادگی و افسردگی، نشریه فرهنگ در دانشگاه اسلامی، دوره ۳.#
موسوی، فریبا؛ سجادی، حمیرا؛ رفیعی، حسن؛ فیضی، آوات (۱۳۸۶)، برخی عوامل خانوادگی مرتبط با اقدام به خودکشی، نشریه رفاه اجتماعی، دوره ۷ شماره ۲۷.#
میری، میرنادر؛ بهرامی احسان، هادی و بهرامی‌زاده، حمید (1391)، رابطه سبک‌های تربیتی ادراک‌شده پدر و رفتارهای پرخطر، مجله علوم روان‌شناختی، دوره 11، شماره 41.#
نصراللهی، زهرا؛ لطفی، عزت اله؛ هنردوست، عطیه (۱۳۹۲)، عوامل اقتصادی - اجتماعی مؤثر بر اقدام به خودکشی در زنان شهرنشین کشور، نشریه زن در توسعه و سیاست. دوره ۱۱ شماره ۳.#
نعمتی سوگلی تپه، فاطمه (۱۳۹۶)، پیش‌بینی افکار خودکشی دانشجویان بر اساس افسردگی، اختلال شخصیت مرزی، دین‌داری، حمایت اجتماعی و راهبردهای مقابله‌ای، فصلنامه پژوهش‌های نوین روان‌شناختی، دوره ۱۲.#
یوسفی، ناصر (1392)،مقایسه تاثیر شناخت درمانی مذهب محور و درمان وجودی درکاهش میل به خودکشی در میان دانشجویان،مجله پژوهش های روان شناسی بالینی و مشاوره، سال سوم شماره 2 ، ص 115 -142#
Akotia CS, et al. I have sinned”: understanding the role of religion in the expe-riences of suicide attempters in #Ghana. Mental Health Religion & Culture. 2014;17(5):437–48.
Al-Harrasi, A. Al Maqbali, M. & Al-Sinawi, H. (2016). Surviving a suicide attempt. Oman Medical Journal, 31(5), #378–380
Al-Jahdali, H. Al-Johani, A. Al-Hakawi, A. Arabi, Y. Ahmed, Q. A. Altowirky, J. et al. (2004). Pattern and risk factors #for intentional drug overdose in Saudi Arabia. Canadian Journal of Psychiatry, 49(5), 331–334.
#and Life-Threatening Behavior. 2008;38(2):229–44.
Asamoah MK, Osafo J, Agyapong I. The role of Pentecostal clergy in mental health-care delivery in Ghana. #Mental Health Religion & Culture. 2014;17(6):601–14.
Asare-Doku W, Osafo J, Akotia CS. The experiences of attempt survivor fami-lies and how they cope after a #suicide attempt in Ghana: a qualitative study. BMC Psychiatry. 2017;17(1):1–10.
#Bettenson H, O’Meara J. St Augustine: City of God. Penguin, 1984
Cavanagh JTO, Carson AJ, Sharpe M, et al. Psychological autopsy studies of suicide: a systematic review. Psychol #Med 2003;33:395–405.
Christopher C. H. Cook(2014), Suicide and religion, The British Journal of Psychiatry (2014) 204, 254–255. doi: #10.1192/bjp.bp.113.136069
Coghlan C, Ali I. Suicide. In Spirituality and Psychiatry (eds C Cook, A Powell, A Sims): 61–80. RCPsych #Publications, 2009
Colucci E, Martin G. Religion and spirituality along the suicidal path. Suicide and Life-Threatening Behavior. #2008;38(2):229–44.
