بن‌مایه‌های ادب پایداری در سروده‌های سلمان هراتی و عبدالوهاب البیاتی

محورهای موضوعی : فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی

معصومه صادقی ¹ , طاهره چال‌دره ²

1 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی
2 - استادیار گروه زبان و ادبیّات عرب

تاریخ دریافت : 1396/06/15 تاریخ پذیرش : 1398/02/14 تاریخ انتشار : 1397/02/02

کلید واژه: مقاومت, عبدالوهاب البیاتی, سلمان هراتی, ادبیّات پایداری,

چکیده مقاله :

ادبیّات پایداری یکی از گونه‌های مهم ادبی است که سابقه‌ای به قدمت تمدن بشری دارد و در هر زمانی متناسب با شرایط و موقعیّت آن جلوه‌گر شده است. در این میان شعر پایداری به یکی از انواع زیبای شعر حماسی در ادبیّات معاصر تبدیل شده و شاعران با قلم برندۀ خود به بازتاب پایداری و مقاومت و ترغیب مردم سرزمین‌شان پرداخته و هدفشان زنده نگه‌داشتن روحیه مقاومت و ایثار و ظلم‌ستیزی در مخاطب بوده است. سلمان هراتی از شاعران برجستۀ ایران و عبدالوهاب البیاتی از پیشگامان شعر معاصر عرب هستند که ندای مبارزه و آزادی‌خواهی در سروده‌های شان طنین‌انداز شده است. این جستار براساس مکتب آمریکایی در ادبیّات تطبیقی و نیز با شیوه توصیفی- تحلیلی به تطبیق مضامین و شاخص های شعر پایداری در سروده های سلمان هراتی و عبدالوهاب البیاتی پرداخته است. ازجمله نتایج برآمده از تحقیق می توان به شاخص های مشترک شعری دو شاعر یادشده ذیل ادبیّات مقاومت اشاره کرد؛ اموری همچون وطن ستایی، دفاع و مبارزه، مدح رزمندگان، بیان عظمت مادران رزمندگان و شهیدان، شهید وشهادت وکاربست مضامین عاشورایی. هردوشاعر علاوه بر کاربست تکنیک های گوناگون ادبی-بلاغی و نیز القای تصاویر دیداری با تم ادب پایداری به مخاطب، گزاره های دینی را با حس حماسی وطن پرستی درهم آمیخته و مقاومت را با ایدئولوژی همراه ساخته اند.

منابع و مأخذ:

1- امیری خراسانی، احمد.(1387). نامۀپایداری (مجموعه مقالات) تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس.

2- البیاتی، عبدالوهاب. (2008). الاعمال الشعریه. المؤسسه العربیۀ للدراسات و النشر. بیروت: دار العوده.

3- __________ . (1354). آوازهای سندباد. ترجمه شفیعی کدکنی (م. سرشک). چاپ دوم. تهران: بی جا.

4- __________. (1357). شعرهای تبعید و چشمان سگ مرده. ترجمه عدنان غریفی. چاپ اول. تهران: انتشارات رواق.

5- __________. (1972). دیوان الاشعار. البیروت: دار العودۀ.

6- ترابی، ضیاءالدین. (1384). شکوه شقایق (نقد و بررسی شعرهای دفاع مقدس). چاپ اوّل. تهران: سماء قلم.

7- سنگری، محمدرضا. (1380). نقد و بررسی ادبیّات منظوم دفاع مقدس (دوره سه جلدی) تهران: پالیزبان.

8- رجبی، فرهاد. (1390). «دغدغه های اجتماعی شعر عبدالوهاب البیاتی و مهدی اخوان ثالث». مجله زبان و ادبیات عربی. دانشگاه فردوسی مشهد. سال سوم. شماره 4. صص 47- 75.

9- رحمان­دوست، مجتبی. (1379). «رمان مقاومت: منابع، مضامین و باید­ها». مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. شماره 156. صص 465- 486.

10- شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1380). شعر معاصر عرب. تهران: سخن.

11- فاخوری، حنّا. (1427هجری). الجامع فی تأریخ الأدب العربی. قم: انتشارات ذوی القربی.

12- فوزی، ناهده. (1383). عبدالوهاب البیاتی حیاۀ و شعرۀ. چاپ اول. تهران: انتشارات ثارالله.

13- کاکایی، عبدالجبار. (1380). بررسی تطبیقی موضوعات پایداری در شعر ایران و جهان. چاپ اول. تهران: پالیزان.

14- کریمی لاریمی، رضا، (1387). جلوه­های ادبیات پایداری در سروده­های شاعران مازندرانی. ساری: مرکز انتشارات توسعه علوم.

15- مطلوب، احمد(1983). معجم المصلطحات البلاغیة و تطورها. چاپ اول. بغداد: المجمع العلمی البغدادی.

16- مکارمی‌نیا. علی. (1383). بررسی شعر دفاع مقدس. تهران: ترفند.

17- نوروزی، محمد تقی (1385). فرهنگ دفاعی-  امنیتی. چاپ اول. تهران: انتشارات سنا.

18- هراتی، سلمان. (1388). از آسمان سبز. چاپ دوم. تهران: حوزه هنری سوره مهر.

19- ــــــــــــ . (1367). دری به خانه خورشید. چاپ اول. تهران: سروش.

20- ــــــــــــ . (1380). مجموعه کامل شعرهای سلمان هراتی. با مقدمه قیصر امین‌پور، تهران: دفتر شعر جوان