#Colucci E, Martin G. Religion and spirituality along the suicidal path. Suicide
Dervic, K. Carballo, J. J. Baca-Garcia, E. Galfalvy, H. C. Mann, J. J. Brent, D. A. et al. (2011). Moral or religious objections to suicide may protect against suicidal behavior in bipolar disorder. The Journal of Clinical Psychiatry, #72(10), 1390–1396. https://doi.org/10.4088/JCP.09m05910gre
Exploring the role of religion in the recovery experiences of suicide attempt survivors in Ghana, BMC Psychiatry #(2023) 23:219 https://doi.org/10.1186/s12888-023-04674-3
#Fife BL. The conceptualization of meaning in illness. Soc Sci Med. 1994;38(2):309–16.
Gearing Robin Edward Alonzo, Dana (2018),Religion and Suicide: New Findings, J Relig Health, #https://doi.org/10.1007/s10943-018-0629-8
Gearing, R. E. & Lizardi, D. (2009). Religion and suicide. Journal of Religion and Health, 48(3), 332–341. #https://doi.org/10.1007/s10943-008-9181-2.
Hackett, C. & McClendon, D. (2017). Christians remain world’s largest religious group, but they are declining in Europe. Retrieved April 27, 2017 from http://www.pewresearch.org/fact-tank/2017/04/05/ christians-remain-worlds-largest-religious-group-but-they-are-declining-in-europe/#
Khan, M. M. & Hyder, A. A. (2006). Suicides in the developing world: Case study from Pakistan. Suicide and Life-Threatening Behavior, 36(1), 76–81.#
Koenig H, et al. Handbook of religion and health. Oup Usa; 2012.
Kranitz, L. Abrahams, J. Spiegel, D. & Keith-Spiegel, P. (1968). Religious beliefs of suicidal patients. Psychological Reports, 22, 936.#
Kreitman N, Carstairs V, Duffy J. Association of age and social class among men in Great Britain. J Epidemiol Community Health 1991;45:195–202#
Lester, D. (2006). Suicide and Islam. Archives of Suicide Research, 10, 77–97#.
Maselko J, Hughes C, Cheyney R. Religious social capital: its measurement and utility in the study of the social determinants of health. Soc Sci Med2011; 73: 759–67#.
O’Reilly, Dermot and Rosato, Michael(2015), Religion and the risk of suicide: longitudinal study of over 1 million people, The British Journal of Psychiatry (2015) 206, 466–470. doi: 10.1192/bjp.bp.113.128694#
Osafo, Joseph, Winifred Asare-Doku and Charity S. Akotia(2023),
Pargament K, Feuille M, Burdzy D. The brief RCOPE: current psychometric status of a short measure of religious coping. Religions. 2011;2(1):51–76#.
Pargament KI, Exline JI. The psychology of spiritual struggle. John Templeton Foundation; 2021
Platt S. Inequalities and suicidal behavior. In: O’Connor RC, Pirkis J, eds. The international handbook of suicide prevention, 2nd edition. Chichester: John Wiley & Sons, 2016;258–83#.
Potter J. Is suicide the unforgivable sin? Understanding suicide, Stigma, and Salvation through two christian perspectives. Religions. 2021;12(11):987#.
Rasic DT, Belik SL, Elias B, Katz LY, Enns M, Sareen J, et al. Spirituality, religion and suicidal behavior in a nationally representative sample. J Affect Disord 2009; 114: 32–40#.
Rassool, G. H. (2015). Cultural competence in counseling the Muslim patient: Implications for mental health. Archives of Psychiatric Nursing, 29(5), 321–325#.
Shah, A. & Chandia, M. (2010). The relationship between suicide and Islam: A cross-national study. Journal of Injury & Violence Research, 2(2), 93–97. https://doi.org/10.5249/jivr.v2i2.60#.
#Stack S, Lester D. The effect of religion on suicide ideation. Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol 1991; 26: 168–70.
Stack, S. & Kposowa, A. J. (2011a). The effect of survivalism–self-expressionism culture on black male suicide acceptability: A cross-national analysis. Social Science & Medicine (1982), 72(7), 1211–1218#.
# https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2011.01.028
WHO. Preventing suicide: a global imperativeA global imperative. World Health Organization: Geneva; 2014#